Sentence alignment for gv-mlg-20071006-57.xml (html) - gv-por-20071006-426.xml (html)

#mlgpor
1Fahafatesan'ny fiteny : vokatry ny lalànan'ny fivoarana, sa làlam-javaboahary, sa famotehana ?Morte de uma Língua: Evolução, Seleção Natural ou Genocídio Cultural?
2Isika zanak'olombelona dia miaina anivon'ny firenena miisa 194 fotsiny, aleo angaha atao hoe na mihoatra kely na latsaka kely, anefa dia ny fitenintsika dia anelanelan'ny 7'000 sy 8'000 isa.Nós humanos vivemos em um mundo de apenas 194 países, ou algo próximo disso, mas falamos entre 7000 a 8000 línguas.
3Mihena an-toerana anefa ireny fiteny maro samihafa ireny.Essa diversidade linguística está desaparecendo rapidamente.
4Tombatombanana ho fiteny iray no manjavona isan-tapa-bolana.Segundo uma estimativa, uma língua morre a cada duas semanas.
5Zato taona lasa izay, firenena Erôpeana azo isaina amin'ny ratsan-tànana monja no nanjanaka kôntinanta manontolo ary nandrafitra koa ny fahaleovan-tenan'izy ireny na nanambatra tao anaty firenena iray, tao ambany ziogana fitenin'ny mpanjanaka iombonana, foko maro samihafa.Há centenas de anos atrás, um bando de países europeus colonizou continentes inteiros e organizou povos antes independentes ou fracamente relacionados entre si em nações-estados, sob uma língua colonial comum.
6Vondrom-pirenena maro no nanaraka izany koa taty aoriana.Impérios mais recentes seguiram o exemplo.
7Ary ankehitriny, ny fanatontoloana amin'ny lafiny ara-fampahalalam-baovao sy teknolojika dia vao mainka toa manafaingana ny fizorana ho any amin'ny « fampitoviana » fiteny.E agora a globalização da mídia e tecnologia está apressando a tendência em direção à homogeneidade linguística.
8Izayn ve anefa dia tokony hanitra antsika ?Mas isso é realmente causa de alarme?
9I Kans, izay mpiblaogy Kameroney amin'ny fiteny Frantsay ao amin'ny Le Blog du Presi, dia namaly ny lahatsoratra « fiteny iray no manjavona isan-tapa-bolana » [FR] izay diam-penin'i Rue 89.Kans, um franco-camoronês que bloga no Le Blog du Presi[Fr], escreveu um post respondendo[Fr] a um artigo do Rue 89 sobre o assunto, “Uma língua é extinta a cada quinze dias” (Fr).
10Notaterin'i Rue 89 ao amin'ny lahatsorany ary fa araka ny nambaran'i Collette Grinevald, izay mpikaroka ara-pitenenana [linguiste] any amin'ny Anjerimanontolon'i Lyon II, ny 90%-n'ny fitenim-paritra dia hanjavona laohan'ny faran'ity taonjato faha-XXI ity.De acordo com Collette Grinevald, uma linguista da Universidade de Lion II citada no artigo da Rue 89, 90% das línguas locais desparecerão até o final do século XXI.
11Ankehitriny na aman'arivony aza ireo fiteny, dia 83 monja ireo fiteny no ifaneraseran'ny 80%-n'ny mponina eto an-tany.Apesar das milhares de línguas que existem hoje, 80% do planeta se comunica em apenas 83 línguas.
12Manerana izao tontolo izao dia soloin'ny fitenin'ny mpanjanaka tsikelikely ireo fiteny nentin-paharazana.Ao redor do mundo, línguas indígenas estão abrindo caminho para as coloniais.
13Ahitana ireo hevi-drehetra ireo hafatra amin'ny teny Frantsay izay napetraky ny mpamaky tao amin'i Rue 89 [tsy mitonona anarana ny ankamaroany], ny sasany manambara fa lalànan'ny zava-boahary ihany ny fanjavonana fiteny, ary tena ilaina aza raha ireo firenena izay mizarazara ho foko maro samihafa no dinihina; ny hafa indray dia manohitra izay heveriny ho toy ny tena fandripahana tsotr'izao.Comentários dos leitores frances e francófonos daRue 89 (a maioria anônimos) aumentam a discussão, com alguns argumentando que a morte das línguas é inevitável, e de certo modo necessária, em sociedades etnicamente diversas; outros já argumentam que isso significa nada menos do que genocídio cultural.
14Ny fiteny dia natao resaka nandritra ny fotoana maharitra tany Frantsa, nohon'ny heri-vaikan'ny fampiasana ireo teny sadasada Anglisy, indrindra ny fiakaran'ny teny Anglisy ho fiteny iraisam-pirenena dia niteraka ahiahy tany an-jorontrano sasany tany.Linguagem vem sendo háalgum tempo um assunto contestado na França, onde a investida violenta contra o anglicismo e a subida da língua Inglesa ao posto de língua internacional tem causado preocupação em algumas regiões. Políticas oficiais ajudaram a facilitar a morte de várias línguas regionais em favor de uma comum e nacional.
15Tetika ofisialy mihitsy ny anaovana izay hampanjavona ireo fitenim-paritra maro mba ahafahan'ny fitenim-pirenena iombonana iray hitombona.No mundo francófono esse processo está apenas se desdobrando. Morte de Línguas: evolução, seleção natural ou limpeza étnica?
