Sentence alignment for gv-mkd-20090918-2215.xml (html) - gv-por-20090828-4049.xml (html)

#mkdpor
1Источен Тимор: Славење на глобалната солидарност за слободаTimor Leste: Celebrando a Solidariedade Global pela Liberdade
2Десет години по референдумот, Глобал Војсис повторно пишува за Источен Тимор, но овој пат во знак на славење на силната меѓународна солидарност која претходно кулминираше со признавање на правото на земјата за самоопределување:Dez anos após o referendo, vozes no mundo todo estão mais uma vez falando por aí [en] sobre Timor Leste, mas dessa vez para celebrar o grande apoio internacional que naquela época culminou no reconhecimento da autodeterminação do país:
3На 30 август 1999 година, стотици илјади луѓе од Источен Тимор храбро се спротивставија на тероризирачката кампања предводена од Индонезијците, гласајќи за независност на референдумот организиран од ОН.Em 30 de agosto de 1999, centenas de milhares de eleitores timorenses enfrentaram uma campanha terrorista dirigida pela Indonésia para votar pela independência em um referendo organizado pela Organização das Nações Unidas.
4Овој настан, кој стави крај на 24 годишната незаконска и брутална воена окупација, доведе до создавање на Демократската Република Источен Тимор, како првата нова нација на милениумот.Este evento, que encerrou 24 anos de uma ocupação militar ilegal e violenta por parte da Indonésia, levou à criação da República Democrática de Timor-Leste, a primeira nova nação do milênio.
5Гласањето беше кулминација на децениската борба водена од луѓето од Источен Тимор со поддршка од солидарни активисти низ светот.A votação foi a culminação de décadas de luta do povo timorense, apoiadas por ativistas em solidariedade em todo o mundo.
6Емитувањето на видео снимките на новинарот Макс Штал за грозоморниот масакр во Санта Круз во 1991 година, ја зголеми глобалната свесност за злосторствата извршувани во Источен Тимор под индонезиската окупација.O lançamento do vídeo do jornalista Max Stahl relatando o ultrajante Massacre de Santa Cruz [en] em 1991 aumentou a conscientização global sobre os crimes ocorridos em Timor Leste durante a época da ocupação pela indonésia.
7Во 1996 година, Жозе Рамос-Хорта и Бишоп Ксименес Бело ја добија Нобеловата награда за мир и само по три години, индонезискиот претседател Хабиби им дозволи на луѓето од Источен Тимор да изберат помеѓу автономија во рамките на Индонезија и независност.Em 1996, José Ramos-Horta e o Bispo Ximenes Belo foram agraciados com o Prêmio Nobel da Paz, e somente três anos depois o presidente indonésio Habibie permitiu que o povo de Timor Leste escolhesse entre autonomia dentro da Indonésia e independência.
8Тогаш, светот се обедини околу Источен Тимор.E o mundo se juntou a Timor Leste.
9„Die-in“ протест во САД.Protesto nos EUA.
10Заслуга: www.etan.orgCrédito: www.etan.org
11Движењата на солидарност успеаја да извршат притисок врз владите и избија протести против злоупотребите на Индонезијците во Австралија, Нов Зеланд, Јапонија, Португалија, Франција, Холандија, Ирска, Германија, Обединетото Кралство, Канада и САД во 1990-тите.Movimentos de solidariedade capazes de pressionar os seus governos e protestar contra os abusos da Indonésia surgiram na Austrália, Nova Zelândia, Japão, Portugal, França, Holanda, Irlanda, Alemanha, Reino Unido, Canadá e nos Estados Unidos durante a década de 90.
12Дури и во Индонезија, луѓето од Источен Тимор имаа пријатели кои дејствуваа за да ги спречат злоупотребите и да промовираат самоопределување.Mesmo dentro da Indonésia, Timor Leste contava com amigos trabalhando para por um fim aos abusos e promover a autodeterminação [en].
13Пред референдумот, во летото 1999 година, Меѓународната Федерација за Источен Тимор (International Federation for East Timor) го состави проектот „Набљудувач (Observer)“, меѓународен тим на членови од барем 22 земји кои заминаа во Тимор за да го надгледуваат гласањето.No verão de 1999, às vésperas do Referendo, a IEFT - International Federation for East Timor [Federação Internacional pelo Timor Leste, en] montou o Projeto Observatório, com uma equipe internacional de membros de pelo menos 22 países indo ao Timor Leste para acompanhar a votação.
