# | epo | por |
---|
1 | La brazilibananoj – aŭ brazilanoj en Libano | “Brasilibaneses” ou os Brasileiros do Líbano |
2 | La historio de libana elmigrado al Brazilo estas longa. | A história da emigração libanesa no Brasil é longa. |
3 | Oni diras, ke libanaj kristanoj komencis elmigri al Brazilo en la fino de la deknaŭa kaj komenco de la dudeka jarcento, dum Libano ankoraŭ estis parto de la Otomana imperio. | Conta-se que libaneses cristãos começaram a emigrar para o Brasil já no fim do século XIX e início do XX, enquanto o Líbano ainda fazia parte do Império Otomano. |
4 | Tamen, eĉ post kiam la otomanoj estis venkitaj en la Unua Mondmilito, la ondoj de libanaj elmigrintoj ne ĉesis. | No entanto, as vagas de emigrantes libaneses nunca cessaram de ir para o Brasil depois que os otomanos foram derrotados na Primeira Guerra Mundial. |
5 | Kontraŭe, la nombro altiĝis pro la eventoj kiuj okazis en la regiono: la starigo de la franca protektorato, la kreo de la ŝtato Israelo, kaj la interna milito kiu daŭris de 1975 ĝis 1990, kaj estis responda al ondo de migrado de libanaj islamanoj. | Pelo contrário, o número só fez aumentar em consequência dos acontecimentos que se seguiram na região tal como o estabelecimento do protetorado francês, a criação do Estado de Israel e a guerra civil, que durou de 1975 a 1990, esta responsável pela vaga migratória de libaneses muçulmanos. |
6 | En Brazilo tiuj libanaj enmigrintoj - konataj kiel “turkoj” - laboris kiel kolportistoj, komercante pri fabrikitaj produktoj kiel vestoj kaj juveloj en grandaj brazilaj urboj. | No Brasil esses libaneses -lá chamados de turcos- foram trabalhar como mascates, negociando produtos manufaturados como roupas e bijuterias nas metrópoles brasileiras. |
7 | Poste, multaj el ili malfermis proprajn vendejojn en komercaj centroj kiel la stratoj Vinte e Cinco de Março kaj Oriente en la urbocentro de San-Paŭlo, ŝanĝante eterne la urban pejzaĝon de la ĉefurbo kaj ankaŭ la manieron de komercado. | Mais tarde, muitos deles abririam suas lojas em centros comerciais como os da Rua Vinte e Cinco de Março e da Rua Oriente no centro da cidade de São Paulo, mudando para sempre a paisagem urbana da capital paulista bem como a forma de se fazer comércio. |
8 | “Kaj mi estas ĉi tie en ĉi karcero kie mi vidas la Bosporon…kie mi sentas la odoron de tre bongusta kibbeh varmiganta la animon de popolo en ajna strato de lando, kiu havas pli da posteuloj de Libano ol Libano mem.” | "e eu aqui estou nesta masmorra de onde vejo o Bósforo (…), de onde sinto odor de saborosíssimos quibes esquentando a alma do povo numa rua qualquer de um país que tem mais descendentes de libaneses do que o Líbano". |
9 | Bildo: William Droops en Flickr (CC BY-NC-SA 2.0) | Foto: William Droops no Flickr (CC BY-NC-SA 2.0) |
10 | Kiel kutime okazas en ĉi tiuj kazoj, komence la libananoj restis aparte de la brazila socio: ili parolis sian lingvon (la araban, sed en multaj kazoj ankaŭ la francan), manĝis sian propran manĝaĵon, edukis siajn infanojn en sia propra maniero. | Como sempre se passa nestes casos, inicialmente os libaneses mantiveram-se à parte da sociedade brasileira: falavam a sua língua (árabe, mas em muitos casos francês), comiam a sua comida, educavam os filhos à sua maneira. |
