# | ell | por |
---|
1 | Ανατολικό Τιμόρ: Χτίζοντας μια χώρα με διαφορετικές γλώσσες | Timor-Leste: De Quantas Línguas se Faz um País |
2 | Το άρθρο αυτό αποτελεί τμήμα του ειδικού μας αφιερώματος Γλώσσες και Διαδίκτυο. | Este post faz parte da nossa cobertura especial Línguas e a Internet [en]. |
3 | Στις 28 Νοεμβρίου 1975, το Τιμόρ Λέστε κήρυξε μονομερώς την ανεξαρτησία του, έπειτα από σχεδόν τέσσερις αιώνες πορτογαλικής αποικιοκρατίας [en]. | A 28 de Novembro de 1975, Timor Leste proclamou unilateralmente a sua independência, depois de cerca de quatro séculos de colonização Portuguesa. |
4 | Αν και η διακήρυξη ήταν στα πορτογαλικά, μόλις λίγες ημέρες αργότερα εισέβαλε στη χώρα η Ινδονησία και η χρήση της γλώσσας αυτής απαγορεύτηκε για 24 ολόκληρα χρόνια που κράτησε η κατοχή [en] αυτή (1975-1999). | Apesar da declaração ter sido lida em português, poucos dias depois a Indonésia invadia o país e essa língua passaria a ser ali proibida durante os vinte e quatro anos que a ocupação durou (1975-1999). |
5 | Όταν το Ανατολικό Τιμόρ έγινε ανεξάρτητη [en] χώρα το 2002, και η tetum και τα πορτογαλικά επιλέχθηκαν ως επίσημες γλώσσες του νεογέννητου κράτους. | Quando Timor Leste se tornou um país independente em 2002, as línguas Tétum e o Português foram adoptadas como oficiais. |
6 | Παρόλ' αυτά, ο αριθμός των εθνικών γλωσσών [en] φτάνουν τις 16 και δεκάδες άλλοι διάλεκτοι χρησιμοποιούνται σε καθημερινή βάση από τους πολίτες του Τιμόρ. | No entanto, o número de línguas nacionais chega aos dezasseis, e dezenas de outros dialectos são usados no dia-a-dia dos Timorenses. |
7 | Ταυτότητα και ιδιώματα | Idioma(s) de identidade |
8 | Hau nia lian, hau nia rain (Η γλώσσα μου, η πατρίδα μου). | Hau nia lian, hau nia rain (A minha língua, a minha terra). |
9 | Φωτογραφία: Sapo Noticias Timor Leste (public domain). | Foto de Sapo Noticias Timor Leste (domínio público). |
10 | Στην πράξη, η tetum, lingua franca του Ανατολικού Τιμόρ, είναι η πιο διαδεδομένη γλώσσα σε όλη τη χώρα. | Na prática, o Tétum, a língua franca de Timor, é a mais disseminadamente falada por todo o território. |
11 | Από την άλλη πλευρά, “τα πορτογαλικά δεν είναι η γλώσσα της ενότητας, αλλά της ταυτότητας”, ανέφερε ο Mari Alkatiri, ηγέτης του κόμματος της αντιπολίτευσης Fretilin, σε ένα άρθρο [pt] από το 2007 από τον Πορτογάλο δημοσιογράφο Paulo Moura, αναδημοσιευμένο στο blog Ciberdúvidas da Língua Portuguesa (Κυβερνο-αμφιβολίες της πορτογαλικής γλώσσας). | Por outro lado, o “Português não é a língua da unidade, mas é a língua da identidade”, disse Mari Alkatiri, o líder da Fretilin (partido da oposição), num artigo de 2007 pelo jornalista português Paulo Moura, republicado no blog Ciberdúvidas da Língua Portuguesa. |
12 | Ο Moura εξηγεί περαιτέρω γιατί μετά την ανεξαρτησία υπάρχει “μια τεράστια πλειοψηφία του πληθυσμού” που δε μιλά πορτογαλικά: | Moura explica ainda porque é que depois a independência há uma “esmagadora maioria da população” que não fala português: |