14Безбедносните припреми преземени месеците кои му претходеа на референдумот беа несигурни, со оглед на тоа што договорот, склучен со посредство на ОН, ја остави безбедноста во рацете на индонезиската полиција.As medidas de segurança nos meses que precederam o referendo eram instáveis, uma vez que o acordo mediado pela ONU para a votação deixava segurança a cargo da polícia da Indonésia.
15Постер на ОН на кој пишува: „Ние нема да си заминеме. “Pôster da ONU diz: “Não iremos embora”.
16Заслуга на австралијанската мрежа на пријатели на Источен Тимор.Crédito: Australia Timor-Leste Friendship Network
17Набљудувачите на МФИТ храбро се раширија низ целата територија. Еве што пишува во еден извештај од 22 август 1999 година:Os monitores da IFET bravamente se deslocaram por todo o território, segundo explica um relatório do projeto de 22 de agosto de 1999 [en]:
18Изнајмивме куќи и поставивме тимови во секој област на Источен Тимор.Alugamos casas e posicionamos equipes em todos os cantos do Timor Leste.
19Веднаш по пристигнувањето во градот, тимот на МФИТ-ПН (Меѓународната федерација за Источен Тимор- Проект Набљудувач) стапува во контакт со полицијата и локалните власти, а подоцна и со различни водачи на заедници и застапници на двете страни на кампањата.Ao chegar em uma cidade, uma equipe da IFET-OP faz o primeiro contato com a polícia e autoridades locais, e depois com vários líderes comunitários e defensores de ambos os lados da campanha.
20Тие се сместуваат во куќа однапред подготвена од МФИТ-ПН тимот и почуваат со набљудувањето и распрашувањето за настаните и согледувањата поврзани со кампањата и други аспекти од консултирањето.Eles assentam-se em uma casa arranjada por uma equipe preparatória da IFET-OP, e começam a observar e a indagar sobre eventos e percepções relacionados com a campanha e outros aspectos do processo de consulta.
21Секој тим телефонски дава извештај секоја вечер и доставува неделен писмен извештај.Cada equipe provê relatórios todas as noites por telefone e envia um relatório escrito semanalmente.
22Иако никој од нашите тимови не беше повреден, неколкумина беа сведоци на силни и застрашувачки инциденти кои ги пријавија на соодветните власти, односно на UNAMET ( Мисијата на Обединетите Нации за Источен Тимор) и на штабот на МФИТ-ПН во Дили.
23Набљудувачите на МФИТ го пријавија насилството што го опфати Источен Тимор по гласањето во кое граѓаните убедливо се изјаснија за независност. Еве дел од извештајот од 3 септември на проектот Набљудувач на МФИТ :Embora ninguém em nenhuma de nossas equipes tenha se ferido, vários testemunharam casos de violência ou intimidação, e relataram tais eventos para as autoridades competentes, UNAMET, e a sede em Díli da IFET-OP.
24Набљудувачите, членови на Меѓународната Федерација за Источен Тимор - Проектот Набљудувач (МФАТ-ПН), отидоа до Бакора, населба во Дили, за да проверат дали милицијата ги гори куќите во областа како што беше пријавено вчера.
25Кога пристигнаа најдоа една штотуку разгорена куќа и пожарникари и новинари кои веќе беа на местото. Тимот влезе да испита.Os observadores do IFET relataram a violência que tomou conta do Timor Leste após a votação, o que resultou no apoio esmagador à independência da Indonésia.
26По десет минути, индонезиската воено-поддржана милиција се појави пред куќата.O Projeto Observatório do IFET informou em 3 de setembro [en]:
27Аитарак милицијата удри еден американски граѓанин, член на МФИТ-ПН по лице.A milícia Aitarak (Espinho) agrediu um americano membro da IFET-OP do rosto.
28Покрај тоа, една жена од Финска, исто така член на МФИТ-ПН, беше удрена по грб од страна на милицаец со пушка.Uma filandesa, também parte da equipe, foi atingida na traseira por um membro armado da milícia.
