# | pol | por |
---|
1 | 8 pytań o Madagaskar, których nie ośmielisz się zadać | 8 perguntas sobre Madagascar que você sempre quis fazer mas nunca teve coragem |
2 | Młode dziewczęta z Madagaskaru, zdjęcie: Hery Zo Rakotondramana z FlickR - CC BY-SA 2.0 | Meninas malgaxes por Hery Zo Rakotondramana no FlickR - CC BY-SA 2.0 [Este artigo contém links que levam a outras páginas, inclusive noutros idiomas, caso queira aprofundar o assunto]. |
3 | Mimo że Madagaskar jest czwartą wyspą na świecie pod względem powierzchni, nadal pozostaje tajemnicą dla świata. | Mesmo sendo a quarta maior ilha do mundo, Madagascar é ainda um mistério para muita gente. |
4 | Niedawno wyspa ta znajdowała się w blasku reflektorów z powodu wizyty Valérie Trierweiler, byłej partnerki prezydenta Hollande'a i autorki bestsellera “Dziękuję za tę chwilę”. Madagaskar fascynuje przez swój status pomostu między Azją i Afryką oraz przez swoją biologiczną różnorodność. | Recentemente sob os holofotes graças à visita de Valérie Trierweiler, ex-companheira do presidente francês François Hollande e autora do best-seller “Merci pour ce Moment”, Madagascar é fascinante por se tratar de uma ponte entre a Ásia e a África e também por causa da sua biodiversidade. |
5 | Zatem, jeśli planujecie swoją pierwszą podróż na Madagaskar lub jeśli chcecie wiedzieć więcej o kraju swoich przyjaciół czy po prostu macie ochotę dowiedzieć się czegoś o tej części świata, oto osiem pytań, na które chcielibyście znać odpowiedź, a których nigdy nie powinniście zadać. | Se você está planejando uma primeira viagem a Madagascar ou se você deseja saber mais sobre a terra de seus amigos ou, ainda, se você quer apenas saber um pouco mais sobre essa parte do mundo, você talvez já tenha feito as seguintes perguntas sobre o país. |
6 | Odpowiedzi pochodzą od aktywnych malgaskich obywateli. Zachęcamy do regularnego odwiedzania ich blogów i oglądania filmów, jakie zamieszczają. | As respostas foram dadas por cidadãos malgaxes ativos na web cujos blogs merecem uma visita: |
7 | 1) Wkrótce jadę na Madagaskar i chciałbym poznać codzienność mieszkańców wyspy. | 1) Estou de viagem marcada para Madagascar e gostaria de conhecer melhor o cotidiano dos malgaxes. |
8 | Jaki jest typowy malgaski tryb życia? | Qual é o modo de vida padrão no país? |
9 | To zależy od tego, komu zadasz pytanie. | Tudo depende da pessoa a quem você pergunta. |
10 | Według danych światowego banku, 90% Malgaszy żyje za mniej niż 2 USD/dzień. Zróżnicowanie w poziomie finansowym w kraju jest na tyle duże, że nie można określić typowego stylu życia. | Segundo o Banco Mundial, 90% dos malgaxes vive com menos de dois dólares por dia. A desigualdade social é tanta que não se pode falar realmente de um modo de vida típico. |
11 | Randriamihaly idealnie opisuje tę przepaść: | Randriamihaly descreve perfeitamente essas disparidades: |
12 | Księżniczki i książęta to ci, którzy posiadają najwięcej. | Assim, os príncipes e princesas são aqueles que mais possuem. |
13 | Ich opowieści o bajkowym życiu w Tana nie powinny zatem dziwić. | Não é de se espantar que eles descrevam suas vidas em Tana como um conto de fadas. |
14 | Żyją w ochronnej bańce mydlanej. | Eles vivem numa bolha indestrutível. |
15 | Ich pałace, strzeżone przez agentów ochrony, są wypełnione złotymi meblami i gadżetami najnowszej technologii. | Seus palácios vigiados pelas agências de segurança estão cheios de móveis dourados e de equipamentos de alta tecnologia. |
