# | ell | fra |
---|
1 | ΛΔ του Κονγκό: Χρονολόγιο 50 ετών διαμάχης | Congo (RDC) : Un conflit aux origines anciennes, 50 ans d'affrontements |
2 | Η τρέχουσα διαμάχη μεταξύ των ανταρτών του Μ23 [en] με τον Κονγκολέζικο στρατό δεν μπορεί να γίνει κατανοητή πλήρως χωρίς την ενθύμηση της ιστορίας της γένεσης των διαμαχών σε αυτή την περιοχή των μεγάλων λιμνών. | Le conflit actuel entre les rebelles du M23 et l'armée congolaise ne peut être appréhendé dans sa totalité sans un rappel historique de la genèse des conflits dans la région des grands lacs. |
3 | Ιδού ένα λεπτομερές χρονολόγιο των τελευταίων 50 χρόνων αντιμαχιών στην περιοχή. | Voici une chronologie détaillée des 50 dernières années d'affrontements dans cette région. |
4 | Στο Congo Forum, ο Jacques Mbokani έγραψε [fr]: | Sur Congo Forum, Jacques MBOKANI écrit : |
5 | Από τότε που η ΛΔ του Κονγκό απέκτησε την ανεξαρτησία της, έχει γίνει θήραμα για κάθε είδους διαμάχη…Η παρουσίαση επικεντρώνεται κυρίως στην αναγνώριση των αιτιών των διαμαχών στη ΛΔΚ. τα αίτια των διαμαχών στη ΛΔΚ μπορούν να χωριστούν σε δυο κύριες κατηγορίες. | Depuis son accession à l'indépendance la R.D.C. a toujours été en proie à des conflits de tous ordres. … L'exposé consiste essentiellement à identifier les causes des conflits en RDC. |
6 | …εξωτερικοί παράγοντες…και από την άλλη πλευρά, εσωτερικοί παράγοντες. | … Les causes des conflits en R.D.C. peuvent être regroupées en deux catégories majeures. |
7 | Το Κονγκό ανακηρύχθηκε ανεξάρτητο στις 30 Ιουνίου 1963 και μετονομάστηκε σε Κονγκό-Λεοπόλντβιλ. | … les causes externes … et d'autre part, les causes internes. Le 30 juin 1963 est proclamée l'indépendance du Congo rebaptisé Congo-Léopoldville. |
8 | Η εξουσία ήταν κοινή μεταξύ του επικεφαλής του κράτους, Ζοζέφ Κασαβούμπου [en], και του Πρωθυπουργού, Πατρίς Λουμούμπα. | Le pouvoir est partagé entre le chef de l'Etat, Joseph Kasa-Vubu, et le premier ministre Patrice Lumumba. |
9 | Στις 25 Νοεμβρίου 1965, με την υποστήριξη των κυβερνήσεων Βελγίου και ΗΠΑ, ο Στρατηγός Ζοζέφ Ντεζιρέ Μομπούτου [Μομπούτου Σεσεσέκο] έπαυσε τον Πρόεδρο Καζαβούμπου, αφαιρώντας του την εξουσία και ονόμασε εαυτόν Πρόεδρο της Δημοκρατίας του Κονγκό. | Le 25 novembre 1965 appuyé par le gouvernement belge et les Etats-Unis, le général Joseph-Désiré Mobutu destitue le président Kasa-Vubu, s'empare du pouvoir et se proclame président de la République démocratique du Congo. |
10 | Θα έμενε στην εξουσία για 30 χρόνια. Η χώρα μετονομάστηκε σε Ζαΐρ από το 1971 ως το 1997. | Il restera au pouvoir pendant 30 ans. Le pays sera rebaptisé Zaïre entre 1971 et 1997. |
11 | Το βίντεο αυτό καλύπτει την ιστορία της δολοφονίας του Πατρίς Λουμούμπα [fr]: | Cette vidéo retrace l'historique de l‘assassinat de Patrice Lumumba : |
12 | http://www.youtube.com/watch? | http://www.youtube.com/watch? |
13 | v=cOYQjegItnM | v=cOYQjegItnM |
14 | Άλλο ένα βίντεο αφηγείται τον ερχομό στην εξουσία του “Μομπούτου, Βασιλιά του Ζαΐρ, Κατάκτηση Εξουσίας” [fr]: http://www.youtube.com/watch? | Une autre vidéo raconte l'arrivée au pouvoir de Mobutu: Roi Du Zaïre, La conquête du pouvoir : http://www.youtube.com/watch? |