29Друг Финец се соочуваше со закани и пиштол вперен во него.Outro membro da equipe finlandesa foi ameaçado com uma arma também.
30Еден член на милицијата го удри шоферот на МФАТ-ПО и го скрши прозорецот од колата.
31Со оглед на тоа што веднаш по гласањето изби насилство од милицијата, групите за солидарност низ светот почнаа да бараат од своите влади поголемо внимание да биде посветено на ситуацијата во Источен Тимор, која секојдневно се влошуваше.
32Овој инсерт од Жозе Буда покажува како Португалија застана и сопре во тој период:Os milicianos ainda esmurraram o motorista da IFET-OP e quebraram uma janela do seu carro.
33[Титл] Сликите на држава која е на нозе 3 минути во знак на солидарност со воздржан народ се движеа низ светот, како и поглед од авион кој покажуваше ланец од луѓе долг 10 километри.Com a violência da milícia começando de novo quase que imediatamente após a votação, grupos de solidariedade em todo o mundo começaram a exigir dos seus governos uma atenção para o agravamento da situação no Timor Leste.
34Илјадници завршија упатувајќи се кон Мадрид, каде што можеа гласно да го искажат својот бунт против индонезиската амбасада.O video a seguir, de Jose Budha, retrata a forma como Portugal se levantou e parou no mesmo período:
35Конечно, Индонезија дозволи меѓународна сила да влезе во Источен Тимор. Обединетите Нации ја пратија оваа сила по една недела.Após os resultados no dia 4 de setembro, numerosas atrocidades, mortes e devastações aconteceram, como TAPOL relatou [en] em 1999:
36Не знаеме колку загинаа. Од осумнаесетте обвинети за вмешаност во настаните од 1999 година, само еден беше осуден, а преостанатите беа ослободени по различни молби.Embora a [operação] Sapu Jagad-II tenha procurado dar a impressão de que essa foi uma manifestação espontânea de raiva das forças pró-Indonésia, há provas contundentes de que a destruição foi uma operação militar bem-preparada.
37Сигурно е дека во иднина, секогаш кога е неопходно, ќе има милион гласови подготвени да викаат, слушајќи се дури до 14 000 километри оддалеченост, до Источен Тимор.
38По објавувањето на резултатите на 4 септември, се случија многубројни ѕверства, убиства и опустошувања, како што и пишува ТАПОЛ (индонезиска организација за човекови права) во 1999 година:
39По објавувањето на резултатите од референдумот на 4 септември, милицајците и нивните шефови во Копасус (специјални индонезиски сили) отпочнаа со тактика на срамнување со земја со огромни пропорции.
40Паравоените сили се вклучија во судирот, заедно со шест баталјони на ТНИ (индонезиски вооружени сили), меѓу кои имаше и два познати локални баталјона, 744 и 745.
41Имаше вкупно 15 000 луѓе. Без толку броен контингент од луѓе, немаше за толку брзо да се постигнат резултатите.Em muitos lugares, os moradores foram obrigados a destruir e a queimar seus próprios bairros, até mesmo suas próprias casas.
42Иако (операцијата) Сапу Џагад-II се трудеше да изгледа како да се работи за спонтан изблик на гнев од страна на про-индонезиски сили, постојат цврсти докази дека уништувањето беше добро подготвена воена операција.
43На многу места, селаните биле принудени да си ги уништат и изгорат сопствените населби, дури и сопствените куќи.O objetivo era destruir o máximo possível e punir os pilares do movimento pró-independência.
44Целта беше да се уништи што ќе се стигне и да се казнат стожерите на ослободителното движење.A Igreja Católica, que havia dado refúgio a fugitivos de Timor Leste durante a ocupação, foi um dos principais alvos.
45Католичка црква, која им нудеше прибежиште на луѓето од источен Тимор, кои ги напуштија домовите за време на окупацијата, беше една од главните цели на напади.
46Слика од „Следење на геноцид: Источен Тимор 1975-1999“, истражувано и напишано од Адам Џонс.Foto do “Observatório do Genocídio: Timor Leste1975-1999″, pesquisado e escrito por Adam Jones.
47Споделено со лиценца за непрофитабилна употреба.Compartilhado sob uma licença para uso não comercial.
