# | pol | por |
---|
1 | Jak masakra w Tlatelolco wpłynęła na współczesnego bohatera Meksyku, Raúla Álvareza Garína. | Como o massacre de Tlatelolco fez de Raúl Álvarez Garín um herói mexicano dos tempos modernos |
2 | Zdjęcie wykorzystane za pozwoleniem autora. | Imagem usada com autorização |
3 | Poniższy artykuł, autorstwa Davida Bacona, został pierwotnie opublikowany na stronie internetowej NACLA (North American Congress on Latin America). | Este artigo contém links que levam a outras páginas, inclusive noutros idiomas, caso queira aprofundar o assunto |
4 | David Bacon jest fotoreporterem i od czterech dekad aktywistą, walczącym o prawa imigrantów i poprawę warunków pracy. | Este artigo, escrito por David Bacon, foi publicado originalmente no site do NACLA (Congresso Norte-Americano sobre a América Latina). |
5 | Jest autorem czterech książek, z których ostatnia nosi tytuł „The Right to Stay Home” (Beacon Press, 2013).. | David Bacon é fotojornalista e é há quatro décadas activista pelos direitos laborais e dos imigrantes. É autor de quatro livros, o último dos quais ‘The Right to Stay Home' (Beacon Press, 2013). |
6 | Każdego roku 2 października tysiące studentów z Meksyku przetacza się przez ulice miasta Meksyk, maszerując od Tlatelolco (Placu Trzech Kultur), przez historyczne centrum miasta, do placu głównego Zócalo. | Todos os anos, a 2 de Outubro, milhares de estudantes mexicanos invadem as ruas da Cidade do México, marchando desde Tlatelolco (Praça das Três Culturas) pela baixa histórica do centro da cidade até à praça principal, o Zócalo. |
7 | Upamiętniają oni w ten sposób tysiące studentów, którzy zostali ostrzelani przez ich własny rząd w 1968 roku. To wydarzenie ukształtowało życie prawie wszystkich świadomych politycznie młodych Meksykanów w tamtych czasach. | Recordam as centenas de estudantes que foram mortos a tiro pelo seu próprio governo em 1968, um evento que transformou as vidas de quase todos os jovens mexicanos politicamente conscientes naquela altura. |
8 | W tym roku, krótko przed marszem, miejska policja w Iguala, w stanie Guerrero, zastrzeliła studentów z lokalnego kolegium nauczycielskiego w Ayotzinapa. | Este ano, a poucos dias da marcha, a polícia municipal de Iguala, em Guerrero, alvejou estudantes do centro local de formação de professores, em Ayotzinapa. |
9 | Coraz więcej demonstracji i przemarszów organizowanych jest w całym Meksyku; protestujący domagają się odnalezienia wciąż zaginionych 43 studentów. | Mais demonstrações e marchas estão a acontecer por todo o México, exigindo que o governo encontre os 43 estudantes que continuam desaparecidos. |
10 | Wiele osób spekuluje, że znalezione w Iguali groby to groby tych studentów - zamordowanych przez tę samą policję, która jest na usługach lokalnego kartelu narkotykowego. | Muitos especulam que as valas encontradas em Iguala contêm os seus corpos - assassinados pela mesma polícia, que agiu como agente para o cartel de droga daquela zona. |
11 | Studenci, którzy przemaszerowali 2 października, byli tam też dla nich, świadomi tego, że krwawe wydarzenia z 1968 roku nie są aż tak zaprzeszłą historią. | Os estudantes que marcharam a 2 de Outubro estiveram nas ruas também por eles, conscientes de que os acontecimentos sangrentos de 1968 não faziam parte de um passado assim tão distante. |
12 | Raúl Álvarez Garín był jednym z tych, których świat zmienił się w Tlatelolco. | Raúl Álvarez Garín foi daqueles cujo mundo mudou em Tlatelolco. |
13 | Był przywódcą narodowego studenckiego komitetu protestacyjnego, organizującego strajki na terenie uczelni i uliczne przemarsze wiosną 1968 roku. | Ele era o líder do comité da greve nacional de estudantes, organizando greves na universidade e mobilizações de rua na primavera de 1968. |
