Sentence alignment for gv-epo-20140112-888.xml (html) - gv-zhs-20111202-10154.xml (html)

#epozhs
1Orienta Timoro: Konstrui unu landon el multaj lingvoj东帝汶:多种语言合为一国
2Ĉi tiu artikolo estas parto de nia speciala temo Lingvoj kaj la Interreto. En Novembro 28, 1975, Orienta Timoro unuflanke proklamis sian sendependecon, post preskaŭ kvar jarcentoj de portugala koloniigo.1975年11月28日,历经葡萄牙殖民近400年后,东帝汶片面宣布独立,当时宣言是以葡萄牙语朗读,事隔数日,印尼入侵东帝汶,之后占领24年(1975年至1999年)间,禁止使用葡萄牙文。
3La deklaro estis legita en la portugala, sed nur kelkajn tagojn poste Indonezio invadis la landon, kaj la uzo de tiu sama lingvo estis malpermesita dum la dudek kvar jaroj, kiujn la okupacio daŭris (1975-1999).
4Kiam Orienta Timoro iĝis sendependa lando en 2002, kaj la tetuma kaj la portugala lingvoj estis elektitaj kiel oficialaj por la novnaskita lando.
5Tamen, la nombro de naciaj lingvoj estas ĝis 16, kaj dekoj da aliaj dialektoj estas uzataj ĉiutage de la timoraj civitanoj. Idiomo(j) de Identeco东帝汶于2002年独立建国时,明定葡萄牙文与德顿文(Tetum)均为官方语言,但如今国语数量高达16种,国民每天还使用数十种方言。
6Hau nia lian, hau nia rain (Mia lingvo, mia hejmlando).身分认同的语言
7Bildo de Sapo Noticias Timor Leste (publika havaĵo). En la praktiko, la tetuma, la pontolingvo de Orienta Timoro, estas la plej vaste parolata tra la tuta teritorio.Hau nia lian, hau nia rain(我的语言,我的祖国),照片来自Sapo Noticias Timor Leste(公共授权)
8Aliflanke, “La portugala ne estas la lingvo de unueco, sed ĝi estas la lingvo de identeco”, diris Mari Alkatiri, la estro de Fretilin (la opozicia partio), en artikolo [pt] de 2007 al la Portugala ĵurnalisto Paulo Moura. La teksto estis republikigita en la blogo Ciberdúvidas da Língua Portuguesa (Ciberduboj el la portugala).实际上,德顿语是东帝汶全国最普遍的语言,葡萄牙记者Paulo Moura于2007年撰写一则报导,后转载于Ciberdúvidas da Língua Portuguesa博客,其中在野党领袖Mari Alkatiri提到,“葡萄牙文不是团结人民的语言,而是身分认同的语言”。
9Moura plu klarigas, kial post la sendependiĝo restas “grandega plejmulto de la loĝantaro”, kiu ne parolas la portugalan:这位记者亦指出,为何独立建国后,“大多数民众”不愿使用葡萄牙文:
10Ili lernis la indonezian kaj anglan kiel duajn lingvojn, kaj ili parolas la tetuman hejme, krom iu alia timora lingvo, kiel fataluku aŭ baikeno. Ĝi estas la tiel nomata generacio de “Tim-Tim”, de la nomo “Timor-Timur”, kiel indonezianoj nomis sian 27an provincon.他们在学校学习印尼语及英语为第二语言,在家则说德顿语,以及其他东帝汶语言,如法塔鲁库语(Fataluku)、拜奇诺语 (Baikeno),他们是所谓的“帝帝世代”(源于印尼过往对东帝汶省的旧称)。
11Multaj studis en Indonezio aŭ en Aŭstralio, kaj estas malfacile klarigi al ili, nuntempe, la gravecon de la portugala.许多人后来前往印尼或澳洲求学,今日很难向他们说明葡萄牙语的重要性, 况且这个世代认为政治特权菁英才说葡萄牙语,自己却因为不会说现在的官方语言,无缘获得公职,让这些年轻人对葡萄牙及葡萄牙语产生敌意。
12Eĉ pli malbone, kiam ili vidas, ke la privilegiitaj politikaj elitoj parolas la portugalan, kaj ilia propra aliro al laboro en la publika administrado estas barita, ĉar ili ne parolas la nunan oficialan lingvon, ĉe tiuj gejunuloj aperis ia malamikeco al Portugalio kaj la portugala lingvo.世界银行2011的报告中,回顾东帝汶过去十年的进展,其中指出,“葡萄牙语人口占全国5%”,另提到,“至2009年,全国逾七成学生念完小学一年级后,仍看不懂葡萄牙语短文的任何单字,经过十年努力,这项结果令人遗憾,[…]诸多民众形同文盲”。
13La raporto de Monda Banko de la jaro 2011 pri la progreso de la lando dum la lasta jardeko ilustras, ke “la portugala estas parolata de nur 5 procento de la loĝantaro” kaj aldonas ke “de 2009, pli ol 70 procentoj de studentoj, kiuj estis ekzamenitaj en la fino de la unua lernojaro, ne povis legi eĉ unu vorton el simpla teksto en la portugala.
