# | epo | fra |
---|
1 | 5 modernaj afrikaj pensistoj pri identeco, lingvo kaj regionismo | Cinq penseurs africains actuels sur l'identité, la langue et le régionalisme |
2 | Filozofio sur strato ĉe City Bowl, Kaburbo, Okcidenta Kablando, Sud-Afriko, fare de Anne Fröhlich en Flickr - Permesilo CC NC-2. | “Tous égaux en droit” Philosophie à City Bowl, Cape Town, Western Cape, Afrique du Sud, par Anne Fröhlich sur Flickr - CC license-NC-2. |
3 | 0 Afrika filozofio estas ĝenerale pretervidata en la kampo de filozofio. La kialo por tio estas malklara. | 0 La philosophie africaine est largement méconnue, sans qu'on sache vraiment pourquoi. |
4 | Kelkaj argumentas, ke eble la kaŭzo estas, ke afrika filozofio estas dense ligita al sia buŝa tradicio, pro kio ĝia etendita historio fariĝas malfacile kundividebla kun pli multaj aŭskultantoj. | Pour les uns, cela serait dû à ce qu'elle est étroitement liée à ses traditions orales, qui font son histoire étendue difficilement accessible à une audience plus large. |
5 | La aliaj argumentas, ke afrikcentrisma karaktero faras ĝin malpli plaĉa al la aliaj homoj en la mondo. | D'autres arguent que son afrocentrisme la rend moins attirante pour le reste du monde. |
6 | La niĝeridevena filozofo K.C. Anyanwu difinis afrikan filozofion kiel tiun, kiu koncernas la manieron, en kiu afrikaj popolanoj en pasinteco kaj en estanteco komprenas sian destinon kaj la mondon, en kiu ili vivas. | Le philosophe K.C. Anyanwu, né au Nigeria, définit la philosophie africaine comme “ce qui s'intéresse à la manière dont les Africains passés et présents comprennent leur destin et le monde dans lequels ils vivent.” |
7 | Afrika filozofio estis bone establita disciplino, riĉigita de jarcentoj da esplorado, kiu etendiĝas de antikva egipta filozofio al la moderna pensado, kvankam ĝi restas preskaŭ mistera al aliaj landoj. Tra sia historio afrika filozofio faris gravan kontribuon al greka filozofio. | Si elle reste largement un mystère pour les autres pays, la philosophie africaine est une discipline bien établie, enrichie par des siècles de recherche depuis la philosophie de l'Egypte antique jusqu'à la pensée post-coloniale moderne. |
8 | Plejarte la kontribuon faris egipta filozofo Plotino, kiu ludis gravan rolon en la daŭrigo de la greka tradicio de la filozofia akademio de Platono. Afrika filozofio multe kontribuis ankaŭ al kristana filozofio pere de la alĝeria pensisto Aŭgusteno de Hipono , kiu establis la nocion de la prapeko. | A travers son histoire, la philosophie africaine a apporté d'importantes contributions à la philosophie grecque, notamment par le philosophe égyptien Plotin qui a joué un rôle-clé dans la continuation de la tradition grecque de l'Académie philosophique de Platon, et à la philosophie chrétienne à travers le penseur algérien Augustin d'Hippone, inventeur du concept de péché originel. |
9 | Por plia kompreno de la nunmomenta evoluo de la samepoka afrika filozofio, jen estas 5 atentindaj pensistoj el la kontinento. | Pour mieux connaître l'évolution actuelle de la philosophie africaine contemporaine, voici les cinq penseurs à suivre sur le continent : |
10 | 1. Séverine Kodjo-Grandvaux (Ebur-Bordo) | 1. Séverine Kodjo-Grandvaux (Côte d'Ivoire) |
11 | Séverine Kodjo-Grandvaux estas eburborda verkisto por la gazeto “Jeune Afrique” [Juna Afriko] kaj la aŭtoro de la verko “Philosophies africaines”[Afrikaj filozofioj], en kiu ŝi revuas nunan eliton de afrikaj filozofoj. | Séverine Kodjo-Grandvaux écrit pour le magazine Jeune Afrique et est l'auteur de “Philosophies africaines”, où elle passe en revue l'élite actuelle des philosophes africains. |