16 | Wychodzą stamtąd 4 x 4, by przejść do miejsc dla nich zarezerwowanych: szkół amerykańskich lub francuskich, restauracji, basenów, spa, centr handlowych. | Eles saem de lá em seus veículos 4×4 para ir aos lugares reservados a eles: escolas americanas ou francesas, restaurantes, piscinas, spas, shoppings. [..] |
17 | […] Kilka metrów dalej, w Antananarywie, w piekle - tam żyje rodzina Ernestine. | A alguns metros de lá, em Antananarivo, o inferno é o que vive a família de Ernestine. |
18 | Ta kobieta wstaje bardzo wcześnie, by przygotować dzieci do szkoły; myje się w zimnej wodzie z butelki, je zupę z ryżem z resztką wędzonego mięsa i chodzi na pieszo. | Esta mulher que se levanta muito cedo de manhã para preparar seus filhos para a escola: se lavar com a água fria da garrafa, comer a sopa de arroz com um pedaço de carne defumada e sair à pé. |
19 | Szkoła jest marzeniem, którego się chwyta. | A escola é o sonho ao qual ela se agarra. |
20 | Sądzi, że jej dzieci są w stanie zdobyć dyplom, nieważne jaki, by móc później stąd wyjechać i nie przeżywać tej codziennej drogi krzyżowej co ona. | Ela acredita que, se seus filhos conseguirem obter um diploma, não importa qual, eles poderão vencer na vida e não precisarão viver um calvário cotidiano como ela. |
21 | Idzie do pracodawców, gdzie może robić wszystko: prasowanie, pranie, porządki, noszenie wody, opieka nad dzieckiem, wszystko. | Ela vai à casa dos patrões e faz de tudo: lava roupa e louça, faz faxina, carrega água, cuida das crianças, tudo. |
22 | A wieczorami, gdy wraca wyczerpana, jej dzieci już śpią. | E, à noite, quando ela volta exausta, seus filhos já estão dormindo. |
23 | Czuwa nad nimi w czasie snu ze względu na szczury, które mogą je zaatakować. | Ela fica de guarda enquanto eles dormem por causa dos possíveis ataques de ratos. |
24 | I jak może być wyspana, gdy śpi w jednym pokoju w 4, 5 lub 6 osób na dwóch metrach szerokości? | E, além do mais, como dormir bem quando são quatro, cinco ou seis dormindo em um único cômodo de dois metros de largura? |
25 | Nie istnieje zatem jeden typ codzienności na Madagaskarze, jest tak w każdym kraju, ale tutaj nawet bardziej - w kraju, gdzie klasa średnia jest zredukowana do minimum. | Não existe, então, um cotidiano típico em Madagascar. Isso é verdade para todos os países, mas ainda mais num país onde a classe média é reduzida. |
26 | 2) Jak wymawiać nazwisko obecnego prezydenta? | 2) Como pronunciar o nome do atual presidente? |
27 | Malgaski prezydent, wybrany w styczniu 2014 roku, nazywa się Hery Martial Rajaonarimampianina Rakotoarimanana. | O presidente malgaxe desde janeiro de 2014 se chama Hery Martial Rajaonarimampianina Rakotoarimanana. |
28 | To najdłuższe nazwisko obecnego rządzącego według The Guardian. | É atualmente o nome mais longo de um dirigente, segundo o jornal britânico The Guardian. |
29 | Nie jest proste do wymówienia nawet dla tutejszych. | E de difícil pronúncia, mesmo para um malgaxe. |
30 | Jeśli go gdzieś spotkasz, być może zamiast ryzykować dyplomatyczną wpadkę, kalecząc jego imię, mądrzej będzie odnieść się do jego sloganu lub partii, Hery Vaovao, albo zaproponować mu latarkę, by zaradzić jego troskom o elektryczność. | Se você o encontrar, no lugar de arriscar um erro diplomático ao pronunciar seu nome de forma incorreta, talvez seja melhor se referir a seu partido, o Hery Vaovao, ou oferecer a ele uma lanterna para paliar seus problemas de eletricidade. |
