# | mlg | swa |
---|
1 | Ankizy Malagasy 44 000 No Mamoy Ny Ainy Isan-taona Noho Ny Tsy Fahampian'ny Fitsaboana. | Watoto Wachanga 44,000 wa Madagaska Hupoteza Maisha kila Mwaka kwa Kukosa Matunzo. |
2 | Ahoana No Hanafoanana Izany? | Tunawezaje Kukabiliana na Hali Hii? |
3 | Zaza Malagasy, sary avy amin'i Yves Picq - CC-BY-SA 3.0 | Watoto wa Madagaska na Yves Picq - CC-BY-SA 3.0 |
4 | Ankizy 44 000 no mamoy ny ainy isan-taona eto Madagasikara (tarehimarika tamin'ny taona 2012). Toa tsy mahataitra tahaka ny tarehimarika rehetra anefa izany isa izany, izay mihitsoka eo afovoan'ny tabilaon'ny vokatry ny fahasalam-bahoaka. | Kwa mujibu wa takwimu za hivi karibuni za Shirika la Watoto Duniani, UNICEF watoto 44,000 walio chini ya umri wa miaka mitano hupoteza maisha kila mwaka nchini Madagaska. |
5 | Toe-javatra mampahonena tsy misy anarana miverimberina in-44 000 anefa izany hoan'ireo fianakaviana matetika tsy mahita vonjy. Ankizy 44 000 izany dia mitovy isa amin'ny mponina latsaky ny 5 taona ao amin'ny faritra Alpes-de-Haute-Provence. | Idadi hii ni sawa na idadi ya watoto wote wa miaka mitano na chini ya miaka mitano katika eneo lote la jimbo la Alpes-de-Haute la ukanda wa Ufaransa. |
6 | Sy in-15 avo heny amin'ny isan'ireo niharam-boina tamin'ny 11 septembra . | Pia, ni idadi ya wahanga wa mashambulizi ya kigaidi ya Septemba 11, zaidi ya mara 15. |
7 | Vokatra mampalahelo momba ny fahasalamam-bahoaka. | Matukio ya watoto kupoteza maisha kwa kiasi kikubwa yanaathiri familia zisizojiweza. |
8 | Eo amin'ny sehatry ny fahasalamam-bahoaka, vondrona roa no tena marefo eto Madagasikara: ireo ankizy latsaky ny dimy taona sy ireo vehivavy mitondra vohoka. | Katika nchi ya Madagaska, suala la afya ya jamii imeonekana kuathiri zaidi makundi mawili: watoto walio na umri chini ya maika mitano na wanawake wajawazito. |
9 | Indreto isa vitsivitsy mamehy ny vokatra mampalahelo mikasika ny fahasalamam-bahoaka eto Madagasikara : | Kwa mujibu wa Benki ya Dunia, nusu ya watoto wote hudumaa, “uwiano ambao ni mkubwa kabisa miongoni mwa mataifa yote ya Afrika.” |
10 | • 72 ao anatin'ireo zaza 1000 teraka velona ny taham-pahafatesana eo amin'ireo ankizy latsaky ny dimy taona. | Kiwango cha vifo vya watoto unakadiriwa kufikia watoto 498 kwa kila wanawake 100,000 wanaojifungulia katika vituo vya afya. |
11 | • 50 %-n'ireo ankizy latsaky ny dimy taona dia manana fahatarana eo amin'ny fitomboana, tarehimarika goavana raha oharina amin'ireo firenena Afrikanina hafa | Vyanzo vya vifo hivi ni vingi, ikiwa ni pamoja na kukosa wataalamu wa kutosha wa kuwasaidia wanawake wakati wa kujifungua, matunzo hafifu katika kipindi cha kabla ya kujifungua na ukosefu wa huduma za dharura. |
12 | Ny vondrona faha-roa tena marefo - ireo vehivavy bevohoka - izay anisan'ny mponina manana filàna lehibe eo amin'ny resaka fanohanana ara-pahasalamana. | Wakati hali ya utoaji wa huduma za afya inazidi kuzorota, hadi sasa hakuna hatua zozote zilizokwisha kuchukuliwa ili kukabiliana na tatizo hili. |