13 | Έμαθαν ινδονησιακά μπαχάσα και αγγλικά ως δεύτερες γλώσσες και στο σπίτι μιλούν τέτουμ, πέρα από κάποια άλλη γλώσσα του Τιμόρ, όπως οι Fataluku και Baikeno. | Aprendeu bahasa Indonésia e inglês como segunda língua e fala tétum em casa, além de alguma outra língua timorense, como o fataluco ou o baiqueno. |
14 | Είναι η λεγόμενη γενιά “Tim-Tim”, από την ονομασία Timor-Timur, όπως αποκαλούσαν την 27η επαρχία τους οι Ινδονήσιοι. | É a chamada geração “Tim-Tim”, do nome Timor-Timur, que os indonésios davam à sua 27. |
15 | Πολλοί έχουν σπουδάσει στην Ινδονησία ή την Αυστραλία και είναι δύσκολο να τους εξηγήσει κανείς στις μέρες μας τη σημασία των πορτογαλικών. | ª província. Muitos estudaram na Indonésia ou na Austrália, e é difícil explicar-lhes, hoje, a importância do português. |
16 | Ακόμη χειρότερα, καθώς βλέπουν ότι η προνομιούχος ελίτ των πολιτικών μιλούν πορτογαλικά και καθώς η πρόσβασή τους σε εργασία στο δημόσιο τομέα εμποδίζεται, καθώς δε μιλούν την τωρινή επίσημη γλώσσα, η νεολαία αυτή έχει αναπτύξει εχθρότητα απέναντι στην Πορτογαλία και τα πορτογαλικά. | Pior ainda, como vêem que as elites políticas, privilegiadas, falam português, e como lhes é vedado o acesso aos empregos na administração pública, por não falarem a língua agora oficial, estes jovens criaram alguma hostilidade em relação a Portugal e à língua portuguesa. |
17 | Η αναφορά του 2011 της Παγκόσμιας Τράπεζας για την πρόοδο της χώρας την τελευταία δεκαετία δείχνει [en] πως “τα πορτογαλικά ομιλούνται μόνο από το 5% του πληθυσμού” και προσθέτει πως “μέχρι το 2009, περισσότερο από το 70% των μαθητών σε διαγωνίσματα στο τέλος της πρώτης τάξης δεν μπορούσαν να διαβάσουν ούτε μια λέξη ενός απλού κειμένου στα πορτογαλικά. | O relatório de 2011 do Banco Mundial sobre o progresso do país ao longo da última década ilustra [en] que o “Português era falado por apenas 5 porcento da população” e acrescenta [en] que “em 2009, mais de 70 porcento dos estudantes avaliados no fim da primeira classe não eram capazes de ler uma única palavra num texto simples em Português. |
18 | Πρόκειται για θλιβερό ρεκόρ μετά από 10 χρόνια προσπάθειας (…). | Este é um desempenho péssimo após dez anos de esforços (…). |
19 | Ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού ίσως είναι λειτουργικά αναλφάβητοι.” | Uma parte substancial da população pode ser analfabeta funcional.” |
20 | Διαδικτυακή καταγραφή των γλωσσών | Documentação online das línguas |
21 | Σύμφωνα με τον Άτλαντα των υπό εξαφάνιση γλωσσών στον Πλανήτη [en] της UNESCO, έξι γλώσσες του Τιμόρ απειλούνται με εξαφάνιση. | De acordo com o Atlas Mundial das Línguas em Perigo [en] da UNESCO há seis línguas timorenses sob ameaça de extinção. |
22 | Γλώσσες του Ανατολικού Τιμόρ. | Línguas de Timor-Leste. |
23 | Χάρτης από την ιστοσελίδα Fataluku Language Project. | Mapa do website Fataluku Language Project. |