12 | Ŝi skribas, ke la moderna afrika filozofio estas klasifikita en 4 ĉefajn grupojn: etnofilozofio, filozofia saĝo, naciisma ideologia filozofio kaj profesia filozofio. | Elle explique que la philosophie africaine moderne est habituellement classée en quatre groupes principaux : ethnophilosophie, sagesse philosophique, philosophie nationaliste et idéologique et philosophie professionnelle. |
13 | Tamen, Kodjo-Grandvaux kredas, ke difinanta tendenco por moderna afrika filozofio estas resumebla kiel la maniero, en kiu ĝi evoluis de sia kolonitempa influo. | Pour Mme Kodjo-Grandvaux, ce qui structure la philosophie africaine moderne, c'est la façon dont elle s'est dégagée de l'influence coloniale. |
14 | Okaze de diskuto pri la libro, ŝia kolego ĉe Jeune Afrique, Nicolas Michel, prezentas resumon de la origino kaj evoluo de samepoka afrika filozofio kaj teoriojn de Kodjo Grandvaux: | Dans un débat sur le livre, son collègue de Jeune Afrique Nicolas Michel retrace l'origine et l'évolution de la philosophie africaine comtemporaine et analyse les thèses de S. Kodjo-Grandvaux : |
15 | Rolante kiel arkeologo de pensoj, Séverine Kodjo-Grandvaux esploras la tavolojn de studfako, kiu estis konstruita ĉefe responde al Okcidento dum la lasta jarcento. | En archéologue des idées, Séverine Kodjo-Grandvaux explore les strates d'une épistémologie qui, au cours du dernier siècle, s'est construite essentiellement en réaction à l'Occident. |
16 | Dum la kolonia periodo ĝi vivis sub la jugo de imperiismaj koloniistoj, sed poste ĝi evoluis, kontraŭreage al la kolonia influo […] La movado por sendependeco disvastiĝis en la kontinento (en la 1950-aj jaroj), tiel ke la filozofio kun provo reveni al la afrika identeco kaj foriri de eŭropa muldilo fariĝis pli forta. | D'abord sous le joug de son influence impérialiste, puis en réaction contre cette emprise [..] avec le mouvement des Indépendances et l'injonction à la décolonisation des esprits, vient le temps d'une pensée cherchant à se replier sur « l'identité africaine », contre le moule occidental. |
17 | Kodjo-Grandvaux argumentas, ke tia ideologio “reveno al la origino” estas danĝera propozicio. Ŝi skribas: “Filozofio provas kongrui kun ‘regiona' ŝablono. | Un « retour au sources » risqué : « Dès lors que la philosophie cherche à se penser de manière « nationalitaire », c'est-à-dire continentale, nationale, ethnique, elle doit éviter plusieurs écueils, notamment celui de l'esprit collectif et celui de la particularisation excessive », écrit l'auteur. |
18 | [t. | |
19 | e, kontinenta, nacia aŭ etna]. Tial ĝi devas eviti kelkajn enfalujojn inkluzive de kolektiva pensado kaj troa specialigo.” | L'apport de la philosophie occidentale comme celui des autres courants de pensée ne doit pas être rejeté. |
20 | La kontribuo de okcidenta filozofio, same kiel tiu de aliaj pensofluoj, ne devas esti forĵetita. | |
21 | Kodjo-Grandvaux reliefigas debaton pri etnofilozofio, kontraŭ kiu afrikaj filozofoj luktas dum longa tempo: La ideo, ke aparta kulturo aŭ regiono havas specifan filozofion fundamente malsaman ol la aliaj filozofiaj tendencoj, estas provoka en si mem. | Séverine Kodjo-Grandvaux éclaire un débat sur l'ethnophilosophie qui met aux prises depuis longtemps les philosophes africains : l'idée qu'une culture ou une région particulières possèdent une philosophie particulière qui diffère fondamentalement des autres est controversée en elle-même. |
22 | Tamen, multaj modernaj afrikaj filozofoj argumentas, ke ilia laboro estas kritika pensado pri afrikaj gvidantoj kaj ties influo al la ĉiutagaj vivoj de samlandanoj. | Cependant, de nombreux philosophes africains modernes défendent que leur travail est une réflexion critique sur les gouvernances africaines et leurs effets sur la vie quotidienne de leurs compatriotes. |
