# | mkd | por |
---|
1 | Водечката причина за смрт во земјите во развој може да ве изненади | A principal causa de morte nos países em desenvolvimento pode surpreender |
2 | Пожар во депонија во Фада-Нгоурма, Провинција Гоурма, Буркина Фасо. | Incêndio no aterro sanitário de Fada-Ngourma, na Província de Gourma, Burkina Faso . |
3 | Фотографија од корисникот на Фликер lepetitNicolas. | Fotografia do Flickr, utilizador lepetitNicolas. |
4 | CC-BY-NC-SA 2.0 | CC-BY-NC-SA 2.0 |
5 | Овој напис од Ричад Фулер е првично објавен на Ensia.com, списание коешто ги нагласува меѓународните решенија за животната средина во акција, и е повторно објавен тука според договор за споделување содржина. | Este artigo escrito por Richard Fuller foi originalmente publicado por Ensia.com, uma revista que dá destaque a soluções ambientalistas internacionais e é aqui republicado de acordo com os termos de conteúdo e partilha. |
6 | Која е водечката причина за смрт во земјите со низок и среден приход? | Qual é a principal causa de morte nos países com baixos e médios rendimentos? A. |
7 | Б. туберколоза, маларија и СИДА/ХИВ | Má nutrição ou subnutrição B. |
8 | В. загадување | Tuberculose, malária, ou VIH/SIDA |
9 | Ако избравте „В“, погодивте. | C. Poluição |
10 | Заради изложување на загадена почва, вода и воздух (домашен или амбиентален) умреле 8.4 милиони луѓе во овие земји во 2012. | Se o seu palpite foi “C”, acertou. A exposição ao solo, água e ar poluídos foram a causa de morte de 8,4 milhões de pessoas nestes países em 2012. |
11 | Уште една статистика за која вреди да се размисли: овие 8.4 милиони се од вкупно 9 милиони кои умреле од загадување на светско ниво во 2012. | Outra estatística a ter em conta: de um total de 9 milhões de pessoas, 8,4 milhões morreram devido à poluição a nível mundial em 2012. |
12 | Со други зборови, ова не е проблем на „богатите земји“. | Por outras palavras, este não é um problema dos “países ricos”. |
13 | Ова е проблем што го има само во земјите во развој. | Este é um problema limitado aos países em desenvolvimento. |
14 | Како за споредба, статистиките на Светската здравствена организација покажуваат дека во 2012 умреле 56 милиони луѓе - тоа се сите луѓе што умреле на планетата, било од сообраќајна незгода, самоубиство, старост, рак, медицински грешки, удар од гром, заразни болести, дефект со падобран, војна или ред други причини. | Coloquemos isto em perspetiva: as estatísticas da Organização Mundial de Saúde (OMS) mostram que 56 milhões de pessoas morreram em 2012, o que inclui todas as pessoas que morreram no planeta, quer tenha sido devido a acidentes de carro, suicídios, velhice, cancro, erros clínicos, atingidos por relâmpagos, doenças infeciosas, falhas de paraquedas, guerra ou outras razões. |
15 | Значи, загадувањето убило речиси еден од седум луѓе. | A poluição matou quase uma em cada sete destas pessoas. |
16 | Загадениот надворешен воздух е виновен за 3.7 милиони смртни случаи. | No exterior, o ar contaminado foi responsável por 3,7 milhões de mortes. |
17 | Уште 4,2 милиони луѓе умреле од изложеност на партикули од внатрешен воздух од рерна. | No interior, outras 4,2 milhões de pessoas morreram devido a exposição a partículas provenientes de fogões de cozinha. |
18 | Околу 1 милион умреле од хемикалии и загадена почва и вода. | Cerca de 1 milhão morreu devido a químicos e a solos e água contaminados. |
19 | А 840.000 подлегнале заради лоша хигиена. | Outras 840 mil sucumbiram por causa de saneamento deficiente. |
20 | Сите овие податоци доаѓаат директно од страната и базата на податоци на СЗО, освен статистиките за почвата, кои потекнуваат од понеодамнешни податоци (веројатно дискретни) од Глобалната алијанса за здравје и загадување. | Todos estes dados provêm diretamente de websites e da base de dados da OMS, exceto as estatísticas do solo, que têm como fonte números mais recentes da Global Alliance for Health and Pollution. |