24 | Στο γράφημα που δίνεται, ως ευάλωτες θεωρούνται οι γλώσσες Adabe (από το νησί Atauro), Habu (από την επαρχία Manatuto) και οι Kairiu-Midiki και Naueti (από την επαρχία Viqueque), καθώς “τα περισσότερα παιδιά των περιοχών αυτών μιλούν τις γλώσσες, αλλά η χρήση τους περιορίζεται σε ορισμένους τομείς”, όπως το σπίτι και η παραδοσιακή ζωή. | Na escala apresentada, Adabe [en] (da ilha de Ataúro), Habu (do distrito de Manatuto), e Kairiu-Midiki e Naueti (do distrito de Viqueque), são consideradas vulneráveis, já que “a maioria das crianças dessas áreas falam a língua, cuja utilização pode estar restringida a determinados domínios”, como a vida doméstica e tradicional. |
25 | Ένα επίπεδο παραπάνω βρίσκεται η Waima'a, η οποία θεωρείται άκρως απειλούμενη - “τα παιδιά δεν μαθαίνουν τη γλώσσα πλέον σαν μητρική τους στο σπίτι”. | Um nível acima está o Waima'a [en], considerado sob ameaça - “as crianças já não o aprendem como língua mãe em casa”. |
26 | Στο βορειοανατολικό άκρο του νησιού, η γλώσσα Maku'a, η οποία σύμφωνα με τον Άτλαντα είχε μόνο 50 ομιλητές το 1981, είναι άκρως απειλούμενη και ίσως μπορεί να έχει ήδη εξαφανιστεί. | Na ponta nordeste da ilha, o Maku'a [en], que de acordo com o Atlas só tinha cinquenta falantes em 1981, está criticamente ameaçado e pode até já se ter tornado extinto. |
27 | Μόνο ένα φυλλάδιο [en] έχει δημοσιευτεί σε αυτή τη γλώσσα. | Há apenas registo de uma única publicação nesta língua. |
28 | Κάποιες ωστόσο από τις γλώσσες του Ανατολικού Τιμόρ έχουν βρει το δρόμο τους στα νέα ΜΜΕ και διαδικτυακές πλατφόρμες, κάτι που μπορεί να εξασφαλίσει τη συνέχειά τους. | Algumas das línguas de Timor no entanto têm conseguido marcar presença nos novos mídia e em plataformas online que podem apoiar a sua continuidade. |
29 | Τέτοια είναι η περίπτωση της Fataluku, γλώσσας Παπούα που ομιλείται από 350.000 άτομα στο ανατολικότερο τμήμα του Τιμόρ, η οποία έχει καταγραφεί αρκετά εκτενώς στις ιστοσελίδες Fataluku Language Project and Fataluku Community. | É o caso do Fataluku [en], uma língua de origem Papua falada por 35.000 pessoas no distrito mais oriental de Timor, que tem sido bastante bem documentada nos websites Fataluku Language Project (Projecto da Língua Fataluku) [en] e Fataluku Community (Comunidade Fataluku) [en]. |
30 | Μια ομάδα νεαρών καλλιτεχνών από την περιοχή Lospalos τη χρησιμοποιούν για τις μουσικές και άλλες τους παραστάσεις: | Um grupo de jovens artistas da região de Lospalos está a usá-lo nos seus trabalhos musicais e performativos: |
31 | Ένα ερευνητικό πρόγραμμα καταγραφής γλωσσών από το Πανεπιστήμιο της Χαβάης έχει προωθήσει αρκετές γλώσσες του Τιμόρ με τη βοήθεια φοιτητών σε προγράμματα ανταλλαγής, όπως τις διαλέκτους Osoroa και Fatumaka της γλώσσας Makasae, της “κύριας γλώσσας στο ανατολικό τμήμα του Τιμόρ Λέστε”, καθώς και τις Waima'a, Fataluku, Mambae και Tokodede. | Um projecto de investigação da Universidade do Havai para documentação de línguas tem promovido também várias línguas timorenses com a ajuda de estudantes de intercâmbio, tais como os dialectos Osoroa e Fatumaka do Makasae - a “principal língua do leste de Timor-Leste” - e também o Waima'a, Fataluku, Mambae e Tokodede [todos em en]. |