14Ĉi tio estas malagrabla rezulto post 10 jaroj da klopodoj (…). grandega kvanto de la loĝantaro eble estas funkcie analfabetoj. “
15Enreta dokumentado de lingvoj網絡语言记录
16Laŭ la Atlaso de la Mondaj Lingvoj en Danĝero de Unesko , estas ses Timoraj lingvoj minacataj de formorto.联合国教科文组织“世界濒危语言地图”显示,东帝汶共有六种语言可能消失。
17Lingvoj de Orienta Timor. Mapo de la retejo de Fataluku Language Project (Lingva Projekto de Fataluku).东帝汶语言分布图,图片来自Fataluku Language Project网站
18En la skizo provizita, adabeo (de la insulo de Atauro), habuo (el la distrikto de Manatuto), kaj kairiu-midikio kaj nauetio (el la distrikto de Viqueque ), estas konsiderata vundeblaj, ĉar “plej multaj infanoj de la areoj parolas la lingvon, sed ĝi povas esti limigita al certaj medioj”, kiel hejmo kaj tradicia vivo.Adabe、Habu、Kairiu-Midiki、Naueti等语言列为“不稳定”等级,虽然“当地多数孩童都会说这些语言,但可能仅限于某些领域”,如住家、传统生活等。
19Je unu nivelo pli alte estas waima'ao, konsiderata krize endanĝerigita - “infanoj ne plu lernas la lingvon kiel gepatran lingvo en la hejmo”. En la nordorienta pinto de la insulo, la maku'aa lingvo, kiun laŭ la Atlaso havis nur 50 parolantojn en 1981, estas krize endanĝerigita, kaj eble eĉ jam formortis.Waima'a语则列为“非常危急”,“孩童在家中已不把这种语言当做母语”;Maku'a语分布于国内东北角,在1981年联合国地图上,使用人口便已仅剩50人,目前仍列在“非常危急”等级,但也可能已经消失,至今全球只有一本书以这种语言发行.
20Estis nur unu libreto iam eldonita en tiu ĉi lingvo.东帝汶部分语言因为陆续出现在新媒体与網絡上,较可能有存续机会。
21Kelkaj el la lingvoj de Orienta Timoro tamen estas farantaj sian vojon en novaj komunikiloj kaj retaj platformoj, kiuj povas subteni ilian pluvivon.例如法塔鲁库语为一巴布亚岛语言,使用人口约3.
22Tia estas la kazo de fataluku, papua lingvo parolata de 35.000 homoj en la plej orienta distrikto de Timoro, kiu estas sufiĉe bone dokumentita en la retejo de Projekto de fatalukua lingvo kaj fatalukua komunumo.5万,分布于国内东部,在Fataluku Language Project及Fataluku Community等网站上均有完整记录,Lospalos地区一群年轻艺术家即使用这种语言,创作音乐及表演。
23Grupo de junaj artistoj el la regiono de Lospaloso uzas ĝin en siaj muzikaj kaj spektaklaj verkoj:这里是影片
24Esplorprojekto por lingva dokumentaro de la Universitato de Havajo donis subtenon al pluraj timoraj lingvoj kun la helpo de interŝanĝaj studentoj. Temas ekzemple pri la osoroa kaj fatumaka dialektoj de makasae - la “ĉefa lingvo en la orienta parto de Timoro-Leste” - kaj ankaŭ waima ‘a, fataluku, mambae kaj tokodede.夏威夷大学一项语言记录研究计划,经由交换学生协助,推广数种东帝汶语言,例如“东帝汶东部主要语言”Makasae语的分支(Osoroa、法塔鲁库语),以及Waima'a、Fataluku、Mambae、Tokodede,葡萄牙语言学家兼译者João Paulo Esperança在Hanoin Oin-oin博客上,也不时会使用其中几种语言。
25La lasta estas foje uzata de la portugala lingvisto kaj tradukisto João Paulo Esperança sur lia blogo Hanoin Oin-oin (Diversaj pensoj) [tet].东帝文女孩(依顺时针方向)使用Bunak、德顿语、法塔鲁库语、葡萄牙语,译文:“在(这些语言)中,我们会说:我在首都迪力,我有些钱,我没有钱”。
26Unu Orienta Timora knabino parolas (horloĝdirekte) Bunak, Tetuma, Fataluku kaj Portugala.照片来自Joao Paulo Esperança(公用授权)
27Traduko: “En Bunak / Tetuma / Fataluku / Portugala, ni diras: Mi estas en Dili. Mi havas iom da mono.Abe Barreto Soares也常使用少数族群语言撰写博客,曾于2009年接受全球之声访问,除了以英文、德顿文、印尼文书写,他也使用Limusan地区的Galole语创作诗歌。
28Mi ne havas monon.” Bildo de Joao Paulo Esperança (publika havaĵo).南部的Idaté语则出现在Ildefonso Pereira的博客中,有些Facebook群组亦使用东帝汶的语言沟通往来,例如这个群组使用Naueti语。
29Alia blogisto en sub-reprezentitaj lingvoj estas Abe Barreto Soares, kiu estis intervjuita por Tutmondaj Voĉoj en 2009, kaj kiu krom skribi en la angla, la tetuma, kaj la indonezia, ankaŭ konservis poezian blogon en la galolea lingvo el la distrikto de Manatuto nomata Limusan.
30Iom pli sude, en la lingvo idaté, aperis la blogo de Ildefonso Pereira. Ankaŭ Facebook estas uzata por komunikado en timoraj lingvoj, kiel ekzemple tiu ĉi grupo en naueti.去年曾有人提案,要在全国教育制度内,优先教授母语,以下题为“母语”的短片指出,强调“母语能帮助孩童学习书写、尊重父母及族群的文化,亦及早善用东帝汶的官方语言”:
31Pasintjare propono estis farita por uzi gepatran lingvon unue en la nacia edukada programo, kiel ĉi tiu mallonga filmo titolita Lian Inan (Gepatra Lingvo) [tet] atentigas, reliefigante “la gravecon de unua lingvo de infano por helpi ilin lerni legi kaj skribi, por respekti la kulturon de iliaj gepatroj kaj komunumoj, kaj pli rapide flue lerni la oficialajn lingvojn de Timoro-Leste “:
32Ĉi tiu artikolo estas parto de nia speciala temo Lingvoj kaj la Interreto.