14 | Powstańcze zrywy miały miejsce równocześnie we Francji, Stanach Zjednoczonych i, jak wydawało się wtedy, na całym świecie. | Este movimento rebelde aconteceu em simultâneo com protestos estudantis em França, Estados Unidos e, como parecia na altura, em todo o mundo. |
15 | W Meksyku punktem kulminacyjnym protestów była wielkie zgromadzenie na Placu Trzech Kultur. | No México culminou com uma enorme manifestação na Praça das Três Culturas. |
16 | Tego roku rząd meksykański przygotowywał miasto Meksyk na olimpiadę. | Naquele ano, o governo mexicano preparava-se para as olimpíadas na Cidade do México. |
17 | Rząd nigdy nie tolerował odmiennych przekonań, ale wtedy był jeszcze bardziej defensywny niż zazwyczaj, obawiając się jakichkolwiek ruchów społecznych, które podważałyby porządek polityczny w kraju. | Nunca tolerou dissidência política além de limites restritos, mas tornou-se ainda mais defensivo do que o normal, receando qualquer movimento social que parecesse desafiar o seu domínio na política do país. |
18 | Władze zdecydowały się użyć armii i zastrzelić studentów. | As autoridades decidiram chamar o exército e disparar contra os estudantes. |
19 | Jakimś cudem kule na placu ominęły Álvareza, a on trafił do celi w niesławnym więzieniu Lecumberri, gdzie spędził dwa lata i osiem miesięcy. | De algum modo, Álvarez sobreviveu às balas na praça e foi fechado numa cela durante dois anos e oito meses, na célebre prisão de Lecumberri. |
20 | Zmarł 27 września. Poświęcił swoje życie, by wskazać odpowiedzialnych za podjęcie decyzji o otworzeniu ognia do tłumu. | Morreu a 27 de Setembro, tendo passado a vida a tentar atribuir responsabilidades pela decisão dos disparos contra a multidão. |
21 | Zresztą nie było to żadną tajemnicą, że rozkazy dokonania masakry zostały wydane przez ówczesnego ministra spraw wewnętrznych (Gobernación) Luisa Echevarrie. | Não havia, no entanto, qualquer mistério acerca disso. As ordens para o massacre foram dadas pelo então Secretário do Interior (Gobernación) Luis Echeverría. |
22 | Jednak Echevarria działał na polecenie meksykańskiego politycznego establishmentu z Partii Rewolucyjno-Instytucjonalnej (PRI). | Mas Echeverría agia em prol do sistema político mexicano, organizado pelo Partido Revolucionário Institucional (PRI). |
23 | Álvarez chciał, by wydarzenie uznano publicznie za zbrodnie, a winnych ukarano. | Álvarez queria que o crime fosse reconhecido publicamente e os culpados punidos. |
24 | Poświęcając pół wieku na osiągnięcie tego celu, stał się on nie tylko bohaterem meksykańskiej lewicy, ale także jej sumieniem. | Tendo passado meio século em busca desse objectivo, tornou-se não só um herói para a esquerda mexicana, como também a sua consciência. |
25 | Álvarez sympatyzował z lewicą podczas wydarzeń w Tlatelolco. | Álvarez já era um homem de esquerda quando chegou a Tlatelolco. |
26 | Wcześniej był członkiem Młodych Komunistów, jednak opuścił partię jeszcze przed rokiem 1968. | Ele fez parte da Juventude Comunista, mas saiu antes de 1968. |
27 | Poślubił Marie Fernanda Campa, córkę Valentino Campa, jednego z bardziej znanych meksykańskich radykałów, który mieszkał w podziemiach i został aresztowany za dowodzenie strajkami pracowników kolei w 1958 roku. | Casou com María Fernanda Campa, filha de Valentín Campa, um dos mais famosos radicais mexicanos, que vivia na clandestinidade e que foi preso depois de liderar uma greve dos trabalhadores ferroviários em 1958. |
28 | Po wypuszczeniu Campa został w roku 1976 kandydatem na Prezydenta Meksyku z ramienia Meksykańskiej Partii Komunistycznej, która później połączyła się z innymi partiami, a w końcu zniknęła ze sceny politycznej. | Após a sua libertação, Campa tornou-se em 1976 o candidato presidencial do Partido Comunista Mexicano, antes de este se unir a outros partidos, acabando mais tarde por desaparecer. |