48Сите доброволци од МФИТ-ПН беа принудени да го напуштат Дили на 7 септември 1999 година, под многу стравични околности.Todos os voluntários do IFET-OP foram forçados a deixar Díli antes de 7 de setembro de 1999 sob condições extremamente angustiantes:
49Денес, 7 септември, последниот од нашите набљудувачи беше принуден да го напушти Источен Тимор.Saímos de Timor Leste por causa da segurança, mas com uma tristeza enorme.
50Последниве два дена, Кралската австралиска воздушна сила евакуираше 60 од нашите неутрални доброволци за Дарвин, од Дили и Баукау.O povo timorense não têm Austrália nenhuma para correr, nenhum lugar para se esconder do terror da milícia.
51Го напуштивме Источен Тимор за да се засолнеме, но со длабока тага. Луѓето од Источен Тимор ја немаат Австралија каде што можат да избегаат, немаат каде да се скријат од теророт на милицијата.Ontem à noite, militares da Austrália e da Indonésia impediram um dos membros timorenses da nossa equipe de embarcar no avião com a gente - e ele enfrenta um horror indescritível compartilhado por centenas de milhares de conterrâneos.
52Вчера, австралиските и индонезиските воени лица спречија еден член на нашиот екипаж, кој беше од Источен Тимор, да се качи на авионот со нас - и тој сега се соочува со неопислив терор, заедно со стотици илјадници негови сонародници.
53Најголемиот дел на меѓународни набљудувачи и медиуми го напуштија Источен Тимор пред нас, така што ние бевме последната меѓународна невладина организација да си оди.A maioria dos observadores internacionais e meios de comunicação fugiram do Timor Leste antes da IFET-OP ter que sair, e fomos a última ONG internacional a deixar o país.
54УНАМЕТ (Мисијата на Обединетите Нации во Источен Тимор) беше повлечена од целата територија, освен од Дили, каде што им беше прекината струјата и телефонската линија и каде што беа опколени од милицајци кои пукаа во нивните простории речиси и без прекин.A UNAMET havia se retirado de todo o país, com excepção de Díli, onde a comunicação e eletricidade foram cortadas, e eles estão cercados por milícias que atiram em seus recintos praticamente sem parar.
55Споменатиот „светски притисок“ стануваше се пореален како што граѓаните не се откажуваа.A já mencionada “pressão internacional” se tornou ainda maior e mais real a medida que os cidadãos não desistiam.
56Некои фотографии од врските на солидарност во Португалија можете да ги пронајдете на веб страницата на Тејн Тимор.Algumas fotos dos laços de solidariedade em Portugal podem ser vistas no site Tane Timor.
57Маремарго постави слики од Шпанија.Maremargo publica imagens da Espanha.
58Антоние Хозе, од блогот на Ума Лулик, илустрираше и емоционално опиша што се случуваше во Лисабон за време на една солидарност невидена дотогаш на 7-ми и 8-ми септември 1999 година:Antonio José, do blog Uma Lulik, ilustrou e descreveu emocionado o que estava acontecendo em Lisboa, em solidariedade nunca antes vista nos dias 7 e 8 [pt] de setembro de 1999:
59Сирените на пожарникарскиот камион се слушаа непрекинато цели 3 минути … застанавме за Источен Тимор како за ништо дотогаш… СИТЕ (…) Попладнето се фрлаше хартија од врвот на зградата, мали парчиња хартија, како и цели ролни тоалетна хартија, односно сè што ќе дојдеше при рака беше материјал за протестирање.As sirenes dos bombeiros ouviram-se ininterruptas nesses 3 minutos… parámos por Timor-Leste como nunca parámos por mais nada… TODOS (…) Durante toda a tarde do cimo daquele prédio foram lançados constantemente papeis e papelinhos, rolos de papel higiénico, tudo o que vinha à mão era material para protesto.
60Приквечерината дознавме дека нема веќе залихи, затоа што се фрлаа жолтите страници… и ветрето ни помагаше да ги испратиме протестите директно до Амбасадата на САД, и тоа на дрвјата, во градината и околината.No final da tarde percebe-se que esse stock acabou pois eram as páginas amarelas que fluíam nessa altura… aquele ventinho sempre a ajudar e a depositar os protestos em plena embaixada dos EUA, nas árvores, no seu jardim e envolventes.