15 | v=Tiz7egpUzUg | v=Tiz7egpUzUg |
16 | Διακύβευση σημαντικών οικονομικών ζητημάτων | Des enjeux économiques importants |
17 | Ο Jacques Mbokani συνέχισε [fr]: | Jacques MBOKANI poursuit : |
18 | Στην ταινία με τίτλο “Ματωμένο Διαμάντι”, ένας ηλικιωμένος άνδρας αναστενάζει λέγοντας: “Ελπίζω να μη βρουν πετρέλαιο…τότε πράγματι θα κινδυνεύουμε…”. | Dans le film intitulé : « Blood Diamond » (le diamant du sang) un vieil homme soupirait en ces termes : « j'espère qu'ils ne vont pas trouver du pétrole… alors nous serons réellement en danger… ». |
19 | Τα λόγια του ηλικιωμένου άνδρα αποκαλύπτουν το αληθινό ζήτημα των φυσικών πόρων ως πηγή διαμάχης. | Les propos de ce vieil homme, révèlent en réalité la question des ressources naturelles comme sources des conflits. |
20 | Στην ιστοσελίδα Χάρτες της ΛΔΚ [fr], μαθαίνουμε ότι: | Sur le site Les cartes géographiques de la RDC nous apprenons : |
21 | Συχνά αποκαλούμενο ως “γεωλογικό σκάνδαλο”, το υπέδαφος της ΛΔΚ είναι πάμπλουτο σε διάφορα μέταλλα και τεράστια αποθέματα ενέργειας. | Qualifié de scandale géologique, le sous-sol de la RD du Congo regorge de plusieurs minerais et d'énormes réserves énergétiques. |
22 | Οι πιο γνωστοί μεταλλευτικοί φυσικοί πόροι είναι σωροί από κασσίτερο, νιόβιο και χαλκό, στα οποία μπορούμε να προσθέσουμε επίσης μαγγάνιο, χρυσό και διαμάντια. | Les ressources minières les plus connues sont celles des groupes de l'Etain, du Nobium et du Cuivre, auxquels on peut ajouter le manganèse, l'or et le diamant. |
23 | Όσο για ενεργειακό πλούτο, απευθυνόμαστε στο πετρελαϊκό απόθεμα παράκτια στον Ατλαντικό και σε μεγάλα αποθέματα στα βορειοανατολικά, τα οποία ήδη ορέγονται αρκετοί από τον υπόκοσμο της Μαφίας, τόσο Κονγκολέζοι όσο και από άλλες χώρες παγκοσμίως, προς αηδία των ντόπιων. | Concernant les richesses énergétiques, on peut citer le pétrole off-shore de l'Atlantique et d'importants gisements du nord-est, lesquels aiguisent déjà, beaucoup d'appétits de tous les milieux mafieux aussi bien congolais qu'internationaux, au mépris des populations locales. |
24 | Επίσης, ουράνιο από τα νοτιοανατολικά της χώρας, καθώς και αέριο μεθάνιο από τη Λίμνη Κίβου, αποτελούν κομμάτι των ενεργειακών φυσικών πόρων που η χώρα φαίνεται να μην μπορεί να διαχειριστεί κατάλληλα επί του παρόντος ή στο μέλλον. | De même, l'uranium dans le sud-est pays, ainsi que le gaz méthane du lac Kivu, font partie des ressources énergétiques dont le pays ne semble pas maitriser la gestion présente ou future. |
25 | Αυτή η έλλειψη εξουσίας και ελέγχου στον ίδιο της τον πλούτο, έχοντας προδοθεί από άνευ προηγουμένου λαθρεμπόριο στα ανατολικά της χώρας, ελεγχόμενο από ένοπλες συμμορίες με τη συνέργεια, δυστυχώς συχνά, των ίδιων των Κονγκολέζων εις βάρος της ίδιας τους της χώρας. | Ce manque d'autorité et de contrôle de ses propres richesses, se traduit par un trafic sans précédent à l'EST du pays, opéré par des bandes armées avec, malheureusement souvent, la complicité des congolais eux-mêmes au détriment de leur propre pays. |
