# | mlg | swa |
---|
1 | Rwanda: Triatra Atahorana Ny Mariboninahitr'i Paul Kagame | Rwanda: Mema, Mabaya na Matumaini |
2 | Fikaonan-doha momba ny fisorohana ny fanaràmana ankizy ho miaramila ataon'ny RPA - Sehatra ho an'ny daholobe | Paul Kagame, Rais wa Rwanda, akiwa kwenye Mkutano wa Jukwaa la Uchumi Afrika uliofanyika mwaka 2009 jijini Cape Town, Afrika Kusini- kupitia wikipedia cc-license-2. |
3 | Tsy ho indray mandeha akory dia ho voafafa ireo halozàna sy fifamonoan'ny mpifanolo-bodirindrina, niafàra tamin'ny fanaovana vonomoka olona efa ho 800.000 ka hatramin'ny 1.000.000 , izany hoe manodidina ny 80 isan-jaton'ny Tutsis sy Hutus marobe, (manodidina ny ampaha-enin'ny vahoaka manerana ny firenena) tao anatin'ny herinandro vitsy monja. | 0 Rwanda bado inauguza makovu ya mauaji ya kimbari ya mwaka 1994 yaliyoteketeza maisha ya watu kati ya 800,000 na milioni moja, ikiwa ni asilimia 80 ya idadi ya watu wa kabila la Watutsi ikiwa ni pamoja na Wahutu wengi. Inakadiriwa kuwa sehemu moja ya sita ya idadi ya raia wa nchi hiyo waliuawa ndani ya majuma kadhaa. |
4 | Roapolo taona aty aoriana, mbola lavitra ny làlana hodiavin'ny dingana ho fampihavanana. | Miaka ishirini baadae mchakato wa maridhiano bado una safari ndefu kufikia mafanikio. |
5 | | Rais Paul Kagame anatuhumiwa kuwadhibiti wapinzani wake, moja yapo ya vitendo vingi vya uvunjifu wa haki za binadamu. |
6 | Kanefa, manomboka manome vokatra ireo finiavana ara-politika asehon'ny governemanta. | Lakini jitihada za kujenga upya nchi hiyo zimeanza kuleta matokeo yanayoonekana. |
7 | Eo amin'ny lafiny lalàna, dia mitsangana ao amin'ny firenena ankehitriny ny Kaomisionam-pirenena misahana ny fampiraisana sy ny fampihavanana. | Habari Njema Moja ya mafanikio makubwa ya nchi ya Rwanda ni kukua kwa usawa wa kijinsia katika maeneo mengi. |
8 | Natsangana tamin'ny 2001, tanjona napetrany ny hampiroborobo ny firaisankina, ny fampihavanana sy ny fifamatorana sosialy eo amin'ny samy Rwandais ary ny hanangana firenena iray hisian'ny fitovian-jo ho an'ny rehetra sy handraisany anjara amin'ny fitondràna tsara tantana. | Idadi ya wanawake kwenye bunge la Rwanda, ni asilimia 64, ambayo ni idadi kubwa kuliko kwenye mabunge mengine duniani, kwa mujibu wa orodha ya 2014 ya Umoja wa Mabunge katika nchi 189. Louis Michel, waziri wa zamani nchini Ubeligiji na kamishina wa Umoja wa Ulaya, alibainisha kwenye blogu yake [fr]: |
9 | | Matokeo haya ni ya ajabu: kwa muda usiofika miaka kumi, zaidi ya watu milioni moja wameinuliwa na kuuaga umasikini uliokidhiri na nchi inaonekana kuwa na uchumi imara na unaokua kwa asilimia 8 kwa mwaka. |
10 | Susan Thomson, profesora mpampianatra momba ny politika afrikana amin'izao vainandro ankehitriny izao, ao amin'ny Five Colleges (Hampshire College, Amherst, Etazonia), dia manoratra ao anaty lahatsoratra iray ao amin'ny tranonkalan'ny Cairn hoe: | Leo zaidi ya asilimia 95 ya watoto wanapata elimu ya msingi bora, vifo vya watoto vimepungua kwa asilimia 61, na robo tatu ya raia wa nchi hiyo wanapata maji safi. |