16Amin'ireo faritra miteny Frantsay dia izany mihitsy no zava-mitranga.““C'etait mieux avant…” encore et toujours… c'est fatiguant.
17J'aime qu'on me parle de l'evolution des choses, pas seulement d'empecher la destruction de ce qui existait… On ne construit plus d'edifices Romans ou Gothiques… Mais on en a garder avec le temps de tres beaux.
18Fahafatesan'ny fiteny : lalànan'ny fivoarana, sa làlam-javaboahary, sa fandiovana fandripahana ara-poko ? « Aleoko ihany ny taloha … » dia izany foana no miverimberina … ka efa tena mankaleo ahy mihitsy.Le temps a le merite de faire le trie, c'est vrai dans l'art, la culture et la nature…” ““Era melhor antes…” eternamente e para sempre… Estou cansado disso.
19Tiako kokoa raha resahina momba ny fivoatry ny tontolo aho, fa tsy ny fiarovana izay zavatra taloha tsy ho rava fotsiny ihany … Tsy misy manorina trano amin'ny fomba Romana sy Gôtika intsony ankehitriny … Ireo taona mandalo anefa dia namela ireo izay sangany ho antsika.Eu preferiria que você falasse comigo sobre como as coisas evoluem, ao invés de apenas tentar parar a destruição de algo que uma vez existiu… Não mais construímos edifícios Romanos ou Góticos… Mas os preservamos todo esse tempo por efeitos de beleza. O Tempo tem um jeito de resolver as coisas, isso é verdade na arte, na cultura e na natureza…”
20Ireo taona mandalo dia manasivana, marina izany na amin'ny kanto, na amin'ny vakoka, na amin'ny zavaboahary.Leitor da Rue 89, Alzaz: “Peu importe qu'une langue devienne moribonde et disparaisse. C'est de la sélection naturelle, appliquée à la culture.
21Hoy i Alzaz, mpamakin'i Rue 89 :La plus forte l'emporte.”
22Tsy olana izay fiteny mihen-danja sy manjavona.“Pouco importa que uma língua se torne moribunda e desapareça.
23Satria izany ihany no làlam-javaboahary.É seleção natural, aplicada a cultura.
24Izay matanjaka indrindra no tra-parany eo, mandresy.O mais forte vence.” Leitor da Rue 89, photosieste:
25I photosieste mpamaky ao amin'i Rue 89 :“L'ethnocide est la destruction d'une culture.
26Ny famafana ireo foko samihafa dia famotehana ireo vakoka.C'est comparable à un être vivant qui naît, vit, meurt.
27Azo oharina amin'ny fiainan'olombelonaizay teraka, velona ary avy eo maty ihany izany.S'il meurt de mort naturel après avoir eu une belle vie, très bien.
28Mais si on l'assassine, ou que l'on ne porte pas assistance à personne en danger, c'est autre chose…
29Raha fahafatesana « voajanahary » rehefa vokin'ny fiainana ny azy dia arahaba soa.C'est pareil pour les langues menacées d'extinction…” “Genocídio Etnico é a destruição de uma cultura.
30Raha toa kosa ka ankasimparany ataon'ny hafa, na koa fandavana ny hanampy ny namana tra-doza, dia hafa mihitsy ny raharaha …Você pode comparar com um ser vivo que nasce, vive e morre. Se ele morre de morte natural depois de uma vida longa e bonita, tudo bem.
31Mas se o matamos, ou não o ajudamos quando ele está em perigo, então é outra coisa…
32Toy izany koa ny momba ireo fiteny rahonan'ny fanjavonana ireo.É a mesma coisa com línguas em perigo de extinção.”
33Mpamaky hafa :Outro leitor:
34“La mort d'une langue est grave non pas pour ce qu'elle est mais surtout pour ce qu'elle pouvait apporter.
35Une langue qui disparait emporte avec elle un schème de pensé, une vision du monde qui n'augmente que l'apauvrissement de la culture humaine et de la capacité des hommes à comprendre le monde sui l'entour.”
36Tsy ny fahafatesan'ny teny loatra no tena ratsy fa ny fa izay soa mety ho nentiny.“O que importa não é a morte da língua em si, mas o que essa morte pode trazer.
37Very miaraka aminy ny fanehoana an-tsary, ny fomba fijery izao tontolo izao, ny fomba fisainana; ary tsy mampitombo afatsy ny fahantran'ny kolontsain'olombelona sy ny haavom-pahatakaran'ny olona ny tontolo manodidina azy.Quando uma língua desaparece, todo um modo de pensar, uma visão do mundo desaparece com ela, o que apenas irá empobrecer a cultura humana e a capacidade do povo de entender o mundo ao redor.”
38Angamba olana anatin'ny fitenenana ihany izany.“Ce n'est qu'un problême d'entropie linguistique.
39Angamba kosa isika tsy handeha hivarilavo raha mitanisa ireo zavatra rehetra nanjavona ka nosoloin-javatra hafa nandritra izay 50'000 taona lasa izay.On ne va quand même pas se suicider quand on pense à tout ce qui a disparu depuis 50000 ans en laissant la place à d'autres choses.
40Fisainana feno fiarovana ny anareo, mpitahiry, kapitalista raha tsorina.Vous pensez en conservateur, en accumulateur, bref en capitaliste.