61На врвот на зградата видовме луѓе во костими, а причината за тоа беше - хартијата …No topo do prédio viam-se gente de gravata e camisa, a causa era a mesma…
62„Граѓанска непослушност за Источен Тимор“, пред штабот на ОН во Лисабон, Шпанија, септември.“Não-obediência civil para Timor Loro Sa'e” na frente da sede da ONU em Lisboa, Portugal, Setembro de 1999.
63Слика од неутрален корисник на Flickr, искористена со дозвола.”Foto do usuário do Flickr nopasaran, usada com permissão.
64Додека мрежата за преземање акција на Источен Тимор успеа да ги привлече луѓето да излезат на улици во септември 1999 година, таа можеше и да смета на телефонските повици и писма испратени од повеќе од десетина илјади Американци.Enquanto o East Timor Action Network (ETAN) colocava as pessoas nas ruas em setembro de 1999, a rede foi também capaz de contar com os telefonemas e cartas de mais de dez mil americanos
65ETAN (Мрежата за преземање акција во Источен Тимор) порасна во 1999 година, зголемувајќи го бројот на членови од 8 500 до 11 700.A ETAN cresceu em 1999, ampliando de 8.500 para 11.700 participantes.
66[…] Користејќи го нашето искуство и националната мрежа на активисти, развивана цели осум години за кауза која многумина ја сметаа за безнадежна, ETAN успеа да мобилизира јавен и официјален притисок.[…] Usando a nossa experiência e a rede nacional de ativistas desenvolvida durante oito anos de dedicação a uma causa que muitos chamavam de infrutífera, a ETAN mobilizou a pressão da opinião pública e oficial.
67[…] Во септември, веб страницата на ETAN неделно беше посетувана од повеќе од 40 000 луѓе.[…] Em setembro, o site da ETAN foi visitado por mais de 40.000 pessoas por semana.
68[…] Истиот месец, многубројни написи и програми на мејстрим медиумите, чија бројка стигна дури неколку десетици милиони, пишуваа за нашите најактивни членови на персоналот и доброволци, или пак само ги цитираа.[…] Em setembro, os nossos funcionários mais ativos e voluntários foram destacados ou citados em inúmeros artigos e programas na grande imprensa, atingindo dezenas de milhões.
69Активистите на ETAN пишуваа во едиторијалите на главните американски весници, му испраќаа писма на уредникот и се појавуваа на локалните и национални радио и телевизиски емисии.Os ativistas da ETAN assinaram editoriais nos maiores jornais americanos, escreveram cartas ao editor e apareceram nas rádios locais e nacionais e em programas de TV.
70На другата страна од светот, одлучувачкиот момент за меѓународна интервенција се случи спроти самитот на АПЕК (Азиско-пацифичка економска соработка) во Нов Зеланд, кога Бил Клинтон приватно се сретна со пацифичките лидери.Do outro lado do mundo, o momento decisivo para a intervenção internacional aconteceu na véspera da Cúpula da APEC na Nova Zelândia, quando Bill Clinton se reuniu com líderes do Pacífico em privado.
71Само неколку дена пред самитот, тој ја објави суспензијата на воените тренинзи на САД со Индонезија.Apenas alguns dias antes, ele havia anunciado a suspensão de treinamento militar entre os Estados Unidos e a Indonésia.
72Според блогерот Нигел Морли од „Пишување за Иднината“:Segundo o blogueiro Nigel Morley, Writing for the Future (Escrevendo para o Futuro, en):
73На дел од читателите ова може да им изгледа измислено, но кога во 1999 година, тиморскиот добитник на Нобелова награда, Жозе Рамос-Хорта, се сретна со претседателот на САД, Бил Клинтон, во Нов Зеланд, Клинтон забележа дека Рамос-Хорта има поголемо влијание во Конгресот од него (Зубрицки: 2002).Para alguns leitores isso pode parecer fantasioso, mas quando o Prêmio Nobel da Paz timorense José Ramos-Horta encontrou o presidente dos Estados Unidos (EUA) Bill Clinton na reunião da APEC na Nova Zelândia em 1999, Clinton afirmou que Ramos-Horta tinha mais influência no Congresso do que ele próprio (Zubrycki: 2002).