11 | Teo ambany fitondràna tsy refesi-mandidin'ny RPF, nandray anjara betsaka tamin'ny famerenana ny fandriampahalemana, hamerina ny firaisam-pirenena sy ny fampihavanana manerana ny lafivalon'ny firenena ny fitondràna talohan'ny fifamonoana. Ny rafi-panjakana Rwandais, mafy sy mivondrona, dia nanamora ny fanarenana tamin'ny fomba haingana. | Mwishoni, takribani asilimia 50 ya wanawake wanapata huduma za uzazi wa mpango…hii ikiwa na maana kuwa Rwanda ni moja ya nchi chache za Afrika ambazo zinakaribia sana kufikia Malengo ya Milenia mwaka 2015. |
12 | Samihafa tsy toy ireo firenena Afrikana hafa, vitan'i Rwanda ny nampihatra fifehezana ny lafintaniny tamin'ny fomba faran'izay mahomby. | Mpango wa kwanza wa maendeleo wa miaka mitano kwenye eneo la teknolojia mpya [fr], ulibuniwa mwaka 2001, umeonyesha mafanikio makubwa. |
13 | Tafaverina daholo ireo andrim-panjakana rehetra. Natsangana koa ny Rwanda Peace Academy (RPA) tamin'ny 2009 niaraka tamin'ny fanohanan'i Japana sy ny Fandaharanasan'ny Firenena Mikambana Momba ny Fampandrosoana (PNUD). | Wakati wa awamu ya pili ya mpango huo, iliyoishia mwaka 2010, Rwanda ilishuhudia asilimia 8,900 ya ongozeko la watumiaji, ukifananisha na asilimia 2,450 kwenye sehemu nyingine barani Afrika na asilimia 44 duniani. |
14 | Iraka tontosainy ny: manao fikarohana, mandrafitra sy manome fampiofanana ara-asa ary fandaharam-panabeazana eken'izao tontolo izao, mba hanomezana fahalalàna sahaza ho an'ireo miaramila, polisy ary olon-tsotra hiatrehany ireo fanamby amin'izao fotoana sy ny hoavy mbola manahirana momba ny fandriampahalemana sy ny fitoniana aty Afrika. | Jarida la African Renewal, linalomilikiwa na Umoja wa Mataifa, liliandika kwamba maeneo manne ya sekta ya umma (mawaziri, mawakala, majimbo na wilaya) na takribani theluthi ya sekta binafsi imeunganishwa na mtandao wa intaneti. Mji mkuu wa Rwanda, Kigali unafanya vyema kwenye maendeleo ya mfumo wa rada na mawasiliano ya anga kwenye eneo lote. |
15 | Iray amin'ireo zava-miavaka vitan'i Rwanda ny nampiroboroboany ny miralenta teo amin'ny sehatra maro. | Rais Kagame anashikilia msimamo kwamba “intaneti ni huduma inayohitajika kwa umma kama ilivyo kwenye maji na umeme.” |
16 | Ao Rwanda no misy ny isanjato ambony indrindra erantany amin'ny isan'ny vehivavy ao amin'ny antenimiera, efa ho 64 isanjato, araka ny fandaharana nataon'ny Fikambanana Iraisampirenen'ireo Antenimiera tamin'ny 1 Febroary 2014, taminà firenena 189. | Kwa ushirkiano na kampuni ya mawasiliano ya Rwandan Telecentre Network (RTN), serikali imetekeleza mpango wa maendeleo ya upatikanaji wa huduma ya intaneti katika maeneo ya vijijini. |
17 | Louis Michel, minisitra belza fahiny sady kaomisera eoropeana, dia manamarika ao amin'ny bilaoginy manokana hoe : | Taarifa [fr] iliyochapishwa kwenye mtandao wa balancingact-africa.com inasema: |
18 | Mampitolagaga ireo vokatra ireo : tao anatin'ny folo taona latsaka, olona maherin'ny iray tapitrisa no afaka tao anaty fahantrana lalina ary nahitàna fitomboana ara-toekarena marin-toerana teo amin'ny 8% isan-taona tao amin'ilay firenena. | Kampuni ya Rwandan Telecentre Network (RTN) ikishirikiana na jitihada za serikali, imekusudia kujenga mtandao wa kitaifa wa vituo 1,000 vya teknolojia mpanga ifikapo mwaka 2015 na kuendesha mafunzo ya wataalam wa ndani. |