21 | Во истата 2012 година, 625.000 луѓе умреле од маларија, 1.5 милиони од ХИВ/СИДА и 930.000 од туберколоза. | No mesmo ano, 2012, 625 mil pessoas morreram de malária, 1,5 milhões de VIH/SIDA e 930 mil de tuberculose, o que representa um terço das vítimas mortais da poluição. |
22 | Тоа е една третина од бројката на луѓе што умираат од загадување, а сепак оваа тријада на ужасни болести привлекува над 20 милиони долари годишно од меѓународни добротворни организации и влади. | Ainda assim, este trio de doenças terríveis mobiliza mais de 20 mil milhões de dólares por ano provenientes de instituições de caridade internacionais e de governos. |
23 | Споро и индиректно | Lenta e indireta |
24 | Важно е да се напомене дека загадувањето ретко убива луѓе директно или бргу. | É importante assinalar que a poluição raramente mata diretamente ou de forma rápida. |
25 | Наместо тоа, предизвикува срцеви заболувања, воспаленија на градите, рак, болести на респираторниот систем и дијареа. | Em vez disso, causa doenças cardíacas, infeções pulmonares, cancros, doenças respiratórias ou diarreia. |
26 | Загадувањето делува како катализатор, со тоа што ја зголемува стапката на овие болести над нормалното. | A poluição atua como catalisador e aumenta as taxas destas doenças acima do normal. |
27 | Поради оваа причина, СЗО го смета загадувањето за ризик фактор - закана за човековото здравје слична како прекумерната дебелина, пушењето, неисхранетоста или недволната физичка активност. | Por esta razão, a OMS considera a poluição um fator de risco - uma ameaça à saúde humana semelhante à obesidade, ao tabagismo, à má nutrição ou à falta de exercício físico. |
28 | Но, загадувањето е крал на сите ризик фактори. | Mas a poluição é a rainha de todos os fatores de risco. |
29 | На светско ниво, неговите цифри на фаталност ги засенуваат оние предизвикани од други ризик фактори во кој било контекст. | Mundialmente, o número de vítimas mortais da poluição ultrapassa largamente o de qualquer outro fator de risco em qualquer outro contexto. |
30 | Тешко е да се замисли колку лошо може да биде. | É difícil imaginar o problema no seu todo. |
31 | Сепак, обидете се дa замислите ваква ситуација: | Pode, no entanto, imaginar este cenário: |
32 | Секој ден се будите на валканиот под во колибата што сте ја прикрпиле вие и вашиот сопруг со отпадни материјали од блиското градилиште за хотел со пет ѕвезди. | Acorda todos os dias no chão sujo da barraca onde vive com a sua família, feita de materiais que sobraram da construção de um hotel de cinco estrelas nas redondezas. |
33 | Вашиот сопруг работи 70 часа неделно издвојувајќи хемикалии во фабрика за пестициди со лоши улови. | O seu marido trabalha 70 horas por semana com químicos numa fábrica de pesticidas mal administrada. |
34 | Од неодамна, почна да искашлува крв. | Nos últimos tempos, ele volta para casa a tossir sangue. |
35 | Изгледа се' послаб и поисцрпен секоја недела, а вие сакате да му кажете да прекине, но како? | Está mais magro e mais cansado a cada semana que passa. Quer dizer-lhe para deixar de ir trabalhar. |
36 | Ситните пари што ги заработува се единственото нешто што ги прехранува вашите деца. | Mas como? O pouco que ganha é a única forma de alimentar os filhos. |
37 | Одите кон блиското езерце со пластична кофа. | Então dirige-se ao poço local com um balde de plástico. |
38 | Водата што ја црпите е кафеава и смрди на човечки измет, но нема што друго да се пие. | A água que recolhe é castanha e cheira a dejetos humanos, mas não há mais nada para beber. |
39 | Пробувате да ја цедите со цедалка, но не помага многу. | Tenta filtrá-la com um pano, mas não ajuda muito. |
40 | Меѓувреме, фабриката што е веднаш до ќумезот во кој живеете, онаа што владата неодамна ја затвори, почна повторно да работи - но само навечер. | Entretanto, a fábrica ao lado do seu bairro de lata, que o governo fechou recentemente, está novamente operacional (mas só durante a noite). |
41 | Оџакот испумпува змии од црн дим, и нема шанси да се дознае што е тоа што гори. | Das chaminés sai fumo espesso e não há maneira de saber o que está a arder. |