31 | 3) Planujemy wybrać się na pieszą wędrówkę po całej wyspie. | 3) Nós planejamos fazer trilhas na ilha. |
32 | Co trzeba wiedzieć, by zmniejszyć ryzyko? | O que é preciso saber para reduzir os riscos? |
33 | Wiadomości z ostatnich lat na temat Madagaskaru bogate są w reportaże, alarmujące na temat ubóstwa, kryzysu sanitarnego, braku bezpieczeństwa i bandyckich atakach na drogach międzymiastowych. | Os jornais malgaxes dos últimos anos trazem muitas reportagens alarmantes sobre a pobreza, as crises de saúde pública, a insegurança e a criminalidade. |
34 | Epizod z linczu vazaha w Nocy Be nadal tkwi w pamięci. | O episódio do linchamento de dois estrangeiros em Nosy Be continua na mémoria. |
35 | Jednak wędrówka po wyspie jest wyjątkowym doświadczeniem, duża liczba turystów i mieszkańców podejmuje się tego każdego roku. | No entanto, os passeios pelas trilhas da ilha são experiências únicas que muitos turistas e malgaxes realizam a cada ano. |
36 | Jeśli chodzi o zdrowie, głównym ryzykiem jest malaria. | Para a saúde, o principal risco é a malária. |
37 | Cały kraj jest sklasyfikowany jako strefa 3, co znaczy, że wykazuje trochę odporności na chlorochinę. | O país é classificado na zona 3, o que significa que, lá, o parasita que gera a doença apresenta um pouco de resistência ao tratamento à base de cloroquina. |
38 | Malaria jest obecna w 90% Madagaskaru. | A malária está presente em 90% do território de Madagascar. |
39 | Aby się chronić, skorzystaj z kilku rad: | Para se proteger, confira alguns conselhos: |
40 | - niezbędne jest podjęcie leczenia przeciwko malarii; - wieczorami należy nosić najbardziej ochronną odzież jak to możliwe i, nawet lepiej, dodatkowo chronioną różnymi środkami (np. Insect Ecran®; - na odsłonięte części ciała używaj balsamów lub skutecznych kremów odstraszających owady. | - é indispensável fazer um tratamento anti-malária; - à noite, usar roupas que cubram o máximo possível o corpo e, o que é ainda melhor, tratadas com um repelente para roupas (Insect Ecran® trempage, por exemplo); nas partes do corpo expostas, aplicar repelentes eficazes a partir do pôr-do-sol; - utilizar um mosquiteiro. |
41 | Chroń ciało przed słońcem; - używaj moskitiery. Chikungunya i inne choroby tropikalne także są obecne na Madagaskarze. | A febre chikungunya e outras doenças tropicais também estão presentes em Madagascar. |
42 | Podstawowe zasady są takie same, jak w innych państwach. | As regras básicas são as mesma que em todos os países. |
43 | Jeśli chodzi o niebezpieczeństwo, nie ma oficjalnych danych statystycznych na temat przestępczości, ale jest ona wystarczająco obecna w umysłach, by negatywnie wpływać na turystów. | No que diz respeito à insegurança, não existem estudos estatísticos oficiais sobre a criminalidade mas ela é suficientemente presente no imaginário para ter um impacto negativo sobre o turismo. |
44 | Oto opinia mieszkańca stolicy, Mofo Lany: | Veja a opinião de um habitante da capital, Mofo Lany: |
45 | Nie ma tygodnia bez relacji w dziennikach na temat przemocy w stolicy, Antananarywie. | Não tem uma semana em que os jornais não relatem casos de violência na capital malgaxe, Antananarivo. |
46 | Wszystkie warstwy społeczne, od najbardziej swobodnych do najskromniejszych, są ofiarami tego zjawiska. | Todas as camadas da população, das mais abastadas às mais modestas, são vítimas desse fenômeno. |
47 | Nawet obcokrajowców to nie omija. | Nem mesmo os estrangeiros são poupados. |
48 | Zbrojne ataki są szczególnie liczne. | Os ataques à mão armada são particularmente numerosos. |