19 | Maherin'ny 95% amin'ny ankizy amin'izao fotoana izao no afaka nahavita ny dingana rehetra fianarana eny amin'ny ambaratonga voalohany, nidina 61€ ny taham-pahafatesan'ny zaza raha telo ampaha efatry ny mponina kosa no afaka mahazo rano fisotro. | Dalili za maendeleo ya kiteknolojia ni kwamba Rwanda ni nchi yenye mafanikio ya juu zaidi miongoni mwa nchi za Afrika zinazoshiriki kwenye mpango uitwao Kompyuta Moja kwa Kila Mtoto. |
20 | Farany, manodidina ny 50% amin'ny vehivavy no afaka manaraka fanabezana aizana, ….. | Kwa mujibu wa ukurasa wa OLPC : |
21 | Mametraka an'i Rwanda ho ao anatin'ireo firenena ankavitsiana aty Afrika afaka hanamafy fa nahatratra ny tanjon'ny taonarivo izany (OMD) amin'ny 2015. | Kufikia mwisho wa mwaka 2012, kompyuta 210,000 zimesambazwa kwenye shule 217 nchini kote. |
22 | Natomboka tamin'ny 2001, ny drafi-pampandrosoana dimy taona voalohany ny sehatry ny teknolojia vaovao dia nahafahana nanatratra fandrosoana azo tsapain-tànana. | Mwaka 2013: Kompyuta 210,000 = 110,000 (kabla ya 2012) +100,000 (2012)[zilisambazwa] nchini |
23 | Tao anatin'ny ampahany faharoa tamin'io drafitra io, izay nifàrana tamin'ny 2010, dia nahatratra 8 900% ny fitomboan'isan'ireo mpampiasa voarakitra tao Rwanda raha toa ka 2 450% ho an'ny sisa rehetra ao amin'ny Tanibe Afrikana ary 444% ny salanisa maneran-tany. | Habari za Matumaini Baada ya mauaji ya kimbari, nchi hiyo ilichukua hatua za kisheria, kujenga Tume ya Kitaifa ya Umoja na Maridhiano (NURC). |
24 | Nampahafantarin'ny tranonkala africarenewal/fr ihany koa fa sampana efatra amin'ny sehatrasa ho an'ny vahoaka (ministera, masoivoho, faritany ary distrika) ary efa ho ny ampahatelon'ny sehatra tsy miankina no hita tety anaty aterineto. | Tume hiyo, iliyoanzishwa mwaka 1999, inakusudia kuchangia kwenye hatua za utawala bora; kukuza mshikamano, maridhiano na ushirikiano wa kijamii miongoni mwa Wanyarwanda; na kujenga nchi ambayo kila mmoja ana haki sawa. |
25 | Ankoatry ny toerana voalohany tànany, dia mitàna anjara asa ihany koa i Kigali amin'ny fitantanana manotolo ny fanaraha-maso sy fivezivezena ary ny fifandraisana an'habakabaka any amin'ny faritra. | Susan Thomson, profesa wa stadi za siasa za Afrika kwenye chuo cha Hampshire nchini Marekani, aliandika kwenye makala haya [fr] yaliyochapishwa kwenye mtandao wa machapisho ya kitaaluma wa Cairn.info: |
26 | Niainga tamin'ny foto-kevitra lalàin'ny filoha rwandais, Paul Kagame, izay manao hoe ” tolotra ilain'ny sarambabem-bahoaka ny aterineto, toy ny rano sy herinaratra”, ary iaraha-miasa amin'ny Rwandan Telecentre Network (RTN), nametraka drafitra iray ny governemanta ho amin'ny fampiroboroboana ny aterineto any amin'ny faritra ambanivohitra. | Chini ya utawala wa [chama tawala] cha Patriotic Front, nchi hiyo iliyowahi kukumbwa na mauaji ya kimbari imepiga hatua kubwa katika kurejesha amani, umoja na maridhiano nchini kote. |
27 | Lahatsoratra iray nivoaka tao amin'ny balancingact-africa.com no nilaza fa: | Muundo wa serikali ya Rwanda, ulio imara na unganishi, umewezesha mabadiliko ya haraka. |
28 | Nanome tànana ny ezaky ny governemanta ny Rwandan Telecentre Network (RTN) ary nanome toky hanangana tambajotra nasionaly misy foibe TIC 1.000 hatramin'ny faran'ny 2015 sy hanofàna mpiasa avy ao an-toerana. | Tofauti na nchi nyingi za Afrika, Rwanda inaweza kutumia mamlaka yake ya ndani kwa mafanikio makubwa. Taasisi za kiserikali zimekarabatiwa. |