13 | Ny taha-pahafatesana eo am-piterahana dia tombanana eo amin'ny 498 ao anatin'ny fiterahana 100 000 mahomby ary maro ny antony mahatonga ny fahafatesana : | Huko Toliara, kusini mwa Madagaska, mradi wa chakula cha mchana mashuleni unasaidia katika kukabiliana na matatizo yaliyokithiri ya utapia mlo. |
14 | • Voafetra ny fandraisana mpiasa mpampiteraka; • Ratsy kalitao ny fitsaboana alohan'ny fahaterahana; • Tsy fisian'ny fitsaboana vonjitaitra hoan'ny fiterahana; • Tsy fahampian'ny fanaraha-maso aorian'ny nahaterahana ; • Mitombo ny tsy fahafaham-po mikasika ny fandrindram-pianakaviana. | Shirika la Les Enfants du Soleil (Watoto wa Jua) linawapa hifadhi na kuwasomesha watoto wa mitaani pamoja na wale wanaotokea katika familia zisizojiweza. Pia, watoto hupata chakula cha mchana katika mkahawa wa shule. |
15 | Vehivavy roa ao anatin'ny telo no tsy miteraka any amin'ny toeram-pitsaboana, ary nihena 51 % hatramin'ny 44 % ny taham-piterahana atrehina mpitsabo tao anatin'ny dimy taona. | Tazama picha za watoto wanaofaidika na mradi huu katika video ya You tube iliyo katika lugha ya kifaransa: Miradi mingine inalenga kushughulika na changamoto zenye kuhitaji ufuatiliaji wa karibu zaidi kama vile ugonjwa wa upungufu wa damu au malaria. |
16 | Ao amin'ity lahatsary manaraka ity, mampiseho ireo hetsika tokony atao haingana mba hampihenana ny fahafatesan'ny zaza ny UNICEF, tahaka ny vakisiny sy ny fanaharamaso ny sakafon'ireo zaza vao teraka [en]: | Shirika la LCDMF (vifupisho vikiwa na maana ya Tokomeza Anemia Nchini Madagaska) linafanya kazi ya kutoa elimu kwa watu wa Madagaska kuhusiana na ugonjwa huu wa kurithi unaoathiri asilimia 2 ya watu wa Madagaska. |
17 | Inona no fepetra azo raisina? Tsy ny fisantaran'andraikitra akory no tsy misy mba hamonjena ireo filàna vonjimaika hoan'ireo ankizy kely. | Video ifuatayo inawaonesha viongozi wa LCDMF wakitoa ufafanuzi wa kazi za asasi hii binafsi zilizokwishafanyika pamoja na malengo yake ya miaka mitatu ijayo. |
18 | Ao Toliara (Atsimon'i Madagasikara), manampy hiadiana amin'ny tsy fanjarian-tsakafo mitohy ny tetikasa toerana fanomezan-tsakafo hoan'ny mpianatra . Mandray sy mampianatra ireo ankizy mirenireny eny an-dalambe sy ireo fianakaviana sahirana ny fikambanana “Les enfants du Soleil” (ireo ankizin'ny masoandro”). | Kurahisisha upatikanaji wa viuavijasumu (antibiotics) vya ugonjwa wa anemia na kuwashauri viongozi wa Madagaska kutoa kipaumbele kwa ugonjwa wa anemia katika vipaumbele vya taifa vya huduma ya afya yajamii, ni miongoni mwa malengo mawili ya asasi hii isiyo ya kiserikali kwa miaka ijayo: |