49 | 4) Muszę uczyć się malgaskiego, kiedy będę na Madagaskarze? | 4) Eu devo aprender malgaxe quando estiver em Madagascar? |
50 | Jeśli tak, to jak? | Se sim, como? |
51 | Najlepiej tak. | O ideal seria que sim. |
52 | Jak przy każdym innym języku, nauka malgaskiego wymaga jednak znacznej determinacji i motywacji. | Como o aprendizado de qualquer língua, o malgaxe requer, no entanto, muita determinação e motivação. |
53 | I, jak inne języki, posiada tyle samo ułatwień co wyzwań. | E, como todas as línguas, ela possui tanto algumas facilidades como alguns desafios. |
54 | Zalety: | As vantagens: |
55 | Jeśli chodzi o wyzwania, oto doświadczenia Lilikely, vazaha (obcokrajowca po malgasku) co do nauki języka malgaskiego : | Quanto aos desafios, essa foi a experiência de Lilikely, uma vazaha (“estrangeira” em malgaxe), sobre o aprendizado do malgaxe: |
56 | - Już coraz więcej ludzi mówi trochę po francusku: dużo w większych miastach i trochę w wioskach. | - Muitas pessoas falam um pouco de francês: muitas nas grandes cidades, e poucas no interior. |
57 | Dużo łatwiej jest się porozumieć, zawsze można znaleźć kogoś, kto nam pomoże, jeśli coś jest skomplikowane. | Assim, é mais fácil de ser entendida, acabamos sempre encontrando alguém para nos ajudar se o que buscamos é complicado. |
58 | Nie ma potrzeby do zmuszania się, jeśli jest się trochę leniwym, można skorzystać z pomocy. | Então, a gente não precisa se forçar e, se somos meio preguiçosos, nos aproveitamos disso. |
59 | - Gramatyka. Cudownie prosta na początku. | - A gramática parece simplicíssima no começo. |
60 | ALE… Wszystko jest wyrażane w stronie czynnej. | MAS… Isso diz respeito à forma ativa. |
61 | A ostatecznie ludzie mówią wszystko, używając strony biernej… zdecydowanie trudniejszej. | E os malgaxes acabam se expressando principalmente com a forma passiva… claramente mais difícil de dominar. |
62 | - Odniesienia kulturowe i sposób wyrażania myśli jest także bardzo daleki od naszego. | - As referências culturais e a forma de expressar as ideias são também muito distantes das nossas. |
63 | - Specyfika regionalna sprawia, że szybko się zniechęcamy podczas podróży. | - As especificidades regionais nos desmotivam rápido quando viajamos. |
64 | Jak się uczyć? | Como aprender? |
65 | Oto kilka źródeł do rozpoczęcia nauki: podstawy na Gasikara.net, metoda Assimile i kurs szczegółowy (jeśli jest taka potrzeba). | Alguns recursos para iniciar-se no idioma: o básico no site mylanguages.org e no Wikitravel e uma explicação dos tempos verbais. |
66 | 5) Mieszkańcy Madagaskaru są Afrykańczykami, Azjatami czy kimś innym? | 5) Os malgaxes são africanos, asiáticos ou outra coisa? |
67 | Betsileo, Madagaskar, 1908 CC-BY-2. | Betsileo, Madagascar, 1908 CC-BY-2. |
68 | 0 Ach, odwieczne pytanie! | 0 Ah, a pergunta que não quer calar! |
69 | Tutaj zaczyna się kontrowersyjna część tematu dla Malgaszów. | Aqui começa a parte dos assuntos controversos em Madagascar. |
70 | Państwo leży na pograniczu kontynentu afrykańskiego i azjatyckiego. Jego populacja jest bardzo zróżnicowana i główną kwestię odgrywa tutaj dziedzictwo. | A questão é legítima, pois o país fica no cruzamento dos continentes africano e asiático e sua população é de uma grande diversidade. |
71 | Problem tkwi w rozmowach, które dotyczą tego pytania. | O problema está no debate que acompanha a questão. |