41Hevero ny famataranandromben'ny fiaraha-monina fa tsy ny halavan'ny fiainan'olombelona.Pensez en horloge civilisationnelle, pas à l'échelle d'une vie humaine.
42Afaka 500 taona, mbola ho zava-baovao avokoa no hanolo ireto zavatra ireto, dia maninona koa anefa ?Dans 500 ans tout aura encore évolué, et alors ?
43Arak'izay zavatra ilaina amin'izany toetr'andro izany, dia inona no olana ?Au profit de ce que l'époque voudra, et alors ?
44Angamba aza tsy hisy saka intsony eto an-tany, dia ahoan'iza anefa ?Il n'y aura peut-être plus un chat sur Terre, et alors ?”
45Hoy indray i jean jacques louis mpamakin'i Rue 89 :“Isso não é nada mais que um problema de entropia linguística.
46« … marina fa amin'ny biolojia, ny hamaron'ny fahasamihafana dia harena » : Eny e, anefa fiteny tokana ihany no mba hany fantatany nandritra izay 3 tapitrisa taona izay dia ny ADN, fiteny mampiasa abidia misy litera efatra sy teny-na litera telo.Não vamos nos suicidar quando pensamos em tudo que já desapareceu nos últimos 50.000 anos para dar lugar a outras coisas. Você pensa como um conservador, um acumulador, em resumo, como um capitalista.
47Mazava ho azy, raha maty ny fiteny iray iray dia misy hafa vaovao miforona kosa any ho any:Pense em uma escala de tempo de civilizações, não de uma única vida humana. Em 500 anos, tudo terá evoluído, e daí?
48Para o benefício daquilo que aquela era quer, e daí?
49… mba firy ny tahan'isan'ireo fiteny miforonamihoatra amin'ny fiteny iray manjavona ?Talvez não haverá mais gatos no mundo, e daí?” Leitor da Rue 89, jean jacques louis:
50““… en biologie, la diversité fait la richesse” : oui mais la biologie ne connaît qu'une seule langue vieille de trois milliards d'années et qui est le code ADN car c'est bien une langue avec un alphabet de quatre lettres et des mots de trois lettres.
51” ““…na biologia, diversidade enriquece”: sim, mas a biologia conhece apenas uma língua, com mais de 3 bilhões de anos, e essa é o código DNA, uma língua com um alfabeto de quatro letras e palavras de três letras.”
52Mety hahaliana ny hamantatra ireo fiteny vaovao niforona nandritra izay amam-polotaona lasa izay, zara raha mahafeno taonjato vitsivitsy.Claro que como velhas línguas morrem, novas são criadas: “…combien de nouvelles langues apparaissent, pour chaque langue qui disparaît ?
53Ireo fiteny sadasada Kreôla izay fampiasa any amin'ireo nosy maroba, mbetika mifahatra amin'ny teny Anglisy, na amin'ny teny Hollande, na amin'ny teny Frantsay, sy ireo karazany marobe, ny koa ireo fivoaran'ny fiteny Darija izay marobe tokoa any Avaratr'i Afrika … Ohatra fotsiny ny any Marôka, ny Darija izay fitenim-paritra Arabo no tena fiteny iombonana, izay mifahatra amin'ny fiteny Arabo, teny Frantsay, teny Espagnôla anefo koa dia miovaova isam-paritra, ohatra nohon'ny fihaonana amin'ny fiteny Berbera.Il serait intéressant de faire un inventaire des nouvelles langues apparues ces dernières décennies, qui forment à peine des siècles. Les créoles des diverses îles, qui se basent sur l'anglais, le hollandais ou le français, et leurs multiples variantes, ou les diverses évolutions de la Darija en Afrique du nord…Au Maroc par exemple, la Darija, arabe dialectal marocain, est la vraie langue universelle, qui se base sur l'arabe, le français et l'espagnol, mais compte elle-même de multiples variantes suivant les régions, notamment sous l'influence du berbère.”
54Ambaran'i Kans ohatra fa any Kamerona dia hitana fitenim-paritra mihoatry ny roan-jato, anefa kosa fitenim-pirenena roa,dia ny Frantsay sy ny Anglisy.“…Quantas novas línguas aparecem, para cada uma que desaparece? Seria interessante fazer um inventário das novas línguas que apareceram em décadas recentes, que tenha acabado de se desenvolverem depois de séculos de formação.
55Os vários creoles das ilhas, que são baseadas em Inglês, Holandês e Francês, e suas muitas variáveis, ou as várias evoluções do Darija, no Norte da África… No Marrocos, por exemplo, Darija, um dialeto árabe marroquino, é a verdadeira língua universal baseada no árabe, francês e espanhol, mas que possue muitas variantes regionais, notavelmente devido a influência do Berbére.”
56Kanefa ny fiteny « Pidgin English » [hoan'ireo miteny Anglisy] sy ny « Camfranglais » [hoan'ireo miteny Frantsay] « no fiteny mieli-patrana indrindra sy be mpahalala » sady ankifizin'ireto zatovo mipetraka an-tanan-dehibe raha oharina amin'ireo fiteny roa ofisialy na ny fitenim-drazan'ny tsirairay.Kans nos conta que em Camarões, um país com duzentas línguas locais, apenas duas são oficiais: Inglês e Francês. Mas Inglês Pidgin (para os anglófonos) e “Camfranglês” (para os francófonos) são as “duas línguas mais conhecidas e mais divulgadas” e são as preferidas pela maioria da juventude urbana acima das duas línguas oficias e das línguas maternas, locais.