26 | Τα αίτια των εσωτερικών διαμαχών στη ΛΔΚ χρονολογούνται από τη δικτατορία του Μομπούτου Σεσεσέκο, ο οποίος παρέμεινε στην εξουσία μέχρι το 1997: | Les causes internes des conflits en RDC datent de la dictature de Joseph-Désiré Mobutu qui est resté au pouvoir jusqu'en 1997 : |
27 | Το δίκιο του πιο ισχυρού ήταν το καλύτερο…η μετριότητα της πολιτικής τάξης … η κατάρρευση και η έλλειψη ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης… η ανυπαρξία των δημοσίων υπηρεσιών, και διοικητικών και κοινωνικών. | La raison du plus fort était la meilleure, … médiocrité de la classe politique, … l'effondrement et le manque d'indépendance de l'appareil judiciaire …inexistence des services publics tant administratifs que sociaux. |
28 | … Η στρατολόγηση είτε με την κανονική διαδικασία είτε με πλάγιους τρόπους, η στρατολόγηση αυτή γίνεται χωρίς να λαμβάνονται υπόψιν οι πολίτες, η εποχή, η ηθική ή το δικαστικό παρελθόν | … Le recrutement des militaires que ce soit par le processus normal ou dans le cadre du brassage ou mixage, ce recrutement se fait sans tenir compte de la citoyenneté, de l'âge, de la moralité ou du passé judiciaire |
29 | Το ακόλουθο βίντεο δείχνει την εξουσία που κατείχε ο Μομπούτου στη ΛΔΚ κατά την περίοδο αυτή: Mομπούτου, Βασιλιάς του Ζαΐρ 2, ο Άρχοντας του Παιχνιδιού [fr]: http://www.youtube.com/watch? | La vidéo suivante illustre l'emprise que Mobutu avait sur la RDC durant cette période: Mobutu, Roi Du Zaïre 2 Le maitre du Jeu : http://www.youtube.com/watch? |
30 | v=ZMElq6Pj580 | v=ZMElq6Pj580 |
31 | Η ιστοσελίδα Konexinfo [fr] εντόπισε πώς αρκετές χώρες βρέθηκαν μπλεγμένες σε αυτή τη διαμάχη: | Konexinfo retrace comment plusieurs pays se retrouvent impliqués dans ce conflit : |
32 | Η τωρινή κατάσταση στην περιοχή Κίβου της ΛΔΚ προέρχεται από αρκετές διαμάχες που έλαβαν χώρα τα τελευταία 20 χρόνια στην περιοχή των μεγάλων λιμνών της Αφρικής. | La situation actuelle en RDC, dans la région du Kivu, découle de plusieurs conflits qui ont eu lieu depuis une vingtaine d'années dans la région des grands lacs africains. |
33 | Οι πολλές αυτές διαμάχες όλες συνδέονται μεταξύ τους. | Ces multiples conflits sont liés les uns aux autres. |
34 | Νέοι πολέμαρχοι έρχονται και αντικαθιστούν όσους ανήλθαν στην εξουσία. | De nouveaux seigneurs de la guerre prennent la relève de ceux qui accèdent au pouvoir. |
35 | Επτά χώρες σε πόλεμο στα εδάφη του Κογκό | Sept pays en guerre sur le sol congolais |
36 | Συνάντηση μεταξύ Καμπίλα, Μπους, Καγκάμε και Ανάν στη Νέα Υόρκη το 2002. Eric Draper - ελεύθερη διανομή | Rencontre entre Kabila, Bush, Kagame et Annan à NYC en 2002 par Eric Draper - domaine public |
37 | Ο Γιουέρι Μουσέβενι της Ουγκάντα στρατολόγησε και οργάνωσε ένα στρατό 6.000 ανδρών στα σύνορα Τανζανίας, Ρουάντας και Ουγκάντας και ανέτρεψε τον εκλεγμένο πρόεδρο της χώρας του, Μίλτον Ομπότε [en], το 1986. | L'Ougandais Yoweri Museveni, recrute et organise une force armée de 6.000 hommes aux frontières de la Tanzanie, du Rwanda et de l'Ouganda et renverse le président élu, de son pays, Milton Obote en 1986. |