74Новозеландци се собраа во голем број за да ги пречекаат Клинтон, Рамос-Хорта и австралискиот премиер Ховар.A Nova Zelândia foi em massa dar as boas-vindas a Clinton, Ramos Horta e ao Primeiro Ministro australiano Howard.
75Аврсталијанците исто така ги „исполнија улиците заради Источен Тимор“.Os australianos também “Foram as Ruas por Timor Leste” [en].
76Од Сиднеј, Австралија, „Мајка и дете“. Слика од корисникот на Flickr, Potsy, искористена со дозвола.De Sidney, Austrália, “Mãe e Filho” foto do usuário do Flickr Potsy, usada com permissão
77Се гледаа транспаренти на кои пишуваше „Стоп за крвопролевањето“ и „Виранто - Убиец“. Понатаму, песните „Слободен Источен Тимор“ и „Viva Timor Leste“ (Да живее Источен Тимор) се слушаа од толпата откако беше пренесен во живо телефонскиот повик на водачот на отпорот г-дин Жозе „Ксанана“ Гусмао од Јакарта.“Nós precisamos de vocês, irmãos e irmãs da Austrália, precisamos da sua voz”, Xanana Gusmão, em Jacarta, disse por telefone: “Eu acho que é importante enviar uma mensagem ao governo indonésio de que a comunidade da Austrália e os trabalhadores australianos vão fazer tudo o que podem para parar a matança.
78„Вие ни требате, браќа и сестра од Австралија; ни треба вашиот глас“, рече Ксанана Гусмао од Јакарта по телефон, додавајќи, „ Мислам дека е важно да се испрати порака до индонезиската влада дека работниците од Австралија и австралиската заедница ќе направат сè што е во нивна моќ за да се стави крај на убиствата.
79Да живее Источен Тимор.Viva Timor Leste”, disse ele.
80“ Публиката одговори, „Да живее. ““Viva”, a multidão gritou de volta.
81Ученици од средното училиште „Кингсгров“, ја даваат својата поддршка за слободен Источен Тимор во 1999 година.Alunos da Escola Secundária Kingsgrove prometem seu apoio a um Timor Leste livre, em 1999.
82Слика од корисникот на Flickr, sHzaam!, искористена со дозвола.Foto do usuário do Flickr sHzaam!, usada com permissão
83За време на измачувачките денови во септември 1999 година, светските лидери бавно напредуваа во своите интервенции во Источен Тимор, иако веќе беше јасно дека индонезиската војска и нејзините застапници целосно ја уништуваа територијата, започнувајќи хуманитарна криза од масивни пропорции.Durante os tortuosos dias de setembro de 1999, os líderes do mundo se moveram lentamente para intervir em Timor Leste, quando ficou claro que o exército indonésio e os seus comparsas estavam destruindo completamente o território, e desencadeando uma crise humanitária de enormes proporções.
84Но, непоколебливите протести и залагања на групите на загрижени граѓани низ светот ги засрами САД, Австралија и Индонезија и тие свртија нова страница во поглед на Источен Тимор.Mas os protestos decisivos e grupos de defesa formados por cidadãos preocupados em todo o mundo envergonharam os Estados Unidos, a Austrália e a Indonésia até que essa página fosse virada na história de Timor Leste.
85По една деценија, време е да се слави глобалната унија.Uma década depois, é hora de celebrar essa união internacional.
86Неколку настани се закажани во Дили, како што е егзибиција на фотографија во Фундасао Ориенте (место на масакр од 1999 година) која ќе ги опишува движењата на солидарност низ годините.
87Ова е првиот од серија написи со кои ќе ја одбележиме десетгодишнината од јавниот референдум во Источен Тимор, гласање кое доведе до меѓународно признаената независност на земјата. Доколку сакате да споделите некои сеќавања од актите на глобална солидарност за Источен Тимор, направете го тоа подолу.Vários eventos estão marcados para acontecer em Díli, como uma exibição fotográfica na Fundação Oriente (que foi por sua vez o lugar onde ocorreu um massacre em 1999) descrevendo os movimentos de solidariedade no decorrer dos anos.