57Nanome ohatra camfranglais izy, izay fangarona fiteny Anglisy, teny Frantsay sy fitenim-paritra:Ele dá um exemplo de camfranglês, uma rica fusão de Inglês, Francês e línguas locais:
58Moi je vous tchat que si on ne lookot pas, meme le camfrang là on va loss all.“Moi je vous tchat que si on ne lookot pas, meme le camfrang là on va loss all.
59Mais popo, je mimba que les langues du lage là, francho il faut laisser tomber le way.Mais popo, je mimba que les langues du lage là, francho il faut laisser tomber le way.
60Sauf si on veut go speak avec les anciens pour know un peu les divers du mboa, mais qui va meme do tous leurs divers là encore?Sauf si on veut go speak avec les anciens pour know un peu les divers du mboa, mais qui va meme do tous leurs divers là encore?
61Déjà que le christiannisme les avait bien bolè, il reste meme quoi nooon?! akaa!Déjà que le christiannisme les avait bien bolè, il reste meme quoi nooon?! akaa!” Línguas coloniais, um mal necessário?
62Mangidy tsy maintsy sotroina ve ireo fitenin'ny mpanjanaka ?Muitos países africanos são os lares de muitos povos e línguas diferentes.
63Designando um pequeno número de línguas oficiais, às custas de várias línguas indígenas, de acordo com Kans, é muitas vezes uma necessária, se infeliz, medida:
64Maro amin'ireo firenena Afrikana no mampiantrano foko sy fiteny aman-jatony samihafa.“Mise en cause, la non-officialisation de ces langues. Et donc, anglais, francais, espagnol, portugais, etc. à la barre!
65Ny fanendrena fiteny vitsy izay hisalovana ireo fitenim-paritra dia làlana tsy maintsy diavina na dia maharary aza, araky ny ambaran'i Kans:Mais comment pouvait-il en être autrement dans des contextes sociaux tels que l'on se retrouve avec autant de langues que d'individus?
66Il s'impose la necessité de faire un choix, pas toujours heureux pour les langues non-choisies condamnées de facto à la disparition.”
67Raha ambara fa diso ny tsy fanaovana ireo fiteny ireo ho ofisialy.“A causa [das línguas estarem morrendo]? Línguas continuando sendo não-oficiais.
68Dia tsaraina ny fiteny Anglisy, Frantsay, Espagnôla sns.E então Inglês, Francês, Espanhol, Português, etc. avancem!
69Ahoana anefa no tokony atao raha mifanisa amin'ny isan'ny olona ny karazam-pitenenana ?Mas de que outra forma poderia ser em contextos onde há o mesmo tanto de línguas quanto há de povos?
70Tsy maintsy atao ny safidy,tsy voatery hahafaly satria misy ny teny voafidy voatery hanjavona.Se torna uma necessidade fazer uma escolha, nem sempre feliz para as línguas que não são [feitas oficiais] e então condenadas a desaparecer.”
71Hoy i Alain Colbert mpamaky an'i Rue 89 :Alain Colbert, um leitor da Rue 89:
72Raha tsy mahafehy ny fiteny Pôrtogea ny Amerindiana avy any Amazônia, dia tsy ho afaka ny hahalala ny mombamomba izay zony amin'ny maha-teratany Breziliana azy izy, raha mifanatrika amin'ny olona avy amin'ny faritany hafa, na manankarena io na mahantra, izay miteny Pôrtogea hatry ny fahazazany, ary tonga handroba sy handrava ny tontolo iaianan'izay amerindiana izany.“Si un Indien d'Amazonie ne parle pas le portugais, il n'a aucune chance de faire reconnaître ses droits de citoyen à part entière du Brésil, face aux riches et aux pauvres venus, du reste de ce pays, détruire son environnement et qui parlent cette langue, maternelle pour eux.”
73“Se um índio da Amazônia não fala Português, ele não tem nenhuma chance de aprender seus direitos como cidadão do Brasil, em face aos ricos e aos pobres, que vêm do resto do país e destroem seu meio ambiente, e que falam Português como língua nativa.”
74I Kans dia isan'ny mihevitra fa ireo teknolojia vaovao no nanome vahana famahoana ireo fiteny, indrindra ny fironana ho amin'ny fiteny Anglisy :Kans acha que novas tecnologias contribuem significativamente para a homogenização da linguagem, em particular a preferência global pelo Inglês:
75…Mety ho iharam-pahavoazana noho ny fampitana haitao ny fiteny”ntaolo” (araka ny fiteny mihaja).“…les langues “primaires” (selon l'expression consacrée), sont aussi peut-être victime du transfert de technologie.
76Jereo ange fa tahaka ny ahoana moa ny figohan'ny teny iray ny setrasetran'ny teny hafa mitondra ny hay (siansa).Où comment une langue se dope de barbarismes imposés par une autre porteuse de science.
77Ny hitako amin'izany dia ny fiaraha-monina afrikana tsy namorona na ny voromby, na ny fiarakodia, na ny solosaina; jereo fotsiny ny anarana omena omena ireo zavatra ireo dia ho azonao ny tiako lazaina.Je vois à ce titre nos société africaines qui n'ont inventé ni l'avion, ni la voiture, ni les ordinateurs; y a qu'à voir les noms donnés ou adoptés pour lesdits objets pour comprendre.