38 | Στη Ρουάντα μεταξύ 1990 και 1993 το FPR με τον Πολ Καγκάμε στην ηγεσία του αγωνίστηκε εναντίον του καθεστώτος του μοναδικού κόμματος του προέδρου, Ζουβενάλ Χαμπιαριμάνα. | |
39 | Το 1994, η γενοκτονία στη Ρουάντα, που έχει κοινά σύνορα με τη ΛΔΚ, ανάγκασε περίπου 2 εκατομμύρια ανθρώπους να μεταναστεύσουν στο Ανατολικό Κογκό. | Au Rwanda entre 1990 et 1993 le FPR avec à sa tête Paul Kagamé se bat contre le régime du parti unique du président Juvénal Habyarimana. |
40 | Από το Ζαΐρ στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και το σημερινό χάος, η ιστοσελίδα “La documentation francaise” πρόσφερε ένα λεπτομερές χρονολόγιο [fr] των γεγονότων στη ΛΔΚ: | En 1994, le génocide au Rwanda (qui a une frontière commune avec la RDC) pousse environ 2 millions de personnes à s'installer dans l'est du pays. |
41 | Το 1996, στο Νότιο Κίβου, ξεκίνησε η επανάσταση των Banyamulenge [en], μεταξύ των οποίων Κογκολέζοι Τούτσι με ρίζες από τη Ρουάντα (που είχαν μεταναστεύσει στην περιοχή από το 1959 για να γλιτώσουν τη βία στη Ρουάντα), με τη στρατιωτική υποστήριξη από Ρουάντα, Ουγκάντα και Μπουρούντι. | Du Zaïre à la République Démocratique du Congo et au chaos actuel : En 1996, dans le Sud-Kivu, début de la rébellion des Banyamulenge, des Congolais Tutsi d'origine rwandaise (qui pour fuir les violences du Rwanda sont installés dans la région depuis 1959), soutenus militairement par le Rwanda, l'Ouganda et le Burundi. |
42 | Μαζί με άλλους που αντιτίθεντο στον πρόεδρο του Ζαΐρ, Στρατάρχη Μομπούτου, αναδιοργανώθηκαν ως Συμμαχία Δημοκρατικών Δυνάμεων για την Απελευθέρωση του Ζαΐρ, ADFL, υπό την ηγεσία του Λοράν Ντεζιρέ Καμπιλά. | Avec d'autres opposants au président zaïrois le maréchal Mobutu, ils se regroupent dans l'Alliance des forces démocratiques pour la libération du Zaïre (AFDL) dirigée par Laurent-Désiré Kabila. |
43 | Έπειτα από 30 χρόνια εξουσίας, ο Πρόεδρος Μομπούτου έφυγε εξόριστος πριν τη νίκη των επαναστατών. | Après 30 ans de pouvoir, le président Mobutu part en exil avant la victoire des rebelles. |
44 | Ο Λοράν Ντεζιρέ Καμπιλά ονόμασε εαυτόν πρόεδρο της Δημοκρατίας του Κογκό (DRC), το νέο όνομα του Ζαΐρ. | Laurent-Désiré Kabila s'autoproclame président de la République démocratique du Congo (RDC), nouvelle dénomination du Zaïre. |
45 | Οι επαναστάτες πήραν τον έλεγχο της πρωτεύουσας Κινσάσα στις 17 Μαΐου 1997. | Les rebelles investissent la capitale Kinshasa le 17 mai 1997. |
46 | Διάλυση των στρατοπέδων προσφύγων της Ρουάντα, στα οποία είχαν διεισδύσει πρώην ένοπλες δυνάμεις από τη Ρουάντα και εξτρεμιστές Χούτου της πολιτοφυλακής - η παραστρατιωτική οργάνωση Χούτου Interahamwe - υπεύθυνοι για τη γενοκτονία του 1994 στη Ρουάντα. | Démantèlement les camps de réfugiés rwandais infiltrés par les ex-Forces armées rwandaises et les milices de Hutu extrémistes -les Interahamwe- responsables du génocide de 1994 au Rwanda. |
47 | Ο Καμπιλά τότε διέλυσε τη συμμαχία του με τη Ρουάντα, την Ουγκάντα και το Μπουρούντι. | Laurent-Désiré Kabila rompt ses alliances avec le Rwanda, l'Ouganda et le Burundi. |
