# | mlg | por |
---|
1 | Fa maninona no tsy avy tahaka ny mahazatra an'i Ginea-Bisao ny orana? | Por que é que não chove na Guiné-Bissau como antigamente? |
2 | “Zé te-hahalala hoe fa maninona”, sarimihetsika fohy avy amin'ny Bagabaga Studios | “O Zé quer saber porquê”, curta-metragem por Bagabaga Studios |
3 | Mampatahotra amin'ny mahalonaka ny tany sy ny fiavotan-tenan'ny mponina ao Ginea-Bisao ny orana sy ny fiakaran'ny haavon'ny ranomasina, hoy ny tatitry ny lahatsary iray navoakan'ny Bagabaga Studios. | A falta de chuva e a subida do nível do mar está a ameaçar a fertilidade dos solos e a subsistência da população na Guiné-Bissau, mostra um filme recentemente lançado pela produtora Bagabaga. |
4 | Tamin'ny faran'ny volana Aogositra, misy fokonolona kelikely manana mponina 435 any amin'ny faritra iray saro-dalana any amin'ny morontsiraka avaratr'i Ginea Bisao antsoina hoe Elalab nahita ny voka-bariny potiky ny ranomasina. | Em finais de Agosto, uma pequena comunidade de 435 habitantes, situada numa zona remota da costa norte da Guiné-Bissau chamada Elalab, viu grande parte das suas culturas de arroz destruídas pela água do mar. |
5 | “Ho an'ny vahoaka Felupes - vondro-poko lehibe indrindra ao Elalab - dia ity voamaina ity no mariky ny harena sy ny fizakantenan'ny manan'aina ao,” hoy ny fanazavana tao amin'ny lahatsary jerena ankapobeny. | “Para os Felupes - habitantes de Elalab - o arroz representa riqueza e autonomia”, explica a sinopse do filme. |
6 | Ny vaovao avy amin'ny tranonkala O Democrata no nanampy fa “vakin'ny tondra-drano ny fefiloha miaro natao ho sakana sy nisorohana ny fidiran'ny ranontsira ao amin'ny faritry ny ranomamy misy ny sakafo nambolen'ny Gineana sy efa andalam-pahavokarana.” | Uma reportagem publicada no site O Democrata acrescenta que “a inundação foi provocada pela corrente das águas que partiu os diques de proteção que impediam a entrada de água salgada para as zonas de água doce, onde era cultivado o produto base da dieta alimentar dos guineenses e que já estava crescido.” |
7 | Bagabaga, koperativam-pampitam-baovao portiogey iray, no nitsidika ny faritra ary niresaka tamin'ny iray tamin'ny mponin'ny vohitr'i Elalab, Zé, izay “tsy nandre na oviana na oviana momba izany hoe fiakaran'ny maripana amin'ny ankapobeny saingy nahatsapa avy hatrany ny fisian'ny fiovana tamin'ny vanim-potoana sy ny fiantraikan'izany amin'ny fiainana andavanandro.” | A Bagabaga, produtora de conteúdos multimédia, visitou a região e conversou com Zé, um dos residentes da aldeia de Elalab que apesar de nunca ter “ouvido falar do aquecimento global consegue facilmente identificar as alterações climáticas e como isso está a afectar o seu dia-a-dia.” |
8 | Mivelona amin'ny fanjonoana sy ny fambolem-bary i Zé, ary “tsy mahazo hoe fa maninona izao zava-drehetra izao no mitranga.” | A pesca e a produção de arroz é o seu principal meio de subsistência e “não percebe a razão destas mudanças.” |
9 | Izay no nanontaniany: | Zé pergunta: |
10 | Tamin'ny fahatanoranay dia tamin'ny fotoanan'ny main'andro ihany no tonga ny hafanana. | Quando éramos mais novos, o calor chegava apenas na época seca. |
11 | Ankehitriny niova daholo ny zava-drehetra. | Agora está tudo mudado. |
12 | Lasa misy sira ny tanimbary. | Os campos de arroz estão salgados. |
13 | Tsy araka ny habeny intsony ny trondro. | O peixe já não tem o mesmo tamanho. |
14 | Eny fa na ny hazo mahabibo, izay mitahy ny rehetra amin'ny alokalony aza dia maty. | Mesmo a árvore de acaju, que abençoava todos com a sua sombra, morreu. |