11 | Tamen, ne daŭris longe por ili adapti sian kulturon al la lando, kie ili ekloĝis, kaj baldaŭ ili lernis la portugalan, adaptis siajn receptojn por la ingrediencoj kiuj troveblis loke, inter-edziĝis kun brazilanoj de maljuna libana deveno, sed ankaŭ el aliaj komunumoj kiel la portugala kaj la hispana. | Contudo, não tardou para que eles adaptassem sua cultura ao país que haviam adotado; assim, logo aprenderam o português, adaptaram suas receitas culinárias aos ingredientes lá encontrados, casaram-se com brasileiros e brasileiras de origem libanesa mais distante, mas também de outras comunidades tais como a portuguesa e a espanhola. |
12 | Ĉiuokaze, ĉio iris ĝian naturan vojon, iliaj posteuloj plene integriĝis en la lando kie ili naskiĝis. | Enfim, tudo seguiu seu caminho natural, com seus descendentes completamente integrados ao país em que nasceram. |
13 | La ekonomia krizo kiun Brazilo suferis en la jaroj de 1980 ĝis 1990 rekte influas ĉi tiujn familiojn, dependajn de la enspezo de komercado. | A crise econômica que o Brasil sofrera nas décadas de 1980 e 1990 afetaria diretamente essas famílias, dependentes diretamente dos rendimentos obtidos com o comércio. |
14 | Multaj elektis reiri al Libano kaj rekonstrui siajn vivojn en la maljuna patrujo. | Muitos optaram por retornar ao Líbano e reconstruir suas vidas na velha pátria. |
15 | Kompreneble ili ne plu estis la samaj, ĉar iliaj infanoj estis denaskaj brazilanoj, kiuj ne parolas aliajn lingvojn krom la portugala. | Evidentemente já não eram mais os mesmos, pois que tinham seus filhos brasileiros natos, os quais não falavam outra língua que não a portuguesa. |
16 | Tiu grupo estas nomata “Brazilibananoj”, kiel Roberto Khatlab diras en la blogo de la Konsilantaro de Brazilaj Civitanoj en la Mondo: | A este grupo chamou-se de “brasilibaneses” ao qual Roberto Khatlab diz no Blog do Conselho de Cidadãos Brasileiros no mundo: |
17 | [Estas] neologismo, per kiu mi nomas la dunaciajn liban-brazilajn civitanojn en Libano - grupo kiu inkluzivas ĉirkaŭ 10.000 homojn (ne kalkulante tiujn, kiuj revenis al Brazilo ne ricevinte civitanecon). | [Trata-se de] um neologismo com o qual eu identifico os cidadãos binacionais líbano-brasileiros no Líbano - conta com cerca de 10 mil pessoas (sem incluir aqueles que retornaram ao Brasil sem ter obtido a nacionalidade). |
18 | En 1954, la bankisto Jean Abou-Jaoude, bazita en Bejruto, fondis la Asocion de Brazila-Libana Amikeco, kiu daŭre funkcias. | Em 1954, o banqueiro Jean Abou-Jaoudé funda, em Beirute, a Associação da Amizade Brasil-Líbano, que está em atividade até hoje. |
19 | La “brazilibananoj” ĉeestas ĉie en Libano, en la nordo (Dar Beechtar) kaj sudo (Kabrikha), sed ĉefe en Bekaa, kie estas tutaj vilaĝoj - kiel Sultan Yaacoub, Kamed-Lawz kaj Ghazzé - kun 90% da “brazilibananoj “kiuj parolas la portugalan flue kaj retenas la brazilajn kutimojn (manĝaĵo, muziko, arkitekturo, terkulturo). | Os “brasilibaneses” estão presentes em todo o território libanês, do Norte (Dar Beechtar…) ao Sul (Kabrikha…), mas principalmente no Bekaa, onde existem aldeias inteiras - como Sultan Yaacoub, Kamed-Lawz e Ghazzé - com 90% de “brasilibaneses” que falam fluentemente o português e perpetuam os costumes brasileiros (gastronomia, música, arquitetura, agricultura…). |
20 | Tre interesa fenomeno okazis en Bekaa: en tiu regiono estas vilaĝoj, kiel Sultan Yakub, kie la unua lingvo estas nek la araba nek la franca, sed la portugala. | É no Bekaa que acontece um fenômeno muito interessante: lá há cidades como Sultan Yakub onde a primeira língua não é nem o árabe nem o francês, mas sim o português. |