29 | Później trudno było sobie wyobrazić Álvareza z 1968 roku, opisywanego przez przyjaciół jako chudego, poważnego 27-latka. | Anos mais tarde, era difícil imaginar Álvarez tal como era descrito pelos amigos em 1968: um jovem de 27 anos, magro e intenso. |
30 | Kiedy spotkałem się z nim w 1989 roku, był już mężczyzną znacznej postury. | Quando o conheci em 1989, ele já era um homem com uma cintura de tamanho substancial. |
31 | Poszliśmy na lunch z jego bratem, ekonomistą, Alejandro Álvarez'em i godzinami rozmawialiśmy o polityce. | Nós íamos almoçar com o seu irmão, o economista Alejandro Álvarez, e passávamos horas a falar de política. |
32 | Raúl stał się bardzo ożywiony. Mówił pod swoimi wąsami szybciej, niż ja mogłem nadążyć z moim łamanym hiszpańskim. | O Raúl ficava animado, falando por baixo do seu enorme bigode, mais rápido do que eu, com o meu espanhol mal falado, conseguia acompanhar. |
33 | Zadawał tysiące pytań, dotyczących Meksykanów i unii w Stanach Zjednoczonych i planował artykuły dla gazety Corre la Voz (Szerz słowo), której był redaktorem. | Ele fazia centenas que perguntas sobre os mexicanos e os sindicatos nos Estados Unidos e planeávamos os artigos para o jornal que ele editava, Corre la Voz (Espalhar a Palavra). |
34 | Álvarez wierzył, że słowa mają władzę. | Álvarez acreditava no poder das palavras. |
35 | Na długo przed Corre la Voz, założył z innymi weteranami z roku 1968 inny znany lewicowy dziennik, Punto Crítico. | Muito antes de Corre la Voz, ele deu início a outro famoso jornal mexicano de esquerda, Punto Crítico, com outros veteranos de 1968. |
36 | Założeniem gazety było przybliżenie zwykłym ludziom jego poglądów politycznych, a nie inspirowanie debaty pośród demagogów. | O seu objectivo era tornar a sua política acessível às pessoas comuns e não inspirar debates entre dogmáticos. |
37 | „On nadaje kontekst naszym debatom i pokazuje ich ograniczenia” wspomina Luis Navarro, obecny redaktor meksykańskiego lewicowego dziennika, La Jornada. | “Ele contextualizava os nossos debates e mostrava os seus limites,” lembra Luis Navarro, agora editor no jornal diário de esquerda mexicano, La Jornada. |
38 | „Jego język był zawsze zrozumiały”. | “A sua linguagem era sempre compreensível.” |
39 | Przez wiele lat po 1968 roku wspierał on każdą walkę pracowników, która mogła poprawić ich warunki pracy, jak również zmienić porządek polityczny. | Ao longo dos anos, depois de 1968, apoiou todas as causas dos trabalhadores que pareciam ser capazes de melhorar condições, mas que também desafiavam a ordem política. |
40 | Kiedy w latach osiemdziesiątych zaczęły się zmieniać w Meksyku struktury polityczne, Cuauhtémoc Cárdenas ubiegał się w 1988 roku o urząd prezydenta. Kandydował przeciwko partii PRI, której założycielem był przed czterdziestu laty jego ojciec. | Quando a estrutura política do México começou a mudar nos anos 1980, Cuauhtémoc Cárdenas candidatou-se em 1988 a presidente, contra o PRI que o seu pai havia fundado 40 anos antes. |
41 | Álvarez i inni postrzegali kampanię Cardenasa jako sposobność, by wyrwać władzę PRI, 20 lat po wydarzeniach w Tlatelolco. | Álvarez e outros viram a campanha de Cardenas como uma abertura para arrancar o poder ao PRI, 20 anos depois de Tlatelolco. |
42 | Kiedy liczono głosy i było już pewne, że Cárdenas wygra, przestały nagle działać komputery. | Enquanto os votos de Cárdenas estavam a ser contados e era claro que ele estava a vencer, os computadores eleitorais subitamente foram abaixo. |
43 | Kiedy znowu zostały uruchomione następnego ranka, kandydat PRI, Carlos Salinas de Gortari, jeden z najbardziej skorumpowanych polityków, został ogłoszony zwycięzcą. | Quando voltaram a funcionar na manhã seguinte, o candidato do PRI, Carlos Salinas de Gortari, um dos políticos mais corruptos do país, foi declarado vencedor. |
