# | mlg | swa |
---|
1 | Noferan'i Zambia Indray Ny Vidin'Ny Katsaka, Ka Mahasorena Ny Banky Mondialy | Zambia Yapanga Bei ya Mahindi kwa Mara Nyingine, Yaikasirisha Benki ya Dunia |
2 | Maharitrafo goavana fahandroana Nshima, Zambia 2008. Saripika Mark Hemsworth (nahazoana alalana) | Makala haya ni sehemu ya habari zetu maalumu za Mahusiano na Usalama wa kimataifa |
3 | Efa nampisaraka fianakaviana nahatonga rotaka ara-tsakafo tao Zambia tsindraindray ny Nshima, zavatra nahandroana vita avy amin'ny koban-katsaka. | Sufuria kubwa la kupikia ugali wa Nshima, nchini Zambia 2008. Picha ya mwanablogu Mark Hemsworth (imetumiwa kwa ruhusa) |
4 | Izay no antony mahatonga ny fitondrana taty aoriana manara-maso ny fambolena, fiotazana, fividianana sy fivarotana ny koban-katsaka amin'ny mpanjifa. | Nshima, aina ya ugali unaopikwa kwa unga wa mahindi, umewahi kuwa sababu ya migogoro ya kifamilia na kusababisha ghasia kadhaa zinazohusiana na chakula nchini Zambia katika nyakati tofauti. |
5 | Lohahevitra lehibe kokoa any amin'ny faritra mpitrandraka tahaka an'i Copperbelt sy ny faritra be mponina mifamezivezy toy ny any Lusaka renivohitra, ny famokarana katsaka satria miankina amin'ny fivarotana azy io ny ankamaroan'ny olona miasa any. | Hii ndiyo sababu serikali zilizowahi kutawala nchi ya Zambia zimekuwa zikiweka mkazo mkubwa kwenye kulima, kuvuna, kununua na kuuza mahindi kwa walaji. Uzalishaji wa mahindi ni shughuli nyeti katika maeneo yanazalisha dhahabu kama Copperbelt pamoja na maeneo mengine muhimu kama mji mkuu, Lusaka, ambako idadi kubwa ya watu wanategemea sana mahindi. |
6 | Mifanaraka amin'izany koa, ny katsaka no mamaritra ny tondro politikan'ny firenena. | Kwa sehemu kubwa, mahindi yanaongoza mustakabali wa kisiasa katika nchi hii. |
7 | Nandrisika ny fitondrana Zambiana ny Banky Mondialy tamin'ny volana mey mba tsy hitsabaka amin'ny alalan'ny famerana ny vidin'ny katsaka farany ambony indrindra amidin'ny tantsaha amin'ny Sampandraharahan'ny Tahirin-tsakafo sy amin'ireo hafa tafiditra ao amin'ny rojon'ny fandraharahana ara-pambolena. | Mwezi Mei, Benki ya Dunia iitaka serikali ya Zambiakutokuingilia upangaji wa bei ya unga wa mahindi unaouzwa na wakulima kwa shirika la hifadhi ya chakula la nchi hiyo na wadau wengine katika sekta ya uchumi wa kilimo. |
8 | Na dia eo aza izany antso izany, nanambara ny vidin'ny katsaka ambony indrindra amin'ity taona ity ny Minisiteran'ny Fambolena mba ho K65. 000 (eo ho eo amin'ny 13 dolara amerikana) ny vidin'ny lasaka-na 50 kilao. | Pamoja na mwito huo, Waziri wa Kilimo alitangaza kwamba mwaka huu, bei ya unga wa mahindi itakuwa K65,000 (sawa na takribani Tsh. 20,000) kwa gunia la kilo 50. |
9 | Nitsikera ny fanapahan-kevitra ny talen'ny Banky Mondialy any Zambia, Malawi ary Zimbabwe, Atoa Kundhavi Kadiresan amin'ny filazany fa ambakaina ny tantsaha Zambiana mahantra satria efa mividy katsaka any amin'izy ireo amin'ny fikendrena hivarotra azy indray amin'ny vidiny ambonimbony kokoa any amin'ny Sampandraharahan'ny Fitehirizana Sakafo ny mpanangom-bokatra. | Mkurugenzi wa Benki ya Dunia kwa nchi za Zambia, Malawi na Zimbabwe, Bw. Kundhavi Kadiresan aliukosoa uamuzi huo na kudai kwamba wakulima masikini wa Zambia wananyonywa kwa sababu baadhi ya wafanyabiashara walikuwa wananunua mahindi kutoka kwa wakulima hao kwa ajili ya kuliuzia Shirika linaloendeshwa na serikali liitwalo Hifadhi ya Chakula kwa bei ya juu. |
10 | Nomarihan'i Kadiresan ihany koa fa manahy tokoa ny Banky Mondialy tsy noho ny tsy fisian'ny politikam-panjakana maharitra hanohanana ny fitomboam-bokatra eo amin'ny fambolena ihany, fa kely loatra ihany koa ny famoronan'asa sy ny fampihenana ny fahantrana vitany. | Kadiresan pia alionyesha kwamba Benki ya Dunia inaguswa na ukweli kwamba si tu kuwa sera ya kilimo ya serikali inashindwa kuhakikisha uendelevu wa ukuaji wa sekta ya uchumi, lakini pia serikali haichukui hatua za kutosha kutengeneza ajira pamoja na kupunguza umasikini |
11 | Azo afahan-tsiny ihany i Kadiseran. | Kadiseran angeweza kusamehewa. |