48 | Το 1998, μια νέα επανάσταση των Τούτσι ανάμεσα στους Banyamulenge ξέσπασε στην περιοχή Κίβου ενάντια στις κυβερνητικές δυνάμεις του Καμπιλά, υποστηριζόμενη από τους πρώην συμμάχους του, Ρουάντα και Ουγκάντα. | En 1998, une nouvelle rébellion de Tutsi Banyamulenge éclate au Kivu contre les troupes gouvernementales de Laurent-Désiré Kabila, soutenue par ses ex-alliés, le Rwanda et l'Ouganda. |
49 | Σχηματίστηκε ένας νέος πολιτικός-στρατιωτικός συνασπισμός: Ο Σύνδεσμος για τη Δημοκρατία του Κονγκό (RCD) - υπό την ηγεσία του Ernest Wamba dia Wamba. | Elle forme une coalition politico-militaire, le Rassemblement congolais pour la démocratie (RCD), dirigée par Ernest Wamba dia Wamba. |
50 | Επτά χώρες σε πόλεμο στα εδάφη του Κονγκό, με Κογκολέζους επαναστάτες με υποστήριξη της Ρουάντα, της Ουγκάντα και του Μπουρούντι…κατάληψη της πόλης Kισανγκάνι, πρωτεύουσας της ανατολικής επαρχίας και τρίτης μεγαλύτερης πόλης στη χώρα. | Sept pays en guerre sur le sol congolais : les rebelles congolais soutenus par le Rwanda, l'Ouganda et le Burundi… s'emparent de Kisangani (capitale de la Province orientale), troisième ville du pays. |
51 | Ανακόπηκαν στο δρόμο τους προς Κινσάσα με την επέμβαση δυνάμεων από την Αγκόλα, τη Ναμίμπια και τη Zιμπάμπουε. | Ils seront stoppés dans leur avancée vers Kinshasa par l'intervention des troupes venues d'Angola, de Namibie et du Zimbabwe. |
52 | Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το κομμάτιασμα της χώρας, με το Βόρειο και Νότιο Κίβου να περνάνε υπό τον έλεγχο του Συνδέσμου RDC και τη Δύση να παραμένει υπό τον έλεγχο του Καμπιλά και των συμμάχων του, Αγκόλας, Ναμίμπιας και Ζιμπάμπουε. | C'est la partition du pays : les Nord et Sud-Kivu tombent sous le contrôle du RC ; l'ouest reste sous le contrôle de Laurent-Désiré Kabila et de ses alliés (Angola, Namibie et Zimbabwe). |
53 | Επίσης το 1998, άλλη μια επανάσταση υπό την ηγεσία του Ζαν Πιέρ Μπέμπα στην επαρχία Εκουατόρ, το Κίνημα για την Απελευθέρωση του Κογκό (MLC), πήρε τον έλεγχο της περιοχής. Με την υποστήριξη της Ουγκάντα, κατέλαβαν την πόλη Κίντου και τις μεταλλευτικές περιοχές Κασάι και Κατάνγκα. | Toujours en 1998, une autre rébellion dirigée par Jean-Pierre Bemba dans la province de l'Equateur, le Mouvement pour la libération du Congo (MLC) prend le contrôle de la région, soutenu par l'Ouganda ils s'emparent de la ville de Kindu des régions minières du Kasaï et du Katanga. |
54 | Στις 17 Μαΐου 1999, ο Σύνδεσμος RCD του Wamba χωρίστηκε σε δυο κινήματα: το RCD-Γκόμα, υπό την ηγεσία του Εμίλ Ιλούνγκα Καλάμπο με την υποστήριξη της Ρουάντα, και το RCD-Κισανγκάνι, το οποίο παρέμεινε υπό τον έλεγχο του Wamba με την υποστήριξη της Ουγκάντα. Η Ουγκάντα υποστήριζε επίσης ακόμα το MLC του Μπέμπα. | 17 mai 1999, le RCD d'Ernest Wamba dia Wamba se scinde en deux mouvements : RCD-Goma dirigée par Émile Ilunga Kalambo et appuyée par le Rwanda et RCD-Kisangani qui reste sous le contrôle de Ernest Wamba dia Wamba soutenue par l'Ouganda qui soutient aussi le MLC de Jean-Pierre Bemba. |