19 | Mahazo sakafo isaky ny atoandro ao amin'ny toerana fanomezan-tsakafo hoan'ny mpianatra ihany koa ireo ankizy : Misy ihany koa ireo fandaharan'asa hafa miady amin'ireo olana goavana, tahaka ny aretin'ny rà (drépanocytose) sy ny tazomoka. | Katika barua ya wazi aliyoandikiwa Waziri Mkuu, Malgache Kolo Roger, asasi ya LCDMF ilisisitiza umuhimu wa kukabiliana na tatizo hili na hususani katika maeneo yaliyosahaulika na yasiyo na mifumo ya kisasa ya utoaji wa huduma ya afya: |
20 | | Hili ni tatizo kubwa sana katika afya ya jamii lililo na madhara makubwa kwa watu wanaohitaji msaaada wa haraka katika eneo lililo na kiwango cha ongezeko la ugonjwa huu kwa asilimia 20 na ambapo kwa kila mtoto mmoja kati ya watoto watano walio na anemia huwa katika hatari ya kupoteza maisha baada ya kufikisha miaka mitano. |
21 | Eo ohatra ny fikambanana Lutte contre la Drépanocytose à Madagascar - France (LCDMF) [Ady amin'ny aretin'ny rà] izay manao fanentanana mikasika ity aretina manaranaka mahakasika ny 2% n'ny mponina malagasy ity: | Tatizo hili haliwezi tena kumalizwa kwa kulipa msisitizo hafifu. Kwa kuwa, ugonjwa wa anemia unamuhusisha kila mmoja na kuwajumuisha wataalamu wote wa afya, ugonjwa huu unaonesha ni kwa jinsi gani unavyopaswa kupewa msisitizo wa haraka kwa kutoa huduma za afya zinazopaswa. |
22 | Tamina taratasy misokatra hoan'ny Praiminisitra Malagasy Kolo Roger, naneho ny maha-zavadehibe ny tokony hijerena ity olana ity ny fikambanana LCDMF, indrindra any amin'ireo faritra saro-dalana sy mitoka-monina izay tsy mba manana rafi-pitsaboana manara-penitra: | Bado kuna mambo mengi yanayotakiwa kutekelezwa Sehemu nyingine yenye kuhitaji msisitizo wa haraka na kufanyiwa kazi ni afya ya uzazi, hii inatokana na ongezeko la haraka la idadi ya watu nchini Madagaska. |
23 | Tsy azo hiononana handaisana fepetra tapatapany intsony ny olana makadiry ara-pahasalamana manjò ireo olona tena sahirana any amin'ny faritra ahitana taha 20% izany hoe ankizy iray ao anatin'ny dimy tratran'ny aretin'ny rà ary mety tsy ho velona mihoatra ny fahadimy taonany. | Kwa mfano, kwa mujibu wa Taasisi ya Taifa ya Takwimu ya Madagaska (INSAT) pamoja na Mfuko wa Takwimu ya Watu wa Umoja wa Mataifa (UNFPA), mmoja kati ya wanawake watano walioolewa wanaopenda kupangilia uzazi au kuzuia mimba hawana elimu ya uzazi wa mpango (asilimia 19), na kiwango cha utoaji mimba kinakadiriwa kufikia mwanamke mmoja kati ya kila wanawake 10 wanaojifungulia katika vituo vya afya. |
24 | Satria mahatafiditra ny sampam-pitsaboana manokana rehetra io aretina io, dia efa ahafahana mitaky fa tena ilaina ny fandraisanao fepetra tsy misy hatak'andro amin'ny fahasalamana manakaiky vahoaka. | Pamoja na juhudi zote hizi, Madagaska inakabiliwa na mapungufu kadhaa yanayokwamisha uboreshaji wa mambo muhimu katika utoaji wa huduma ya afya. Huduma hafifu inachangiwa na utofauti wa vipato katika familia pamoja na namna ya kuzipata huduma za afya. |