78Et c'est la meme comparaison pour le francais vis-à-vis de l'anglais, avec des mots tels que “car”, “wagon”, “PC”, etc. Et de voir l'acharnement d'auto-proclamés défenseurs de la langue francaise, je me demande si ce n'est pas simplement peine perdue, mais bel idéalisme quand même!”
79Tahaka izany ihany koa amin'ny teny frantsay sy teny anglisy, amin'ny teny tahaka ny“car,” “wagon,” “PC,” sns.“…línguas “primitivas” (como diz a expressão) também são vítimas prováveis da transferência tecnológica. Testemunhe como uma língua é injetada com barbarismos impostos de outra que traz a ciência.
80Vejo [na manchete deste artigo] nossas sociedades africanas que não inventaram o avião, ou o carro, ou o computador: é só olhar para os nomes dados ou adotados para os objetos mencionados acima para entender.
81É o mesmo com Francês e Inglês com palavras como “car,” “wagon,” “PC,” etc. E ao ver as proclamações trêmulas dos defensores da língua francesa, imagino se não é uma causa perdida, por mais bela e idealista que ela seja!”
82Dia jereo ihany koa ny figidragidrahan'ireo milaza ny tenany ho mpiaro ny teny frantsay.Em um comentário, um dos leitores de Kans, Keo, faz uma objeção à caracterização das línguas como primitivas ou evoluídas:
83Manontany tena aho fandrao dia aim-bery maina fotsiny.“…objection, avec O majsucule!
84Je suis d'avis qu'il n'y a ni langues primaires, ni langues développées, mais plutôt des langues négligées et des langues privilégiées…Parce que quand on parle de langues primaires, c'est comme si elles ne pouvaient jamais se développer, alors que si on les privilegiait, eh bien elles se déveloperaient comme toute les autres.”
85Fa tarigetra tsara na dia izany aza!“…Objeção, com um O maiúsculo!
86Sou da opinião de que não existe línguas primitivas ou evoluídas, mas sim negligenciadas e favorecidas… porque quando falamos de línguas primitivas, é como se elas nunca pudessem se desenvolver, mas se dessemos a elas uma posição privilegiada, elas se desenvolveriam como todas as outras.”
87Tamin'ny fanehoana hevitra, nanao aza fady azy ny mpamaky an'i Kan iray, manontany ny fampanavahana ny teny ho ntaolo na mivoatra:Como seria um mundo de poucas línguas? “Que deviendrait le monde si tous ses habitants parlaient la même langue ?
88…Aza fady ô!
89Aza fady indrindra fa tsy misy ny teny ntaolo na teny mivoatra, fa teny natao an-jorombala sy teny nolalaina no misy, Satria manko raha lazainahe teny ntaolo izy dia tahaka ireny hoe tsy afaka mivoatra ireny intsony, nefa raha nokolokoloina kosa izy ireny dia mety ho efa nivoatra tahaka ny hafa ihany koa.Pourrait-on espérer que les humains, se comprenant mieux entre eux, s'entendraient mieux, et, par exemple, se feraient moins la guerre ? Certes pas, l'histoire le montre, qui a toujours vu, et voit des guerres, y compris entre « colocuteurs ».”
90Tahaka ny ahoana re izany izao tontolo izao vitsy kely sisa ny teny velona?“O que viraria o mundo se todos os seus habitantes falassem a mesma língua?
91Tahaka ny ahoana re izao tontolo izao raha teny iray sisa no ifampiresahana e?Poderíamos esperar que os humanos, por serem capazes de se comunicarem melhor, entenderiam uns aos outros melhor, e por exemplo, haveria menos guerra?
92Tsy mba azo antenaiina hifankahazo kokoa ve ny olona, hifampiresaka kokoa ary mety hihavitsy kokoa ny ady ohatra?Certamente que não, como mostra a História, nós sempre vimos, e vemos, guerras até mesmo entre aqueles que falam a mesma língua.”
93Tsia dia tsia, araka ny tantara, dia mahita matetika isika fa misy hatrany ny ady na dia eo amin'ny samy mitovy teny aza.“Vive la mondialisation ! Extinction de 25% de la vie et des espèces vivantes au niveau mondial, extinction des langues vivantes, pollution, extension de la pauvreté généralisée.
94Ho ela velona ny fanatontoloana!Elle est pas belle la vie ?”
95Fahalevonan'ny 25% n'ny aina sy ny singa velona maneran-tany, fahalevonan'ny teny velona, fahalotoan'ny tontolo iainana, fihitaran'ny fahantrana amin'ny ankapobeny.“Viva a globalização! Extinção de 25% da vida e das espécies de seres vivos em nível global, extinção de línguas vivas, poluição, extensão da pobreza generalizada.
96Moa ve tsy tsara ny fiainana?A vida não é linda?”
97Amin'ny fiarovana ny kolontsainaSobre preservação cultural
98Mpamaky nyRue 89,raha naka an'i Frantsa ho ohatra i gemrien dia manoratra fa mety ho faty ny teny saingy sarotra adinoina kosa:O leitor da Rue 89, gemrien, referindo-se a França, escreve que línguas podem morrer mas elas são dificilmente esquecidas:
99Harem-bakoka ny teny, tahaka ny toerana manan-tantara ihany, fa any amin'ny mandasaditrano ihany ve no hiainantsika sa mbola any amin'ny tranobongo?“Les langues sont un patrimoine, aux même titre que les monuments historiques, mais aimerions nous vivre dans des chateaux forts ou dans des huttes ?