32 | Η τελευταία χρησιμοποιείται συχνά από τον Πορτογάλο γλωσσολόγο και μεταφραστή João Paulo Esperança στο blog του Hanoin Oin-oin (Ποικίλες σκέψεις) [tet]. | |
33 | Κορίτσι από το Ανατολικό Τιμόρ μιλά (δεξιά προς αριστερά) Bunak, Tetum, Fataluku και πορτογαλικά. Μετάφραση: "Στα Bunak/Tetum/Fataluku/πορτογαλικά, λέμε: Είμαι στο Dili. | Este último é ocasionalmente usado pelo linguista e tradutor português João Paulo Esperança no seu blog Hanoin Oin-oin (Pensamentos diversos) [tet]. |
34 | Έχω κάποια χρήματα. Δεν έχω καθόλου χρήματα." | Uma jovem timorense a falar Bunak, Tetum, Fataluku e Português. |
35 | Φωτογραφία: Joao Paulo Esperança (public domain). | Imagem de Joao Paulo Esperança (domínio público). |
36 | Άλλος ένας blogger σε υπο-εκπροσωπούμενες γλώσσες είναι ο Abe Barreto Soares, που το 2009 παρουσίασε συνέντευξή του [en] το Global Voices: πέρα από το ότι γράφει σε αγγλικά, τέτουμ και ινδονησιακά μπαχάσα, διατηρεί επίσης ένα blog ποίησης στη γλώσσα Galole από την επαρχία Limusan (Manatuto). | Outro bloguista em línguas sub-representadas é Abe Barreto Soares, que foi entrevistado [en] pelo Global Voices em 2009. Para além de escrever em Inglês, Tétum, e Bahasa Indonesia, manteve também um blog na língua Galole do distrito de Manatuto, intitulado Limusan. |
37 | Λίγο πιο μακριά στο Νότο, η γλώσσα Idaté λαμβάνει κυρίαρχη θέση στο blog του Ildefonso Pereira. | Um pouco mais a Sul, o idioma Idaté é representado no blog de Ildefonso Pereira. |
38 | Το Facebook χρησιμοποιείται επίσης για επικοινωνία στις γλώσσες του Τιμόρ, όπως για παράδειγμα σε αυτή την ομάδα στο Naueti. | O Facebook tem sido também usado para comunicar em línguas Timorenses, como por exemplo neste grupo em Naueti. |
39 | Πέρυσι, έγινε μια πρόταση [en] για τη χρήση πρώτα των μητρικών γλωσσών στο εθνικό εκπαιδευτικό σύστημα, όπως υπογραμμίζει η ταινία μικρού μήκους με τίτλο Lian Inan (Μητρική Γλώσσα) [tet], τονίζοντας “τη σημασία της πρώτης γλώσσας για ένα παιδί στο να το βοηθήσει να μάθει να διαβάζει και να γράφει, να σέβεται την κουλτούρα των γονιών του και της κοινότητας και να αποκτήσει αργότερα επάρκεια στις επίσημες γλώσσες του Τιμόρ Λέστε”: | No ano passado, foi feita uma proposta [en] de adopção das línguas mães primeiro no programa nacional de educação, como aponta o seguinte vídeo intitulado Lian Inan (Língua Mãe) [tet], frisando “a importância da primeira língua de uma criança para promover a aprendizagem da leitura e escrita, para respeitar a cultura dos pais e comunidade, e para se tornar fluente mais cedo nas línguas oficiais de Timor-Leste”: |