42 | Минатата недела, вашето најстаро дете почна да кашла навечер. | Na semana passada, o seu filho mais velho começou a tossir durante a noite. |
43 | Другите ваши деца се болежливи и споро ги учат и наједноставните концепти. | Os outros filhos estão doentes e têm dificuldades de aprendizagem, até mesmo os conceitos mais básicos. |
44 | Никој од пријателите или семејството не може да ви помогне затоа што, чудно, скоро сите во вашето маало ги имаат истите проблеми. | Nenhum dos seus amigos ou familiares pode ajudá-la porque, curiosamente, toda a vizinhança sofre dos mesmos problemas. |
45 | Нашата економија е глобална исто како и загадувањето што го предизвикува. | A nossa economia é global, tal como os poluentes que produz. |
46 | Вие сте еден од отруените сиромаси, без глас и без надеж. | Você é um dos pobres envenenados, sem voz e sem esperança. |
47 | Прописите што можат да се справат со овие услови никогаш не стапуваат во примена. | Os regulamentos que podem até existir para combater estas condições nunca são aplicados. |
48 | Не можете едноставно да се соберете и да заминете во друг град - ви требале години да се издигнете до овој степен. | Não pode simplesmente pegar nas suas coisas e mudar-se, levou anos a estabelecer-se. |
49 | А всушност, каде и би оделе? | E, além disso, para onde iria exatamente? |
50 | Сите села ја делат истата беда. | Todas as aldeias sofrem do mesmo problema. |
51 | Како и остатокот од обесправените во светот, сте станале само орудие во тековната војна на пораст. | Tal como o resto do mundo desprivilegiado, você tornou-se carne para canhão nesta guerra de crescimento. |
52 | Како да го решиме проблемот? | Como podemos resolver este problema? |
53 | Нашата економија е глобална исто како и загадувањето што го предизвикува. | A nossa economia é global, assim como os poluentes que esta gera. |
54 | Загадениот воздух во Кина сега може да се измери во други земји. | O ar contaminado da China pode agora ser medido em outros países. |
55 | Живата од рудниците и фабриките за јаглен може да се најде во рибите, а арсенот е пронајден во оризот. | Mercúrio das minas de ouro e das centrais a carvão pode ser encontrado no peixe e tem sido encontrado arsénico no arroz. |
56 | Многу индустрии со висок степен на загадување се преселиле од развиените во сиромашните земји кои немаат доволно еколошки прописи и технологија да се справат и да ги подобрат хемикалиите. | Muitas das indústrias altamente poluentes têm saído dos países desenvolvidos para se estabelecerem em países pobres, onde existe menos regulamentação ambiental e tecnologia para gerir e corrigir os efeitos dos químicos. |
57 | Еколошките технологии и зелениот пораст се можни за новите економии и можат да спречат декади на идно загадување што на сите ќе ни штети. | Tecnologias limpas e crescimento ecológico são possíveis em economias emergentes e podem prevenir décadas de contaminação futura que a todos prejudica. |
58 | Западните нации успеале во прочистувањето на загадувањето и сега можат да ги пренесат технологијата и средствата на земјите со низок и среден приход. | As nações ocidentais têm sido bem-sucedidas nas ações de despoluição e podem agora transferir tecnologia e financiar países de baixos e médios rendimentos. |
59 | Од клучна важност е да се води сметка загадувањето да е во Целите на одржлив развој на Обединетите нации, коишто разгледуваат начини како да се постигне иден развој на одржлив начин, откако на актуелните Милениумски развојни цели ќе им истече рокот оваа година. | É de extrema importância que a poluição seja incluída nos Objetivos de Desenvolvimento Sustentável (ODS) da Organização das Nações Unidas (ONU), que procuram atingir um futuro desenvolvimento sustentável quando este ano expirarem os atuais Objetivos de Desenvolvimento do Milénio. |
60 | Давањето предност на превенцијата и елиминирање на загадувањето не само што ќе спаси животи, туку исто така ќе ги ублажи климатските промени и ќе ги намали заканите за биодиверзитетот. | Dar prioridade à prevenção e à limpeza da poluição não só irá salvar vidas, como também irá mitigar as alterações climáticas e reduzir as ameaças à biodiversidade. |