29 | Mbola ao anatin'ny sehatry ny fahafahana miditra amin'ny teknolojia vaovao hatrany, ao anatin'ireo firenena afrikana mpandray anjara amin'ny fandaharanasa One Laptop per Child (ankizy iray, solosaina finday iray), dia i Rwanda no lasa aloha indrindra amin'ny fanatanterahana azy io: Araka ny fanavaozam-baovao natolotry ny Wikipedia tamin'ny 28 aprily 2014: Tamin'ny 2013, 400.000 solosaina finday XO-XS no voazara. | Taasisi ya Amani ya Rwanda (RPA) ni mfano wa maendeleo hayo, Taasisi hiyo mwaka 2009 kwa kutumia misaada ya kifedha kutoka Japan na Mpango wa Maendeleo wa Umoja wa Mataifa, imekuwa na mpango wa kufanya tafiti na kujenga na kutekeleza mafunzo ya kitaalam na mipango ya kielimu inayotambulika kimataifa. |
30 | | Lengo ni kuwajengea ujuzi unaotakiwa watumishi wa jeshi, polisi na watumishi wengine wa umma ili kukabiliana na changamoto zilizopo na masuala ya amani na usalama kwa siku za usoni barani Afrika. |
31 | Ny fanimbazimbàna zon'olombelona ao Rwanda | Habari Mbaya |
32 | Saingy indrisy, voapentin'ny fanimbazimbàna mahatsiravina atao amin'ny zon'olombelona io asa mahafinaritra io, fanimbazimbàna izay taterin'ireo fikambanana miady amin'izany. | Kwa bahati mbaya, kazi hii inayoleta matumaini imefukiwa kwenye kaburi la ukiukwaji wa haki za binadamu unaoripotiwa na makundi ya utetezi. |
33 | Fomba fanao efa nisy nandritry ny taona vitsivitsy. | Vitendo vya ukiukwaji wa haki za binadamu zimekuwa vikitokea kwa miaka mingi. |
34 | Efa tamin'ny 2012 sahady, taorian'ny nandefasany iraka maro ho ao amin'io firenena io, no efa niampanga izany ny Amnesty International : | Mwaka 2012, baada ya kutuma wajumbe kadhaa kwenye nchi hiyo, shirika la kutetea haki za binadamu la Amnesty International liliishutumu nchi hiyo kwa vitendo hivyo: |
35 | Teo anelanelan'ny Martsa 2010 sy Jona 2012, nahangona antontan-kevitra miresaka tranga 45 ny Amnesty International momba ny fihazonana tsy ara-dalàna, ary18 momba ny fampijaliana na fomba ratsy hafa fitondra ireo olona tao amin'ny Toby Kami, tao amin'ny toby miaramila ao Mukamira sy tany amin'ireo toerana fihazonana tsy ara-dalàna misy ao an-drenivohitra, Kigali. | Kati ya mwezi Machi 2010 na Juni 2012, Amnesty International ilikuwa na matukio 45 ya kukamatwa kwa wtau kinyume cha sheria na shutuma 18 ya utesaji au vitendo visivyo vya kiungwana kwenye Camp Kami, kambi ya kijeshi ya Mukamira, na kwenye nyumba salama kwenye jiji la Kigali. |
36 | Notazonin'ny J2 nandritry ny fe-potoana 10 andro ka hatramin'ny 9 volana tsy afaka naka mpisolovava ireny olona ireny, tsy afaka nifandray tamin'ny mpitsabo na ny havany. | Wanaume walikamatwa na J2 katika kipindi cha kati ya siku 10 na miezi kadhaa bila kuonana na wanasheria, madaktari na wanafamilia. |
37 | Nisy ny tatitra momba ny famonoana ireo mpanohitra na dia tany ivelan'ny firenena aza. | Matukio ya kuuawa kisiasa kwa wapinzani [fr] yamekuwa yakiripotiwa nje ya nchi hiyo. |
38 | Nosamborina ireo mpanao gazety na mpitarika politika fahiny, izay nanodidina akaiky ny filoha rwandais, na novonoina. | Waandishi wa habari na viongozi wa zamani wa kisiasa walio karibu na rais wa Rwanda wamekuwa wakikamatwa na kuuawa [fr]. |