100Notre devoir est de conserver un patrimoine pour le transmettre à nos enfants pour savoir qui ils sont et d'où ils viennent, mais est ce pour autant qu'il faudrait utiliser courament le patois de chaque région.”
101Ny adidintsika dia ny miaro ny harem-bakoka ary mampita izany amin'ny taranaka mba hahalalany hoe iza izy ary avy aiza, nefa noho izay antony izay ve no tsy maintsy ampiasana amin'ny andavanandro ny tenim-paritra any amin'ny tsirairay?“Línguas são a herança [de um povo], do mesmo modo que um monumento histórico o é, mas nós ainda iríamos querer viver em castelos ou cabanas? Devemos conservar nossa herança para que ela possa ser transmitida aos nossos filhos para que eles saibam de onde vieram, mas isso quer dizer que devemos usar fluentemente o dialeto de cada região?”
102O problema desse argumento, como um leitor francófono da Rue 89 aponta, é queem outras partes do mundo, nem toda língua que está morrendo deixará monumentos de sua existência:
103Ny olana amin'io hevitra io, araka ny notondroin'ny mpamaky ny francophone Rue 89 , any amin'ny faritra hafa eto ambonin'ny tany, dia tsy ny teny andalam-pahafatesana rehetra no alefa aorian'ny toerana manatantara hanamarika ny fisiany:“Pour prendre un cas que je connais bien, celui de l'Afrique, il faut savoir que moins de 10% - et je suis large - des 1000 langues du continent (estimation généralement acceptée) sont correctement décrites. Seule une infime minorité de ces langues sont écrites (pour les autres, il faut se contenter du boulot des évangélistes).
104Raha handray tranga iray fantatro tsara aho, dia ny an'i Afrika, aoka ho fantatra fa latsaky ny 10% - efa nomeko betsaka aza izany - amin'ny fiteny 1,000 misy eto amin'ny kaontinanta (tombana ekena amin'ny ankapobeny) no fantatra ny rafitra.On estime que d'ici la fin du siècle seules 10% des langues actuelles auront survécu. Pour nombre d'autres, il ne nous restera qu'une traduction du Nouveau Testament: génial!
105Mbola ampahany kely dia kely amin'ireo no manana raki-tsoratra (ny asan'ny evanjelistra kosa no hany antenaina amin'ny teny hafa).Comprenez-vous l'urgence? Même des langues parlées par plusieurs millions de personnes sont en danger: c'est le cas du gikuyu, au Kenya, par exemple.
106Heverina koa ankehitriny fa ny ampahafolon'ny teny misy ankehitriny sisa no ho velona mandra-pahatapitr'ity taonjato ity.Et encore, il s'agît d'un pays relativement stable politiquement. Mais allez travailler en RDC ou sur les mines anti-personnel du Mozambique!
107Ho an'ny sisa hafa kosa dia ny Testamenta vaovao nadika sisa no iononana: Mahafinaritra![eso]Personnellement, pour reprendre votre métaphore, je ne tiens pas vraiment à vivre dans un château.
108En revanche, je tiens à pouvoir le visiter si j'en ai envie, et à ce que certains aient la possibilité de travailler sur son architecture, par exemple.
109Takatrareo ve ny anton'ny fahamehana?Sur tous les continents, des châteaux disparaîssent.
110Na dia ny teny ifampiresahan'olona an'arivoarivony aza dia ambava-loza: ohatra amin'izany ny gikuyu ao Kenya.Sans laisser la moindre trace. Sans fossile.”
111“Para falar de um caso que eu conheço bem, África, você tem que entender que menos de 10% - e eu estou sendo generoso - das 1000 línguas do continente (a estimativa mais aceita) é propriamente documentada.
112Nefa ny firenena dia milamindamina ihany amin'ny resaka politika.Apenas uma pequena minoria dessas línguas são escritas (quanto as outras, temos que ficar felizes com o trabalho dos evangelistas) .
113Fa manandrama ange mandeha mankany RDC na any amin'ny fanalana vanja milevina any Mozambique!Foi estimado que entre agora e o final do século, apenas 10% das línguas existentes terão sobrevivido.
114Ho ahy manokana raha mandray ny fanoharanao aho, tsy te-hiaina anaty mandasaditrano aho.Para a maioria das outras, restará apenas uma tradução do Novo Testamento: ótimo! Entendem a urgência?
115Saingy afaka mitsidika ireny aho raha tiako atao izany, mba ho afaka mandinika ny Tao sy Maritranony ohatra.Até mesmo línguas faladas por milhões de pessoas estão em risco: esse é o caso do gikuyu, no Quênia, por exemplo.
116Amin'ny kaontinanta rehetra dia manjavona tsy nisy niangana ny mandasaditrano, eny tsy hita mbamin'ny fatiny.E mais, isso é em um país que é relativamente estável politicamente.
117Nihaniroborobo tao Frantsa ny fihetsiketsehana hitandroana ny tenim-paritra taorian'ny fanaovana azy an-jorombala nandritra ny taona maro.Imagine trabalhar no DRC ou nas minas terrestres no Moçambique! Pessoalmente, para usar sua metáfora, eu não gostaria de morar em um castelo.