44 | W czasie trwania jak również po zakończeniu kampanii wiele nurtów meksykańskiej lewicy połączyło się i utworzyło Partido Revolucionario Democrático. | Durante e depois dessa campanha, muitas correntes da esquerda mexicana juntaram-se e organizaram o Partido da Revolução Democrática (PRD). |
45 | Álvarez był jej założycielem. | Álvarez foi um dos fundadores. |
46 | Szukał sposobu, by uwolnić robotników i unie od PRI, by wprowadzić w nowej partii fundamenty ideologiczne klasy robotniczej. | Ele começou a procurar um modo de libertar os trabalhadores e os sindicatos do PRI, para dar ao novo partido uma base de classe trabalhadora. |
47 | Spotkałem go tamtego roku po wyborach, kiedy przyjechałem do Meksyku z innymi członkami amerykańskich związków zawodowych. | Estive com ele naquele ano após a eleição, quando vim ao México com outros sindicalistas dos Estados Unidos. |
48 | Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu był już na horyzoncie. | O Tratado Norte-Americano de Livre Comércio (NAFTA) já estava no horizonte. |
49 | Raúl i Alejandro Álvarez byli jednymi z pierwszych, którzy zauważyli pozytywne aspekty wspólnej walki po dwóch stronach granicy przeciwko układowi. | Raúl e Alejandro Álvarez foram das primeiras pessoas que viram a vantagem da cooperação na tentativa de combatê-lo em ambos os lados da fronteira. |
50 | Zaczynałem pracę jako dziennikarz na północ od granicy. | Eu estava a começar a trabalhar como jornalista a norte da fronteira. |
51 | Raúl i Alejandro pomogli mi zrozumieć, że katastrofalny wpływ układu NAFTA na robotników w moim kraju, miałby jeszcze tragiczniejsze skutki w Meksyku. | Raúl e Alejandro ajudaram-me a entender que por todos os impactos desastrosos do NAFTA nos trabalhadores do meu país, o acordo de comércio teria consequências muito piores no México. |
52 | Zeszły tydzień spędziłem jako sędzia w Permanent People's Tribunal, badając powody emigracji z Meksyku do Stanów Zjednoczonych i wielokrotne łamanie praw imigrantów w obydwóch krajach. | Passei a semana passada como juíz no Tribunal Permanente dos Povos, a investigar as causas da migração do México para os Estados Unidos e as terríveis violações dos direitos dos migrantes nos dois países. |
53 | Krzywdy są zdecydowanie lekceważone. | Está claro que, quando muito, eles subestimaram os danos. |
54 | Represje w Meksyku nie należą do przeszłości. | E a repressão no México não é só uma coisa do passado. |
55 | Kiedy spotkaliśmy się jako sędziowie w Permanent People's Tribunal, kilka dni po śmierci Raúla Álvareza, wysłuchaliśmy zeznania o innych masowych zabójstwach 73 imigrantów zabitych i pogrzebanych na pustymi w północnym Meksyku i o odkryciu 193 ciał w 47 grobach niecały roku później. | Enquanto nos encontrávamos como juízes do Tribunal Permanente dos Povos, alguns dias após a morte de Raúl Álvarez, ouvimos o testemunho sobre mais um massacre - o de 73 migrantes mortos e enterrados no deserto do norte do México e da descoberta, menos de um ano depois, de mais 193 corpos em 47 covas. |
56 | PRI w końcu straciła prezydenturę w 2000 roku, jednak nie na rzecz partii lewicowej, ale prawicowej - Partii Akcji Narodowej. | O PRI finalmente perdeu a presidência em 2000, embora não para a esquerda mas sim para um partido de direita, o Partido da Acção National (PAN). |
57 | Jednak Álvarez wierzył, że będzie możliwe, by utworzyć nowy rząd, nawet konserwatywny, który pociągnie do odpowiedzialności morderców z 1968 roku. | No entanto, Álvarez acreditava que podia ser possível ter um novo governo, mesmo que conservador, para chamar os assassinos de 1968 à responsabilidade. |
58 | Utworzono specjalny urząd Special Prosecutor for Social and Political Movements of the Past (prokurator specjalny do spraw ruchów społecznych i politycznych działających w przeszłości). | Foi criado um novo gabinete, a Procuradoria Especial para Movimentos Sociais e Políticos do Passado. |