72 | W efekcie, dyskusje na ten temat często prowadzą do tematu rzekomego rasizmu i wszelkiego rodzaju uprzedzeń. | Na verdade, a discussão sobre esse assunto acaba muitas vezes em pressuposições racistas e preconceitos de todo tipo. |
73 | Jeśli chcesz dotrzeć do źródła, Dominique Ranaivoson, specjalista w zakresie literatury malgaskiej i nauczycielka, przekazuje więcej informacji w swojej książce na ten temat. | Se você quiser esclarecer a questão, Dominique Ranaivoson, especialista em literatura malgaxe e professora, fala sobre o assunto em seu livro. |
74 | W rzeczywistości, kraj liczy 18 tradycyjnych plemion. Wliczając także populację pochodzenia afrykańskiego, azjatyckiego i arabskiego. | Em Madagascar existem 18 tribos tradicionais, incluindo populações de origem africana, asiática ou árabe. |
75 | Faktem jest także istnienie rasizmu między różnymi malgaskimi grupami. | Mas é verdade que um racismo latente existe entre esses diferentes grupos. |
76 | Rybak Vézo, zdjęcie: Jean-Louis Vandevivère CC-BY-2. | Pescador Vézo por Jean-Louis Vandevivère CC-BY-2. |
77 | 0 6) Dlaczego niektórzy “zawracają swoich zmarłych” (famadihana)? | 0 6) Por que alguns malgaxes “reviram seus mortos” (famadihana) ? |
78 | Ach, kolejna szalona kwestia! | Ah, outra questão polêmica! |
79 | Famadihana lub zawracanie zmarłych, jest pogrzebowym zwyczajem, który polega na uhonorowaniu przodków. | O famadihana é um costume funerário que consiste em honrar os ancestrais. |
80 | Lay w taki sposób tłumaczy rytuał: | Lay explica assim o ritual: |
81 | Razana (przodek) może pokazać się w śnie jednego z potomków lub w podmuchu wiatru, mówiąc, że jest zimno. | Um razana (antepassado) pode aparecer a um de seus descendentes em um sonho ou em uma visão dizendo que tem frio. |
82 | Obiecuje w zamian błogosławienie jego potomków w ich życiu codziennym. | Ele promete, em troca, abençoar seus descendentes na vida cotidiana. |
83 | To dlatego Malgasze otwierają ponownie groby i zmieniają chustę, która przykrywa resztę ich ciał. | É por isso que os malgaxes reabrem os jazigos e trocam os tecidos que cobrem os restos mortais. |
84 | To okazja do ogromnego świętowania, tańczenia i pijaństwa. | Essa é também a ocasião para festas monumentais, danças e bebedeiras. |
85 | Soahary wyjaśnia specyfikę tego zwyczaju w malgaskim kontekście: | Soahary explica a particularidade deste costume no contexto malgaxe: |
86 | Relacje mieszkańców Madagaskaru ze śmiercią i rodzicami, którzy już odeszli, jest dosyć szczególna. | A relação dos malgaxes com a morte e com os familiares já falecidos é bem particular. |
87 | Uważamy, że przodkowie nad nami czuwają. | Eles consideram que os antepassados os protegem. |
88 | Zatem nigdy tak naprawdę nie odchodzą. | Então, eles nunca vão embora realmente. |
89 | Składamy im hołd okresowo, przykrywając ich ciała nowymi płótnami. | Periodicamente, eles os homenageiam cobrindo seus corpos com novas mortalhas. |
90 | Hemerson Andrianetrazafy, profesor badań nad cywilizacją na Uniwersytecie w Antananarywie, dodaje: | Hemerson Andrianetrazafy, professor de civilização na Universidade de Antananarivo, acrescenta: |
91 | Famadihana jest w zasadzie rytuałem, w którym zwłoki rodzica osiągają stan razana, przodka. | O famadihana é exatamente o ritual pelo qual, através do despojo, um parente atinge o status de razana (ancestral). |
92 | Główny moment w duchowości malgaskiej, bo zmarli nie stają się automatycznie razana. | Um momento capital na espiritualidade malgaxe, pois nem todos os mortos se tornam automatiquemente razana [..] |