12 | Miodina eo amin'ny katsaka manko ny tontolon'ny fambolena any Zambia, tsy lazaina ny voka-mpambolena sy fiompiana hafa. | Sekta ya kilimo nchini Zambia inategemea sana mahindi, ukiachilia mbali mazao mengine na mifugo. |
13 | Vokarin'ny tantsaha miatrika haintany mahazatra mandritra ny fotoanan'ny orana, miatrika fahalafosana sy tsy fahampian'ny zezika ary ny fahasarotan'ny fitateram-bokatra mankany an-tsena ny ankamaroan'ny katsaka vokatra. | Sehemu kubwa ya mahindi inalimwa na wakulima wadogo ambao wanakabiliwa na hali ya ukame wa mara kwa mara hata nyakati za majira ya mvua, ugavi wa mbolea usioaminika na wenye gharama kubwa, na matatizo ya usafiri kati ya mashamba yao na yaliko masoko ya mahindi. |
14 | Nirotaka ny Zambiana tany amin'ny faritra Copperbelt sy Lusaka tamin'ny 1986 fa niakatra dia niakatra ny vidin'ny katsaka nefa tsy nitombo ny fidiram-bola. | Mwaka 1986, wa_Zambia wanaoishi kwenye majimbo ya Copperbelt na Lusaka waligoma kwa sababu bei ya mahindi ilikuwa imeongezeka mara dufu wakati kipato walichokuwa wanakipata kilibaki vile kilivyokuwa. |
15 | Efa-taona taty aoriana aza moa dia niteraka fikasana hanongam-panjakana ny fiakaran'ny vidiny. | Miaka minne baadae, ghasia zilizohusiana na bei ya mahindi ziliongezeka kiasi cha kusababisha jeshi kuingilia kati. |
16 | Niteny toy izao ny minisitry ny fambolena sy ny fiompiana Emmanuel Chenda nandritra ny fanambarana ny vidin-katsaka vaovao: | Akitangaza habari hizo za bei mpya ya unga mahindi, waziri wa kilimo na mifugo Emmanuel Chandaalisema: |
17 | Nandray izao fanapahan-kevitra izao izahay hiarovana ny fitoniana ara-tsakafo eto amin'ny firenena sy mba tsy ho kivy amin'ny fambolena azy ihany koa ny tantsaha madinika amin'ny taom-pambolena manaraka, mba ho afa-mifaninana eo amin'ny tsena iraisampirenena ny katsaka zambiana, hobanjinin'ny fitondrana, ankoatra ny paikady hafa, ny fidinan'ny masonkarena amin'ny famokarana azy amin'ny alalan'ny fanapariahana ny fambolena sy ny fitaterana ireo mpiasan'ny fanapariahana mba hampitomboana ny famokarana eo amin'ny tantsaha madinika. | Tumechukua uamuzi ili kulinda usalama wa chakula katika nchi na pia kuhakikisha kwamba wakulima wadogo hawakatishwi tamaa kuzalisha mazao katika miaka ijayo…kuhakikisha mahindi yanayolimwa Zambia yanakuwa na ushindani vya kutosha katika soko la kimataifa. Serikali itahakikisha gharama za uzalishaji zinapungua kupitia, pamoja na mikakati mingine, mafunzo ya huduma za ugavi wa kilimo na usafiri kwa ajili ya wafanyakazi wa mafunzo hayo kwa mtazamo wa kuongeza uzalishaji miongoni mwa wakulima wadogo. |
18 | Nambaran'i Chenda ihany koa fa eo am-pametrahana lamin'asa hananganana toera-panangonam-bokatra hafa ny fitondrana ao anatin'ny fandaharan'asa lavitr'ezaka ho fisorohana ny fandanindaniam-poan'ny Sampandraharahan'ny Fitehirizan-tsakafo (FRA). | Chenda pia aliweka wazi kwamba serikali ilikuwa inachukua hatua za kutayarisha mipango wa muda mrefu ywa kujenga maghala ili kuondoa tatizo la kupotea kwa chakula kingi chini ya Shirika la Hifadhi ya Chakula. |
19 | Andro vitsivitsy mialoha ny fanambaran'ny minisitra manko, tahirin-katsaka lò maro dia maro any amin'ny distrika maro manerana ny firenena no nopotehin'ny FRA. | Siku chache kabla ya tamko hilo la waziri, shirika la hifadhi ya chakula liliharibu kiasi kikubwa cha mahindi yaliyoharibika katika wilaya kadhaa za nchi hiyo. |
20 | Nilaza i Chenda: | Chenda alisema: |
21 | Tiako ny manambara amin'ny firenena fa ny ankamaroan'ny fahasimbam-bokatra eo ambany fitantanan'ny FRA hitantsika teo dia noho ny toerana fitehirizana tsy mifandraika amin'ny ilàna azy sy tsy manara-penitra… Ho fiatrehana izany fanamby izany, efa nametraka toera-panangonam-bokatra hafa ho fandaharan'asa lavitr'ezaka ny fitondrana | Ningependa kulijulisha taifa kwamba uharibifu wa vyakula kwenye shirika letu la hifadhi ya chakula kwa sehemu kubwa unatokana na vifaa duni vya kuhifadhia…Ili kukabiliana na changamoto hii, Serikali imeanza kutekeleza mipango ya kujenga vifaa vya kudumu vya kuhifadhia. |