21 | Sur sia blogo la ĵurnalisto Gustavo Chakra alparolas [pt] la temon kun iom da surprizo. | O jornalista Gustavo Chacra em seu blog trata do assunto com certa surpresa: |
22 | Vojaĝantoj al Sultan Yakoub sciu, ke en la vilaĝo ili povas peti informojn en la portugala, ĉar iu respondos tuj. | Quem viaja para Sultan Yakoub é alertado que, uma vez na cidade, pode pedir informações em português que qualquer pessoa responde na hora. |
23 | Efektive, en ĉi tiu malgranda vilaĝo en izolita monteto en la mezo de la valo Bekaa, preskaŭ ĉiuj loĝantoj iam vivis en Brazilo aŭ ankoraŭ havas proksiman parencon tie. | Afinal, nesta pequena vila em uma colina isolada no meio do vale do Beqaa, quase todos os mil habitantes moraram ou ainda têm um parente próximo que vive no Brasil. |
24 | Ĉi tiu raportisto faris provon, kaj, efektive, la unua piediranto kiu proksimiĝis vere parolis la portugalan. | A reportagem fez o teste e, realmente, o primeiro pedestre abordado falava português. |
25 | Estis Hussein El Jaroush. | Era Hussein El Jaroush. |
26 | Li naskiĝis en Libano, li antaŭ du jardekoj veturis al Brazilo, kie li vivis dum 13 jaroj. | Nascido no Líbano, ele foi há duas décadas para o Brasil, onde viveu por 13 anos. |
27 | Li pasis tra Salvadoro, Rio-de-Ĵanejro, Recifo, Maceió kaj, kiel multaj el liaj samlandanoj, finis en Sankta André. | Passou por Salvador, Rio de Janeiro, Recife, Maceió e, como muitos conterrâneos, terminou em Santo André. |
28 | En tiu urbeto en la ĉirkaŭaĵo de San-Paŭlo, estas eĉ ia klubo nomita “Farmstead Sultan Yakoub,” kie homoj el tiu vilaĝo en Libano kolektiĝas semajnfine por ludi futbalon kaj kradrosti. | Na cidade do ABC paulista, existe até uma espécie de clube, chamado “Chácara Sultan Yakoub”, onde os originários desta vila do Líbano se reúnem nos fins de semana para jogar futebol e fazer churrasco. |
29 | Iom da Brazilo en Sultan Yakoub. | Pedacinho do Brasil em Sultan Yacoub. |
30 | Bildo: Renata Malkes (uzita kun permeso). | Foto: Renata Malkes (usada com permissão) |
31 | Gustavo Chacra citas alian “brazilibananon”, Jamal, 39 jaroj, al kiu la novaj tempoj trudas novajn defiojn, kiel la konservado de la portugala inter la junaj generacioj, speciale tiuj nun naskitaj en Libano: | Gustavo Chacra cita ainda outro “brasilibanês”, Jamal, de 39 anos, ao qual os novos tempos impõem novos desafios, como por exemplo a manutenção do português entre as novas gerações, principalmente as nascidas agora em território libanês. |
32 | Por Jamal, la plej grava estas konservi ligojn kun Brazilo tra la portugala lingvo, precipe pro lia filo. | O importante para Jamal é manter a ligação com o Brasil pela língua. Especialmente por causa do seu filho. |
33 | Li diras ke li kutime parolas portugale kun la knabo, kvankam ofte ricevas la respondon en la araba. | Ele diz que sempre fala em português com o menino, apesar de muitas vezes receber a resposta em árabe. |
34 | Por certigi la vivtenadon de la portugala inter brazilibanaj familioj, inter aliaj elementoj de brazila kulturo, la brazila registaro establis [pt] Brazilo-Libanan Kulturan Centron en Bejruto en Aprilo 2011. | Assegurar a manutenção do português entre as famílias “brasilibanesas”, entre outros elementos de nossa cultura, fez com que em abril de 2011 o governo brasileiro criasse o Centro Cultural Brasil-Líbano em Beirute, que “todas as quartas-feira exibe filmes gratuitamente para a população de Beirute, a maioria brasileiros e descendentes”. |