23 | Rezulte, estas plej grave, ke afrika filozofio evoluas en la kunteksto de la afrika kontinento kaj komunikas al la afrikaj aŭskultantoj. | Par consaquent, il est essentiel que la philosophie africaine se développe dans le contexte du continent africain et échange avec un lectorat africain. |
24 | 2. Souleymane Bachir Diagne (Senegalo) | 2. Souleymane Bachir Diagne (Sénégal) |
25 | Souleymane Bachir Diagne, senagala filozofo kaj pioniro de la nova afrika filozofia scienco - Publika havaĵo | Souleymane Bachir Diagne, philosophe sénégalais et pionnier de la nouvelle scène philosophique africaine - Domaine public |
26 | Souleymane Bachir Diagne, senegala filozofo kaj profesoro de la Universitato de Columbia en Usono, kredas, ke afrikaj filozofoj devas fari sian laboron pli alirebla por la samlandanoj. | Le philosophe sénégalais Souleymane Bachir Diagne, professeur à l'université Columbia de New York, est convaincu que les philosophes africains doivent rendre leur travail plus accessible à leurs compatriotes. |
27 | Li opinias jene: | Il est d'avis que : |
28 | Ni bezonas produkti niajn proprajn tekstojn en afrikaj lingvoj, kaj unu el miaj usonaj eksstudentoj laboras por fari antologion de tekstoj verkitaj de afrikaj filozofoj, kiuj estis petitaj skribi artikolojn en sia propra lingvo. | Nous devons produire nous-mêmes des textes en langues africaines et un de mes anciens élèves américain travaille en ce sens à une anthologie de textes de philosophes africains auxquels il a demandé d'écrire des articles dans leur propre langue. |
29 | Kaj tiujn artikolojn tradukos en la anglan lingvon la parolantoj de la koncerna lingvo. | Des locuteurs de cette langue sont ensuite chargés de les traduire en anglais. |
30 | Afrika filozofio de Ubuntu pere de Pencils for Africa [Krajonoj por Afriko] - Publika havaĵo | “Je suis parce que nous sommes” Philosophie Ubuntu africaine via Pencils for Africa - Domaine public 3. Léonce Ndikumana (Burundi) |
31 | Aldone al la graveco pli bone prizorgi afrikajn civitanojn, estas alia tendenco de ideoj, kiuj elvenas el afrikaj filozofoj hodiaŭ. | Outre l'importance de mieux communiquer avec leurs mandants africains, il y a d'autres idées tendance mises en avant par les philosophes africains aujourd'hui. |
32 | Léonce Ndikumana kreskis en Burundo kaj nun estas profesoro de ekonomiko de la Universitato de Masaĉuseco en Amherst en Usono. | Léonce Ndikumana a grandi au Burundi et est à présent professeur d'économie à l'Université du Massachusetts à Amherst. |
33 | En sia libro titolita “Abomeninda Ŝuldo de Afriko: Kiel eleksterlandaj depruntoj kaj kapitalaj forfluoj elsangigis kontinenton“, Ndikumana strebas batali kontraŭ multaj komunaj rakontoj pri Afriko, kiuj estas konsiderataj kiel faktoj tutmonde, ekzemple, la opinio, ke eksterlandaj helpoj subvencias la afrikan kontinenton. | Dans son livre “Africa's Odious Debt: How Foreign Loans and Capital Flight Bled a Continent” [La dette odieuse de l'Afrique : comment les prêts étrangers et la fuite des capitaux ont saigné un continent, en anglais, non traduit], Ndikumana s'attache à battre en brèche tous les lieux communs sur l'Afrique qui sont tenus mondialement pour des faits, comme la croyance que l'aide étrangère subventionne le continent africain. |
34 | Fakte, kapitala forfluado de la afrika kontinento, (1.44 duilionoj da usonaj dolaroj senspure malaperas de afrikaj landoj kaj fine sin trovas en impostorifuĝejoj aŭ riĉaj landoj) multe superas la sumon de eksterlandaj helpoj (50 miliardoj al Afriko). | En réalité, les sorties de capitaux hors du continent (1.44 mille milliards évaporés des pays africains pour se retrouver dans les paradis fiscaux ou les pays riches) excèdent largement le montant de l'aide extérieure (50 milliards pour l'Afrique). |