15 | Tamin'ny andron'ny ray amandreninay dia tsy nahatratra ny tanàna akory ny rano[masina]. | No tempo dos nossos pais a água do mar não chegava perto da aldeia. |
16 | Rehefa nasaina ny tany dia maty avokoa ny vary. | Depois de arar a terra, todo o arroz estava morto. |
17 | Potika avokoa ny zavadrehetra. | Está tudo arruinado, tudo. |
18 | Ny zavadrehetra. Izay no navoakan'ny fiainana. | É assim que a vida está a transformar-se. |
19 | Izay no mahatonga anay mitolona hiavotena. | É deste modo que lutamos pela sobrevivência. |
20 | Izao no sazy atrehinay aty an-tanndrazanay. | Este é o castigo que enfrentamos por cá, nas nossas casas. |
21 | Tamin'ny aogositra, nahatratra ny haavony ambony indrindra teo amin'ny tantara ny haavon'ny masoandro. | Em Agosto, o nível do mar atingiu o seu ponto mas alto da história. |
22 | Iray amin'ny vohitra maro eto Ginea Bisao mety ho tratran'ny faharinganana eto. | Esta é uma das aldeias da Guiné-Bissau em vias de extinção. |
23 | Mifanontany ny vahoaka: fa naninona no avy hatrany ny orana taloha fa tsy izany ankehitriny? | As pessoas questionam-se: Porque chovia tanto antigamente e agora não? |
24 | Ity sarimihetsika fohy ity dia navoaka tamin'ny herinandro nanombohan'ny Fihaonamben'ny Toetrandro 2015 tao Parisy, mitondra ireo mpanapakevitra avy amin'ny firenena 195 mandritra ny 12 hitadiavana fifanarahana hampihenana ny fandefasana eton'arina manerantany. | A curta-metragem foi lançada na mesma semana da Conferência das Nações Unidas sobre Alterações Climáticas (COP21), onde os líderes de 195 países se reúnem - durante 12 dias - para chegarem a um acordo na redução da emissão dos gases de carbono para a atmosfera. |
25 | Nikabary tao amin'ny zaikabe ny filohan'i Ginea Bisao, Atoa José Mário Vaz, manoritra fa iray amin'ireo firenena marefo indrindra eo amin'ny vokatry ny fiakaran'ny haavon'ny ranomasina ny firenena kely ao Afrika Andrefana. | O presidente da República da Guiné-Bissau, José Mário Vaz, dirigiu-se à cúpula apelando que “a sua pequena nação, do oeste Africano, «é um dos países mais vulneráveis à subida do nível dos mares.” |
26 | Ny sarintanin'ny fiantraikan'ny fiovan'ny toetrandro navoakan'ny Foiben'ny Fampandrosoana Manerantany dia mandahatra an'i Ginea Bisao ho fahatelo amin'ny faharefoana manoloana ny fiakaran'ny ranomasina sy fahavalo eo amin'ny faharefoana vokatry ny fahaverezan'ny voka-pambolena. | Um mapa referente ao impacto das alterações climáticas elaborado pelo Centro de Desenvolvimento Global coloca a Guiné-Bissau em terceiro, no ranking de países mais vulneráveis à subida do nível do mar e oitavo em relação à perda de produtividade agrícola. Esta listagem “cobre todos os países do mundo (233) mais jurisdições políticas.” |
27 | “Tsapan'ny mponina manerana an'i Afrika ny vokatry ny fiovan'ny toetrandro manerantany,” hoy ny fanazavana navoakan'ny mpiara-miasa amin'ny Global Voices, 350.org, tamin'ny 28 Aogositra. “Voaporofo fa miantraika any amin'ny fahasalamana, ny manan'aina, ny fahavokaran'ny sakafo, ny fisian-drano azo sotroina, ary ny fiarovana ankapobeny ao amin'ny vahoaka Afrikana ny fiovana eo amin'ny maripana.” | “Por toda a África, o impacto das alterações climáticas repercute-se nas populações”, um artigo publicado em Agosto (28), pela organização parceira do Global Voices, 350.org, refere que “este facto, demonstra que a mudança da temperatura afecta a saúde, os meios de subsistência, produção alimentar, disponibilidade de água potável e, em geral, a segurança do povo africano.” |