# | mkd | por |
---|
1 | Источен Тимор: Инвестирање во креативност и култура | Timor-Leste: Uma Aposta na Cultura e Criatividade |
2 | Источен Тимор е познат по своите материјални, музички и танцови традиции. | Timor-Leste é conhecido pelas suas tradições musicais, materiais e de dança. |
3 | Славењето на „културата“ беше клучен дел од отпорот против индонезиската окупација од 1975 до 1999, а независноста на Источен Тимор ја одбележаа низа новостанати културни проекти. | A celebração da “cultura” representou um papel crucial na resistència à ocupação indonésia de 1975 a 1999, e a independència de Timor Leste tem visto uma série de projectos culturais a emergir. |
4 | Но, она што се занемарува е силната култура на занаетчиство и „создавање“ со материјали што се локално достапни. | No entanto, uma forte cultura de artesanato e de “criação” com materiais disponíveis localmente é algo que tem passado mais despercebido. |
5 | За таа цел се појавува проектот наречен „Tatoli ba Kultura“, што значи „Преминување кон културата“. | E é aqui que entra um novo projecto: “Tatoli ba Kultura“, que significa “Transmitindo a Cultura”. |
6 | По обемно истражување и подготовка, проектот ќе се стреми да го поддржи развојот на училиште за креативните индустрии: | O objectivo será, após uma vasta pesquisa e preparação, apoiar o desenvolvimento de uma escola de indústrias criativas: |
7 | Проектот се стреми кон создавање на институција која ќе ја зачува и заштити домородната култура, но и ќе внесе креативност на образовно ниво со цел да се поттикне иновацијата. | O projecto visa criar uma instituição para a conservação e proteção da cultura indígena mas também pretende trazer a criatividade para o âmbito educativo de forma a criar inovação. |
8 | Координаторот на проектот, Давид Палазон е уметник кој потекнува од Барселона, Шпанија. | O coordenador do projecto, David Palazón, é um artista oriundo de Barcelona, Espanha. |
9 | Тој вели: | Ele conta: |
10 | Преминување кон културата | Transmitindo a Cultura |
11 | Случајно дојдов овде [во Источен Тимор] да паузирам од мојата кариера, малку да волонтирам во мојата област, и една работа водеше кон друга. | Por acaso vim para aqui [Timor-Leste] para fazer uma pausa na carreira, fazer algum voluntariado no meu campo, uma coisa levou à outra. |
12 | Тој со својот тим ја крстосуваше земјата, истражувајќи тиморски материјали и културата на изведувањето, а постираше фасцинантни видеа, слики и аудио на Tatoli ba Kultura „медиа мапа“, која се повеќе се препорачува. | Ele tem percorrido o país com a sua equipa investigando sobre a cultura timorense performativa e material, e publicando vídeos, imagens e áudio fascinantes no “Mapa Mídia” Tatoli ba Kultura, que se tem tornado seguramente numa referência por excelência. |
13 | Некои од најпредизвикувачките видеа се за музички инструменти кои се специфични за областа. | Alguns dos vídeos mais poderosos mostram instrumentos musicais específicos da região. |
14 | Така на пример ова видео е за музичкиот инструмент наречен Рама од Островот Атауро: | Como por exemplo este vídeo de um instrumento da ilha de Ataúro chamado Rama: |
15 | Тиморскиот контекст е доста специфичен, вели Палазон: | O contexto timorense é bastante peculiar, explica Palazón: |
16 | Kultura не е баш истото како она под што ја подразбираме културата во западниот свет. | Kultura não é bem aquilo que nós concebemos no mundo ocidental. |
17 | За луѓето на Тимор, култура се сите оние нешта што доаѓаат од минатото, тоа е референтна точка за да разберат од каде доаѓаат. | Para o timorense, cultura são todas aquelas coisas que vêm do passado, é um ponto de referência para a compreensão de onde vêm. |
18 | Моето најчесто прашање кога сум на терен: Зошто ова го правиш на таков начин? | A minha pergunta mais frequente quando faço trabalho de campo é: Porque fazes isto assim? |
19 | И одговорот е секогаш ист: ‘Бидејќи тоа е начинот на кој нашите предци го правеле тоа и се пренесува со генерации.' | E a resposta é sempre a mesma: “Porque era assim que os nossos antepassados o faziam, e tem sido transmitido pelas gerações”. |
20 | Очигледно имаат најмногу влијанија од Индонезија, Кина, Португалија, итн… кои се вкоренети во внатрешноста на културата и во практика се тотално врежани. | Obviamente que eles têm muitas influências da Indonésia, China, Portugal, etc… que se enraizaram no interior da cultura e que na prática estão totalmente incorporadas. |
21 | Во врска со иновацијата, тој вели: | Em relação à inovação, ele diz: |
22 | Традиционално гледано, Тимор е се уште држава која е доста зависна од егзистенцијалнато земјоделство, економијата надвор од главниот град е доста зависна од семејството, нивните добра, што можат да разменат, членовите на семејството и нивните приходи, и како овие се разделени меѓу оние кои тие ги избираат, поврзано со нивните традиции и верувања. | Em termos da tradição, Timor ainda é um país que depende muito da agricultura de subsistência, a economia fora da capital é muito dependente da família, dos seus bens, do que podem trocar, dos membros da família e das suas rendas, e de como estas são distribuídas por quem é escolhido tendo em conta as próprias tradições e crenças. |
23 | Така што на некој начин многу е конзервативно - не во политичка смисла - туку бидејќи менувањето на нештата води со себе и ризик кој многу луѓе не можат да си го дозволат […] И покрај тоа, во традиционалниот систем има луѓе кои се попрогресивни. | Portanto de certa forma [a tradição] é muito consevadora - não digo politicamente - mas porque mudar as coisas implica um sério risco que muitas pessoas não estão dispostas a correr […] No entanto dentro do sistema tradicional há pessoas que são mais progressistas. |
24 | На крај, Палазон се надева дека училиште за креативни индустрии меѓу другото, ќе создаде нови работни места преку издигнувањето на „креативната класа“, ќе го зголеми развојот на малите бизниси и ќе го поттикне туризмот. | Fundamentalmente, Palazón espera que uma escola de indústrias criativas possa entre outras coisas gerar emprego através do surgimento de uma “classe criativa”, ampliar o desenvolvimento de pequenos negócios, e impulsionar o turismo. |
25 | Tatoli ba Kultura ја има поддршката на универзитетот Грифитс во Квинсленд, Австралија и на бројни институционални донатори. | Tatoli ba Kultura tem o apoio da Universidade de Griffiths em Queensland, na Austrália, e de vários doadores institucionais. |
26 | Палазон го парафразира професорот Тони Фрај од Универзитетот Грифитс, кој вели „Тимор има два национални ресурси: нафта и култура. | Palazón cita o Professor de Griffiths, Tony Fry, que diz que “Timor tem dois recursos nacionais: petróleo e cultura. |
27 | Нафтата нема да трае вечно, но културата ќе трае засекогаш. “ | O petróleo não vai durar sempre, pelo contrário, a cultura durará para sempre.” |