35 | Ndikumana ankaŭ estas unu el la ĉefaj opinigvidantoj en Afriko, kiuj repuŝas la gvidliniojn de internaciaj instancoj, ofte kontraŭajn al la volo de afrikaj civitanoj. | Ndikumana est aussi un des principaux leaders d'opinion en Afrique rejetant les règles des agences internationales qui vont souvent à l'encontre de la volonté des Africains. |
36 | 4. Kwasi Wiredu (Ganao) | 4. Kwasi Wiredu (Ghana) |
37 | Kontraŭi malĝustajn rakontojn estas kreskanta tendenco inter afrikaj intelektuloj. | Contrer les narratifs erronés est une tendance montante chez les intellectuels africains. |
38 | Kwasi Wiredu, ganaa filozofo, estas unu el tiuj, kiuj provas fari ĝuste tion. | C'est précisément ce que se propose de faire Kwasi Wiredu, un philosophe ghanéen. |
39 | Li argumentas, ke plurpartia politika sistemo, ofte rigardata kiel la bazo de demokratio, ne ĉiam kondukas al unueco kaj stabileco. | Il défend qu'un système politique de multipartisme, souvent considéré comme le fondement de la démocratie, n'amène pas toujours l'unité et la stabilité. |
40 | Anstataŭe, demokratio de konsento estas pli taŭga por la afrika kunteksto: | Au contraire, une démocratie de consensus convient mieux [en anglais] au contexte africain : |
41 | Se demokratio estas regado per konsento, tiam la demando estas, ĉu malpli kontraŭstara sistemo, ol la partia sistemo profunde ligita al decido laŭ plimulto, ne povas esti elpensita. | Sachant que la démocratie est le gouvernement par consentement, la question est de savoir si un système moins antagoniste que celui des partis, qui est étroitement lié au processus de décision majoritaire, ne peut pas être inventé. |
42 | Estas grava fakto, ke prudentaj homoj povas interkonsenti, kio estas farenda, per kompromiso sen interkonsenti pri la vereco kaj moraleco de la farendaĵo. | C'est un fait important que des êtres humains doués de raison peuvent arriver à un accord sur ce qui doit être fait par la vertu du compromis sans partager le même avis sur la vérité ou la morale. |
43 | 5. Kwame Anthony Appiah (Ganao) | 5. Kwame Anthony Appiah (Ghana) |
44 | Tamen, alia ganaa filozofo, Kwame Anthony Appiah, kiu nunmomente instruas en la Universitato de Novjorko en Usono, rezistas kontraŭ la tendenco de afrikcentrismo de afrikaj filozofoj. | Pourtant, un autre philosophe ghanéen, Kwame Anthony Appiah, qui enseigne actuellement à la New York University, se rebelle contre l'afrocentrisme de ses confrères africains. |
45 | Li argumentas, ke afrikcentrismo estas koncepto postlasita de la tempo. | Son argument est que l'afrocentrisme est un concept dépassé. |
46 | Li kredas, ke oni devas kuraĝigi pli da transkultura konversacio kaj malpli da regionismo: | Il croit qu'il faut promouvoir plus de dialogue trans-culturel et moins de “régionalisme” : |
47 | [Antikva greka filozofo Diogeno] rifuzis la kutiman vidpunkton, ke ĉiu civilizita persono apartenas al unu komunumo inter komunumoj[…] Tutmonda komunumo de kosmopolitoj volos lerni aliajn vivmanierojn per radio kaj televido, per antropologio kaj historio, per noveloj kaj kinoj, per novaĵelsendoj kaj ĵurnaloj, kaj per la reto. | [Le philosophe grec de l'Antiquité Diogène] rejetait l'opinion commune que chaque individu civilisé appartient à une cité parmi les cités […] Une cité mondiale de cosmopolite aura la volonté de connaître d'autres manière de vivre par la radio, la télévision, par l'anthropologie et l'histoire, par les romans et films, l'actualité et la presse, et sur le web. |