118Na izany aza ny famelombelomanana ny sisa amin'ny tenim-paritra tahaka ny Breton sy ny Corse dia tsy voakasik'izany kosa ny tenim-paritra frantsay ampitan-dranomasina.Mas por outro lado, eu sempre posso visitar um se eu quiser, e outros têm a possibilidade de estudar sua arquitetura, por exemplo. Em todos os continentes, castelos estão desaparecendo.
119Mpamaky ny Rue 89 , Sylvius:Sem deixarem rastros. Sem deixarem fósseis.
120Faritra frantsay tahaka an'i Bretagne i Guyane ary manana fitenim-paritra amazoniana enina (amin'ny teny 15 ifampiresahana any amin'iny faritra iny) saingy mitoka-monina, vitsy an'isa ary tsy mba tia adiady ny Amerindiana any…Moa va tsy hita ao ny fitoviana sy ny firahalahiana tarigetra Frantsay? aza fady fa tsy marina kosa angamba izany ho an'ny fivondronana sy sisitany frantsay ampitan-dranomasina.Tem havido um movimento crescente dentro da França para preservar línguas regionais depois de muitos anos de negligência. Entretanto a preocupação francesa em relação à sobrevivência de línguas como o Bretão e o Corso aparentemente não se extende às línguas que correm perigo em regiões francesas ultramarinas.”
121NItovy hevitra aminy ny mpamaky iray:Leitor da Rue 89, Sylvius:
122“la guyane est une region francaise au meme titre que la bretagne - 6 langues amazoniennes (sur la quinzaine de langues locales parlees dans cette region )mais les amerindiens sont isoles peu nombreux et non belliqueux…n'y a t il pas egalite et fraternite dans la doctrine francaise?pardon ca ne doit pas etre vrai pour les departements et territoires d'outre mer ! alors si on vt preserver les langues especes coutumes et peuples , pourquoi laisser tomber les ultra marins” “A Guiana Francesa é uma região da França no mesmo sentido em que a Britânia é [com] 6 línguas amazônicas (em adição a cerca de 50 línguas locais faladas nessa região) pois os Ameríndios estão isolados, poucos e pacíficos… existe alguma irmandade na doutrina francesa?
123…se vamos preservar tipos de línguas, costumes, e povos, por que esquecer as [regiões ultramarinas]”
124Marina izany.Um leitor anônimo concorda:
125Fa ny tantara dia mametraka ny teny “amzoniana” ho an'ny vitsy an'isa ambava-loza: Ny teny amerindiana any Guyanne Frantsay, dia andala-panadinoana ihany koa.“C'est vrai. Mais il se trouve que l'histoire…a fait que quelques langues “amazoniennes” doivent également être considérées comme minoritaires et menacées en France : les langues amérindiennes parlées en Guyane française, passablement oubliées elles aussi.
126Le basque (qui a une presse, des médias audio-visuels, une édition, un enseignement de la maternelle à l'Université…) à côté pourrait faire figure de langue dominante…” “É verdade: que a História fez com que algumas línguas “Amazônicas” devam ser igualmente consideradas como línguas minoritárias em risco na França: as línguas Ameríndias faladas na Guiana Francesa, também são razoavelmente esquecidas.
127Ny teny Baska (manana gazety, haino aman-jery, fanontana, fampianarana hatramin'ny garabola ka hatrany amin'ny sekoly ambony) kosa etsy ankilan'izany dia azo heverina ho miroborobo fatratra…Basco (que tem imprensa, mídia audio-visual, uma casa de publicação, é ensinada nas universidades) deveria ser considerada uma língua dominante em comparação…”
128Madagasikara : Misedra fanafihana ve ny teny Malagasy ?Madagascar: Um ataque à língua Malagasi?
129Na França, políticas governamentais promovendo o Francês como língua oficial fez a maior parte dos estragos às línguas regionais há muito tempo atrás, fazendo do debate mais abstrato.
130Raha ny any Frantsa efa fotoana ela izay, ny politikan'ny governemanta izay nanindrahindra loatra ny teny Frantsay ho fiteny ofisialy dia nitarika ny fahafatesan'ireo fitenim-paritra; ity resantsika ity dia tsy mbola mazava tsara.O autor do Global Voices Mialy Andriamananjara escreve como em Madagascar, assim como no resto da África, políticas estão sendo feitas podendo, a longo prazo, pôr em risco a saúde das línguas não-Européias.
131O Governo Malagasi decidiu que não vai mais divulgar apresentações oficiais ou disseminar artigos oficiais em nenhum jornal que circular no mínimo 10.000 unidades por dia, e que não publique em no mínimo duas das três línguas oficiais (Malagasi, Francês, Inglês).
132I Mialy Andriamananjara izay isan'ny mpanoratra ato amin'ny Global Voices, dia nitatitra fa ny any Madagasikara dia mitovy amin'ny toeran-kafa any Afrika ihany ka politika vonjy tavan'andro no mahamaika azy fa tsy mba « mitsinjo vodiandro merika » akory hany ka manjary manambana mihitsy ny fisian'ireo fiteny tsy-Erôpeana.Jentilisa vê nessa política uma oportunidade perdida do Governo Malagasi apoiar os jornais em Malagasi[Mg], e pior, uma intenção declarada do Governo em eliminar a língua Malagasi. “Dia ny fanjakana eritreretina mba hanampy ireo gazety teny malagasy ireo indray ity no vao maika mampivoitra izany fomba fisainana manao valalan'amboa ny teny malagasy izany.