35 | En merkredoj la centro “montras senpagajn filmojn por la popolo de Bejruto, precipe Brazilanoj kaj posteuloj”. | Roda de Capoeira em Beirute, pelo grupo de libaneses que fundaram a escola "Sobreviventes" por terem sobrevivido à guerra civil. |
36 | Capoeira en Bejruto, Libana grupo kiu fondis la lernejon | Foto do autor. |
37 | La blogo de “Excessivamente Humano” provizas [pt] pli da detaloj: | O blog “Excessivamente Humano” dá mais detalhes: |
38 | “Ĝi estis longtempa peto de la libananoj ĝenerale, kaj la komunumo de Brazila origino en Libano aparte,” diris Roberto Medeiros, ministro-konsilanto kaj estro de la kultura sekcio de la Brazila ambasadejo, en la iniciato por fondi la centron. | “É uma antiga reivindicação dos libaneses, de forma geral, e da comunidade de origem brasileira no Líbano, de modo especial”, explica Roberto Medeiros, ministro-conselheiro e chefe do setor cultural da embaixada brasileira, sobre a iniciativa de fundação do centro. |
39 | “En sociaj aŭ kulturaj renkontiĝoj kun membroj de la ambasadejo en Bejruto, la libananoj kutime petis ke la Brazila registaro kreu institucion kun specifa funkcio por disvastigi la portugalan lingvon kaj brazilan kulturon,” li aldonis. | “Em encontros sociais ou culturais com os membros da embaixada em Beirute, os libaneses sempre solicitavam que o governo brasileiro criasse uma instituição com a função específica de divulgar a língua portuguesa e a cultura brasileira”, completa. |
40 | Fakto estas, ke tiu ĉi peto estis farita dum multaj jaroj, sed dum jardekoj estis kaptita en la burokrata reto de Brazilio. | O fato é que esta reivindicação era feita há muitos anos e por décadas esteve presa na malha burocrática de Brasília. |
41 | Cetere, kvankam la iniciato de la Ministerio de Eksteraj Aferoj de Brazilo estas laŭdinda, ĝi estas ankoraŭ tre distanca de la ĉefa publiko, por kiu la centro estis kreita. Brazilanoj kiel Jamal ne povas ĉeesti ĝin, ĉar ili vivas en la Bekaa Valo, kie plej multaj brazilanoj estas koncentritaj. | Ademais, embora a iniciativa do Ministério das Relações Exteriores do Brasil seja louvável, ainda está muito distante de atender o principal público para o qual o centro foi criado, pois brasileiros como Jamal não podem frequentá-lo porque vivem no Vale do Beqaa, onde a maioria dos brasileiros se concentram. |
42 | La sekva paŝo estus porti instruistojn de la portugala al tiu regiono kaj ankaŭ kuraĝigi kaj apogi brazilajn kulturajn asociojn kaj aliajn kulturajn centrojn dediĉitajn, ekzemple, al Latin-Ameriko, kiel la Latinamerikaj Studoj kaj Kulturo-Centro ĉe la Universitato de Kaslik kaj la Projekto de Alecrim Internacia en Libano, institucio komisiita al la vivtenado de la kultura identeco de brazilaj infanoj, kiuj loĝas eksterlande. | O próximo passo seria levar professores de português àquela região, bem como fomentar e apoiar associações culturais brasileiras e outros centros culturais dedicados, por exemplo, à America Latina, tal como o Centro dos Estudos e das Culturas da América Latina da Universidade de Kaslik e o Projeto Alecrim Internacional no Líbano, este empenhado com a manutenção da identidade cultural de crianças brasileiras que vivem no exterior. |
43 | La tempo estas oportuna por ke Brazilo plenumu la longtempan peton de brazilanoj en Libano, sed ankaŭ por engaĝi ilin kiel perantojn en la komerco inter la du landoj. | O momento é oportuno para que o Brasil atenda a esta antiga demanda dos brasileiros no Líbano, mas também para tê-los como intermediários no comércio entre os dois países. |