61 | Ако се погледне во програмите на големите меѓународни организации, нискиот приоритет на загадувањето е застрашувачки, ако се земе влијанието во обзир. | Olhando para as prioridades das grandes organizações internacionais, a baixa prioridade dada à poluição é alarmante tendo em conta o seu impacto. |
62 | Можната причина за ова е недостигот на свесност, како и незнаењето каде да се почне со наоѓање решение за овој комплексен збир на проблеми. | Uma das razões prováveis é a falta de consciência ambiental, bem como não se saber como começar a abordar esta série de problemas complexos. |
63 | Од клучна важност е да се води сметка загадувањето да е во Целите на одржлив развој на Обединетите нации, коишто разгледуваат начини како да се постигне иден развој на одржлив начин, откако на актуелните Милениумски развојни цели ќе им истече рокот, и вклучуваат теми како ставање крај на сиромаштијата, промовирање на одржливо земјоделство, обезбедување на праведно образование и други. | É fundamental que a poluição seja incluída nos Objetivos de Desenvolvimento Sustentável da ONU, que mostram como atingir um futuro desenvolvimento sustentável quando este ano chegarem ao fim os atuais Objetivos de Desenvolvimento do Milénio e incluem tópicos tais como acabar com a pobreza, promover a agricultura sustentável, assegurar educação equitativa e muito mais. |
64 | Моменталниот нацрт не вклучува цел за загадување посебно, иако загадувањето е вклучено во целта на здравјето. | O projeto atual não inclui um objetivo exclusivamente dedicado à poluição, apesar de a poluição estar incluída no objetivo da saúde. |
65 | Текстот, во под-цел 3.9, моментално повикува да се намали смртта и инвалидитетот предизвикани од сите видови загадување. | Esse texto - sub-objetivo 3.9 - atualmente pretende reduzir a morte e incapacidades causadas por todos os tipos de poluição. |
66 | Овој јазик мора да остане во конечниот текст, зошто Целите ќе ги дефинираат интернационалните и националните напори за годините што ќе следат. | Esta linguagem tem de constar no texto final, porque os ODS irão definir os esforços internacionais e nacionais nos próximos anos. |
67 | Глобалната алијанса за здравје и загадување собира ресурси за да им помогне на земјите со низок и среден приход да се осврнат кон проблемите околу приоритетот на загадувањето. | A Global Alliance on Health and Pollution está a mobilizar recursos para ajudar os países de baixos e médios rendimentos a dar prioridade aos problemas da poluição. |
68 | Покрај едукација за сите видови загадување, ГАЗЗ им помага на земјите да: | Além da tarefa de educar sobre todas as formas de poluição, a GAHP ajuda os países a: |
69 | Технологијата и знаењето за справување со заканите по здравјето и економијата се во рацете на богатите земји. | Nos países ricos há tecnologia e conhecimento para resolver estas ameaças à saúde e à economia. |
70 | Решенијата можат да се спроведат во земјите со низок и среден приход со само дел од вкупните средства што Западот ги троши да се справи со токсичние загадувачи останати од индустриализацијата. | Em países de baixos e médios rendimentos há soluções que podem ser implementadas apenas com uma fração do montante total gasto pelo Ocidente para tratar dos poluentes tóxicos originados pela industrialização. |
71 | Што значи дека загадувањето не е неизбежно. | Isto significa que a poluição não é inevitável. |
72 | Тоа е проблем што може да се реши во нашиот животен век. | É um problema que pode ser resolvido nos dias de hoje. |
73 | Ричард Фулер е претседател на Pure Earth (предходно Институтот Blacksmith) и член-основач на Глобалната алијанса за здравје и загадување. | Richard Fuller é o presidente da Pure Earth (anteriormente Blacksmith Institute) e um dos membros fundadores da Global Alliance for Health and Pollution. |
74 | Споделува преку @BlacksmithInst. | O seu nome no Twitter é @BlacksmithInst. |