133Nantenaina hanery ny hafa aza izy mba ho ny gazety mpiteny malagasy ihany no amoahana izay tian'ny fanjakana avoaka izay, zavatra aloa vola manko izany mba ho fanohanana ilay teny malagasy, nefa dia nivandravandra fotsiny aho sisa.
134Ny governemanta Malagasy dia nanapa-kevitra fa hampitsahatra ny famoahany fampandrenesana na vaovao ofisialy amin'ny alalan'izay gazety tsy mahatratra ny isa 10'000 isan'andro no sady tsy mamoaka amin'ny roa amin'ireo fiteny ofisialy (Malagasy, Frantsay, Anglisy).Farafaharatsiny mba ho ohatra halain'ny rehetra tahaka nefa dia nanara-driandrano tahaka ny deba rehetra ihany.” “O governo que se esperava apoiar esses jornais em Malagasi está agora reenforçando essa mentalidade de ostracizar a língua Malagasi, tratando-a como uma enteada.
135Araka ny fijerin'i Jentilisa io fepetra io ny fitondrana Malagasy izay « nandrasana hanirina » ka hanohana ireo gazety miteny Malagasy, no vao mainka koa « nampivandravandra » sy mampiseho ny fanirian'ny governemanta ny hanilikilika ny fitenin-drazana Malagasy.Esperava-se que eles forçassem a publicação de apresentações oficiais e ofertas em jornais somente em Malagasi, pois essas propagandas oficiais financiaria o apoio a língua Malagasi, mas apenas fiquei estarrecido. Ao menos haveria um exemplo a ser seguido, mas agora eles estão apenas seguindo a corrente.”
136Dia ny fanjakana eritreretina mba hanampy ireo gazety teny malagasy ireo indray ity no vao maika mampivoitra izany fomba fisainana manao valalan'amboa ny teny malagasy izany.Rajiosy[Fr], um novo blogueiro Malagasi, está menos pessimista. “Dia hoy aho hoe : tsy mila tsotsofina akory anie ny teny malagasy fa “velona sy mahery” arak'ilay hiram-piangonana iny e.
137Ny isan'ny mpiteny azy andavan'andro fotsiny dia ampy haha-mafy aina azy : 17 tapitrisa mahery be izao tsy manana eritreritra ny hiova fiteny !
138Nantenaina hanery ny hafa aza izy mba ho ny gazety mpiteny malagasy ihany no amoahana izay tian'ny fanjakana avoaka izay, zavatra aloa vola manko izany mba ho fanohanana ilay teny malagasy, nefa dia nivandravandra fotsiny aho sisa.Ho anay mipetraka aty an-dafin-dranomasina aloha dia mahatsapa tsara izahay rehefa sendra tody any an-tanindrazana iny fa miaina ny teny malagasy. Koa aza dia kivy ambony ihany rey olona : ny mpitondra fanjakana mbamin'ny didim-panjakana mandalo ihany fa ny fiteny malagasy mbola ho lava velona !”
139Farafaharatsiny mba ho ohatra halain'ny rehetra tahaka nefa dia nanara-driandrano tahaka ny deba rehetra ihany.“Digo: a língua Malagasi não precisa de ajuda, porque está “viva e forte” como alguns hinos protestantes diriam.
140I Rajiosy, izay Malagasy mpibalogy vaovao kosa dia tsy very fanantenana [FANAMARIHANA: vao tamin'ny 22 Septambra 2007 no nanokatra blaogy i Rajiosy na dia efa ela namakiana blaogy sady mpamela hafatra ombieny ombieny aza izy].O número de falantes é o suficiente para fortalecê-la : 17 milhões de pessoas que não têm nenhuma intenção de trocar de língua! Aqueles de nós que moramos longe sentimos quando voltamos para casa que a língua Malagasi está viva.
141Dia hoy aho hoe : tsy mila tsotsofina akory anie ny teny malagasy fa “velona sy mahery” arak'ilay hiram-piangonana iny e.Por isso, não se desesperem pessoal: líderes governamentais e leis passam enquanto a língua Malagasi vive muito!”
142Ny isan'ny mpiteny azy andavan'andro fotsiny dia ampy haha-mafy aina azy : 17 tapitrisa mahery be izao tsy manana eritreritra ny hiova fiteny !(Texto original de Jennifer Brea) O artigo acima é uma tradução de um artigo original publicado no Global Voices Online.
143Ho anay mipetraka aty an-dafin-dranomasina aloha dia mahatsapa tsara izahay rehefa sendra tody any an-tanindrazana iny fa miaina ny teny malagasy.Esta tradução foi feita por um dos voluntários da equipe de tradução do Global Voices em Português, com o objetivo de divulgar diferentes vozes, diferentes pontos de vista.
144Koa aza dia kivy ambony ihany rey olona : ny mpitondra fanjakana mbamin'ny didim-panjakana mandalo ihany fa ny fiteny malagasy mbola ho lava velona !Se você quiser ser um voluntário traduzindo textos para o GV em Português, clique aqui. Se quiser participar traduzindo textos para outras línguas, clique aqui.