55 | Η κυβέρνηση του Καμπιλά δεν έλεγχε πλέον το δυτικό μισό της χώρας. | Le gouvernement de Laurent-Désiré Kabila ne contrôle plus que la moitié ouest du pays. |
56 | Η Συμφωνία Εκεχειρίας της Λουσάκα (Ζάμπια), που υπογράφτηκε τον Ιούλιο του 1999, δεν άλλαξε τίποτα σε σχέση με τις σφαγές. Ο στρατός της Ρουάντα κατέλαβε ένα τμήμα της ανατολικής επαρχίας, το Βόρειο και το Νότιο Κίβου, καθώς και τη Βόρεια Κατάνγκα. | Les accords de Lusaka (Zambie) qui sont signés en juillet 1999 ne changent rien aux massacres : l'armée rwandaise occupe une partie de la Province orientale, le Nord et le Sud-Kivu ainsi que le Nord-Katanga. |
57 | Ο στρατός της Ουγκάντα έλεγχε τα βόρεια τμήματα του Εκουατόρ και τις ανατολικές επαρχίες. | L'armée ougandaise contrôle la partie nord de la province de l'Equateur et de la Province orientale. |
58 | Παρά τις συμφωνίες, συνεχίστηκαν οι μάχες και οι σφαγές. Και οι δυο χώρες φιλονικούσαν για τον έλεγχο της πόλης Κισανγκάνι, παγκόσμιου καναλιού της αγοράς διαμαντιών, οδηγώντας στο θάνατο διακόσιους πολίτες. | Malgré l'accord, combats et massacres continuent et les deux pays se disputent le contrôle de la ville de Kisangani, plaque tournante du marché du diamant, causant la morts de deux cents civils. |
59 | Το 2001, μετά τη δολοφονία του Προέδρου Λοράν Ντεζιρέ Καμπιλά, αρχηγός κράτους ορίστηκε ο γιος του, Ζοζέφ Καμπιλά, στις 17 Ιανουαρίου. | En 2001 du président Laurent-Désiré Kabila est assassiné, son fils Joseph Kabila est nommé chef de l'Etat le 17 janvier. |
60 | Χώρες άμεσα ή έμμεσα εμπλεκόμενες στις Διαμάχες του Κογκό. Jaro7788 - ελεύθερη χρήση | Les pays impliqués plus ou moins directement dans les conflits au Congo par Jaro7788 -domaine public |
61 | Από τότε, ψηφίσματα του ΟΗΕ [en] και συμφωνίες ειρήνης μεταξύ αντιπάλων και προσπάθειες για δημοκρατία έχουν περιοδικά σημαδέψει τις επαναλαμβανόμενες σφαγές και βιασμούς ως όπλα πολέμου [en]. Οι κυκλικές διαμάχες έχουν επιτρέψει σε ξένες δυνάμεις και εταιρείες πρόσβαση στα πολύτιμα μέταλλα [fr] που είναι τόσο απαραίτητα παγκοσμίως για τα κινητά τηλέφωνα. | Depuis la succession de résolutions des Nations Unies, d'accords entre belligérants et de tentatives de démocratisation rythment les massacres, les viols de guerre en RDC permettant ainsi aux puissances étrangères et aux compagnies de garder l'accès aux minerais précieux indispensables aux téléphones portables. |
62 | Ο Jacques Mbokani κατέληξε [fr]: | Jacques MBOKANI conclut : |
63 | Συνοψίζοντας, κεντρική αιτία αποτελεί η αποτυχία του κράτους του Κογκό, το οποίο πρέπει να αναδομηθεί. | En résumé, la cause centrale réside dans la faillite de l'Etat congolais qu'il faut reconstruire. |
64 | Επειδή το κράτος δεν υφίσταται πλέον, τα γειτονικά κράτη κλέβουν, βιάζουν και κάνουν ό,τι θέλουν. | C'est parce que l'Etat n'existe plus que les Etats voisins pillent, violent et font ce qu'ils font. |
65 | Επειδή το κράτος δεν υφίσταται πλέον, πολλαπλασιάζονται πολέμαρχοι και βαρέα όπλα. | C'est parce que l'Etat n'existe plus qu'il y a la prolifération des seigneurs de guerre et la prolifération des armes légères. |