39 | Voamarina ny fisamborana faramparany tamin'ny fiandohan'ny volana Aprily 2014. | Matukio ya ukamataji ya hivi karibuni yalithibitishwa mwanzoni mwa mwezi Aprili 2014. |
40 | Mampita ny fisamborana ilay mpihira malaza Kizito Mihogo ny tranonkala arretsurimages.net, mpihira izay tafavoaka velona tamin'ny vonomoka rwandais, ary niampy olona telo hafa, izay mpanao gazety ny iray, noho ny fiampangàna azy ireo ho nikotrika fanafihana taminà grenady ny tranobe iray tao Kigali. | Mwimbaji na mwanaharakati Kizito Mihigo - Picha kwa matumizi ya umma Tovuti ya arretsurimages.net [fr] iliripoti kukamatwa kwa mwimbaji maarufu Kizito Mihigo, mhangan wa mauaji ya kimbari, na watu wengine watatu, akiwemo mwanandishi wa habari kwa tuhuma za kupanga shambulizi la bomu kwenye jengo moja jijini Kigali. |
41 | Nefa, fantatra amin'ny fandalàny ny filaminana i Kizito Mihigo. | Kizito Mihigo, hata hivyo, anafahamika kwa uanaharakati wake kwa masuala ya amani. |
42 | Izy mihitsy aza no nanorina ny ONG ho fanabeazana momba ny fandriampahalemana. | Alianzisha Asasi isiyo ya Kiserikali kwa ajili ya kutoa elimu ya amani. |
43 | Azo vakiana ao amin'ny bilaoginy Kizitomihigo ny hoe: | Blogu yake [fr] imeeandika: |
44 | Hatramin'ny 2003, niasa hisian'ny famelan-keloka izy, ny fampihavanana ary ny firaisana eo amin'ireo rwandais ampielezana any Eoropa. | Tangu mwaka 2003, amekuwa akifanya kazi za kuhamasisha watu kusameheana, kuridhiana na kuungana hususana kwa raia wa nchi hiyo waishio ughaibuni barani Ulaya. |
45 | Tamin'ny 2010, rehefa tafaverina tao Rwanda izy, dia nanangana ny Fondation KMP (Kizito Mihigo pour la Paix), ONG iray mampiasa ny taokanto (mozika, teatra, poezia, ..) ho amin'ny fanabeazana momba ny fandriampahalemana, ny fampihavanana ary ny Tsy fampiasàna herisetra taorian'ny vonomoka. | Aliporejea Rwanda mwaka 2010, alianzisha Mfuko wa Amani wa Kizito Mihigo, AZISE inayotumia sanaa (muziki, maonyesho, ushairi…) kuelimisha kuhusu amani, maridhiano na kuepuka matumizi ya nguvu baada ya mauaji ya kimbari. |
46 | Nanambara tena ho meloka ilay mpihira, saingy betsaka ny fisalasalana mampiahiahy miainga etsy sy eroa momba ny endrika samihafan'ity raharaha ity. | Mwimbaji huyo alipatwa na hatia, lakini mashaka makubwa [fr] yanazunguka maeneo mengi ya kesi hiyo. |
47 | Etsy ankilany, hatramin'ny taona maromaro lasa izao, nihenjankenjana ny fifandraisana diplaomatika teo amin'i Kigali sy firenena maro. | Zaidi, kwa miaka kadhaa iliyopita Kigali imekuwa mahusiano duni ya kidiplomasia [fr] na nchi nyingine kadhaa. |
48 | Niala amin'ny naha-firenena nisolelafan'ny tandrefana azy, efa miha-lasa tsy azo ifaneraserana ankehitriny i Rwanda ary mihamaro ny fanafoanana ireo fanampiana ara-tafika sy ho an'ny fampandrosoana. | Nchi ambayo iliwahi kuwa kipenzi cha nchi za Magharibi, Rwanda sasa imeanza kuwa eneo la kukwepwa na inakosa misaada ya kijeshi [fr] pamoja na ile ya kimaendeleo. |
49 | Henjana ny fifandraisana diplaomatika amin'i Afrika Atsimo, taorian'ny famonoana ireo mpanohitra tao amin'io firenena io. | Mahusiano ya kidiplomasia na Afrika Kusini yamekuwa mabaya kufuatia mauaji ya kisiasa ya wapinzani waliokuwa nchini humo. |
50 | Efa nisy sahady ny fifandroahana diplaomaty teo amin'ny roa tonta. | Tayari kumekuwa na matukio ya kuwafukuza wanadiplomasia [fr] katika pande hizo mbili. |