93 | […] Dla nas śmierć nie jest rozpadem, zniszczeniem, ale etapem, prowadzącym do statusu przodka. | Para os Malgaxes, a morte não é uma dissolução, uma destruição total, mas uma etapa que conduz ao status de antepassado. |
94 | “Tsy maty fa lasan-ko razana” (Oni żyją, ale pod inną formą) to okres przejściowy między żyjącymi a zanahary, bóstwami. | « Tsy maty fa lasan-ko razana », (Eles vivem mas sob uma outra forma), servindo de intermediários entre os vivos e os zanahary (divindades). |
95 | Wielu tutejszych chrześcijan podkreśla, że ta praktyka jest sprzeczna z biblijnymi zasadami. | Vários cristãos malgaxes afirmam que essa prática contradiz os princípios bíblicos. |
96 | Dąży się także do zmniejszenia znaczenia famadihana ze względu na wysokie koszty ceremonii. | A prática do famadihana tende a diminuir também por causa do custo elevado da cerimônia. |
97 | 7) Dlaczego obrzezanie (lub hasoavana po malgasku) jest powszechne także na Madagaskarze? | 7) Por que a circuncisão (ou hasoavana em malgaxe) é tão difundida em Madagascar? |
98 | Innym zwyczajem na Madagaskarze jest obrzezane chłopców przed ukończeniem drugiego roku życia. | Um outro costume tradicional em Madagascar é a circuncisão dos meninos antes de completar dois anos. |
99 | To także okazja do rodzinnego świętowania. | É também a ocasião de fazer uma festa em família. |
100 | Tradycja ta, która na Madagaskarze nie jest związana z obrzędami religijnymi, wzbudza kontrowersje. | A prática, que em Madagascar não está ligada a um costume religioso, causa polêmica. |
101 | Ariniaina wyjaśnia, dlaczego obrzezała swojego syna: | Ariniaina explica porque ela circuncisou seu filho: |
102 | Ale czemu służy ten rytuał? | Mas por que fazer esse ritual? |
103 | Chciałam się usprawiedliwiać, że chodzi o względy medyczne. | Eu ia me justificar dizendo que foi por motivo de saúde. |
104 | Jak na przykład to, że brud może zostać w napletku; później, że może obrzezanie jest potrzebne, bo zapobiegnie problemom zdrowotnym. | A sujeira pode ficar no prepúcio e, mais tarde, talvez seja mesmo necessário circuncisar por causa de problemas de saúde. |
105 | Będzie więc starszy i bardziej świadomy bóli. | Ele será então mais velho, mais consciente da dor. |
106 | Żałowałabym, że nie dokonałam obrzezania wcześniej. | Então, eu iria me arrepender de não ter feito a circuncisão mais cedo. |
107 | Ale tak naprawdę czy wygrywa kultura? | Mas, no fundo, é a cultura que prevalece? |
108 | Za “prawdziwego mężczyznę” uważa się tego, który jest obrzezany. | Só é considerado homem de verdade aquele que é circuncisado. |
109 | 8) Jaki jest związek między Madagaskarem - państwem a Madagaskarem - filmem animowanym? | 8) Qual a relação entre Madagascar, o país e Madagascar, o desenho animado? |
110 | Żaden. | Nenhuma. |
111 | W zasadzie są dwie rzeczy: 1) we wszystkich klubach nocnych w latach 90 można było usłyszeć “I like to move it, move it”. | Na verdade, sim, duas coisas: 1) as boates malgaxes dançaram bastante ao som de “Eu me remexo muito” nos anos 90. 2 |
112 | 2) M. | ) M. |
113 | Katzenberg, prezes firmy DreamWorks, która wyprodukowała trylogię filmów Madagaskar, przekazał $500 000 USD organizacji ONG Conservation International w celu promowania ekoturystyki na Madagaskarze. | Katzenberg, presidente da DreamWorks, que produziu a trilogia de filmes Madagascar, fez uma doação de 500 mil dólares à ONG Conservação Internacional para promover o ecoturismo em Madagascar. |