25 | Zava-dehibe indrindra ihany koa ny firotsahana an-tsehatra amin'ny fahasalaman'ny reny noho ny fitomboan'ny mponina haingana loatra eto Madagasikara. | Kutokana na changamoto hizi, takribani mtu mmoja kati ya watu wanne (sawa na asilimia 23) wanaosumbuliwa na maradhi hawakuweza kupata huduma ya matibabu kwa kuwa hawakuwa na fedha za kulipia. |
26 | Tsy afa-miditra amin'ireo fanaovan-draharaha momba ny fandrindram-pianakaviana ny vehivavy iray manambady ao anatin'ny dimy (19%) maniry hanelanelana na hametra ny fiterahana ary tombanana eo amin'ny 1 ao anatin'ny zaza 10 teraka velona ny tahan'ny fanalan-jaza. | Upatikanaji wa dawa pia ni tatizo kubwa kwa kuwa kuna tatizo la kukosekana kwa usimamizi madhubuti wa dawa na taarifa za upatikanaji wa dawa pamoja na taratibu za usambazaji zinazokwamisha mgawanyo sahihi. |
27 | Na dia eo aza ireo ezaka natao, miatrika olana marobe manohintohina ny fanatsarana ny tondrom-pahasalamana i Madagasikara. Noho ny fahasamihafana eo amin'ny vola miditra ao an-tokantrano sy ny fahafahana mandeha eny amin'ny toeram-pitsaboana no mahatonga vokatra ara-pahasalamana ratsy sy tsy mitovy tantana. | Matokeo yake ni kuwa, watu matajiri hufaidi huduma za afya mara nne zaidi ya watu masikini: kwa mujibu wa Benki ya Dunia, asilimia 40.9 ya matumizi yote ya sekta ya afya yalichangiwa na kundi la watu matajiri, wakati asilimia 10.1 ilichangiwa na kundi la watu masikini. |
28 | Araka izany, olona iray ao anatin'ny efatra (23 %) izay mijalin'ny aretina no tsy mandeha any amin'ny toeram-pitsaboana satria tsy manambola handoavana sara-pitsaboana izy ireo. | Wataalamu wanakubaliana kuwa, kuchukuliwa kwa hatua za haraka ni jambo la msingi. Shirika laUNICEF ladokeza kuwa chanjo pamoja na usimamizi wa lishe bora kwa watoto wachanga ni mambo ya muhimu ya kuzingatia ili kupunguza vifo ya watoto wachanga. |
29 | Olana iray hafa ihany koa ny fahazoana fanafody satria manelingelina ny fitsinjarana araka ny tokony ho izy ireo fanafody ny tsy fisian'ny fitantanana sy ny fanarahamaso ny ambim-panafody ary ny fampitaovana. | Ili kuboresha utoaji wa huduma ya afya ya jamii kwa ujumla, mambo yanayopaswa kupewa kipau mbele ni: Hali ni tete, pamoja na kuwa haijafikia kiwango cha kukatisha tamaa. |
30 | Vokatr'izany, mankany amin'ny servisy ara-pahasalamana in'efatra avo heny mihoatra noho ireo mahantra ny mpanankarena: ny 40,9 % n'ny totalin'ny fandaniana eo amin'ny seha-pahasalamana no ampiasain'ny mpanankarena, raha toa ka 10,1 % no ampiasan'ny mahantra. | Sera zilizopendekezwa zinaweza kutekelezwa vizuri kama zitapewa kipau mbele na serikali. Watoto wa Malagasi wamesubiri kwa miaka 50 ili kupata mustakabali wa afya yao katika vipau mbele muhimu vya Taifa. |
31 | Mitovy ny toro-hevitra avy amin'ireo manam-pahaizana, ilaina ny mandray fepetra haingana. Ny laharam-pahamehana eo amin'ny sehatry ny fahasalamana dia : | Ni muda muafaka wa kuikumbusha serikali kuwa hakuna nchi inayoheshimika ingaliweza kuvumilia kuona vizazi vijavyo vikiteketea katika hali kama hii, vifo 44,000 kwa mwaka. |