59 | Álvarez, Felix Hernández Gamundi i Jesus Martin del Campo wnieśli oskarżenie przeciwko Echevarrze w związku z masakrą w Tlatelolco, zabójstwami innych studentów podczas ulicznych protestów w 1971 roku, i „brudną wojną”, podczas której meksykański rząd mordował przedstawicieli lewicy do końca lat siedemdziesiątych. | Álvarez, Felix Hernández Gamundi e Jesus Martin del Campo instauraram um processo judicial contra Echeverría pelo massacre de Tlatelolco, os assassinatos de outros estudantes num protesto de rua em 1971 e a “guerra suja” em que o governo mexicano teve como objectivo assassinar membros da esquerda durante a década de 70. |
60 | W końcu oskarżono Luisa Echevarrie Alvareza i Luisa Gutierrez Oropez o morderstwa w Tlatelolco, jak również między innymi Mario Moya Palencia i Alfonso Martinez Dominguez o ataki w 1971 roku. | Finalmente, foram feitas acusações formais contra Luis Echeverría Alvarez e Luis Gutierrez Oropeza pelos assassinatos de Tlatelolco e contra Mario Moya Palencia e Alfonso Martinez Dominguez, entre outros, pelos ataques de 1971. |
61 | Jednak ci byli funkcjonariusze zdołali uniknąć procesu, podając w wątpliwość możliwość postawienia ich w stan oskarżenia przez prokuraturę. | No final, no entanto, estes antigos funcionários conseguiram evitar o julgamento depois de invocarem detalhes técnico-jurídicos, desafiando a capacidade dos procuradores para os indiciar. |
62 | W rzeczywistości, system polityczny niechętnie grzebał w sprawie, za którą do odpowiedzialności trzeba by pociągnąć wiele innych osób. | Na realidade, o sistema político em si estava relutante em desenterrar a rede de responsabilidades que se estenderia para incluir muitos outros. |
63 | Jednak Raúl Álvarez i dwóch współoskarżonych uważali, że ich działania pokazały Meksykanom, jak brutalne były akty represji, które kosztowały wiele istnień ludzkich i kto za nimi stał. | Apesar disso, Raúl Álvarez e os outros dois co-autores da denúncia sentiram que o seu trabalho deixou claro ao povo mexicano os terríveis actos de repressão que custaram muitas vidas e quem tinha dado a ordem para que acontecessem. |
64 | Na tyłach marszu z 2 października byli członkowie jedynego widocznego obecnie związku - związku Mexican Electrical Workers (SME). | Por detrás da marcha de 2 de Outubro estavam membros do único sindicato visivelmente presente - o Sindicato Mexicano de Electricistas (SME). |
65 | Zarówno Álvarez, jak i ten związek są jak kotwice dla polityki lewicowej w mieście Meksyk. | Tanto Álvarez como este sindicato têm sido as âncoras da política de esquerda na Cidade do México. |
66 | Przez 20 lat związek SME prowadził kampanie przeciwko przekazaniu państwowego przemysłu paliwowego-energetycznego w ręce prywatnych korporacji. | Durante 20 anos o SME fez campanha para impedir que o governo mexicano entregasse as nacionalizadas indústrias petrolíferas e de energia eléctrica a empresas privadas. |
67 | By zwalczać jego sprzeciw, pięć lat temu zwolniono 44 tysiące członków związku. | Para neutralizar a sua oposição, os 44.000 membros do SME foram despedidos há cinco anos. |
68 | Partia Akcji Narodowej (PAN) pod przewodnictwem Felipe Calderóna nakazała armii zajęcie elektrowni i zaprzeczyła istnieniu związku. | A administração do PAN de Felipe Calderón ordenou ao exército que ocupasse as centrais energéticas e declarasse o sindicato como “inexistente.” |
69 | Po powrocie do władzy partii PRI w czerwcu zeszłego roku „przepchnięta” została poprawka do konstytucji, zezwalająca na prywatyzację. | Quando o PRI regressou ao poder em Julho passado, fez aprovar uma emenda constitucional permitindo a privatização. |
70 | Raul zauważył, że nie ma różnicy między prokorporacyjną polityką Partii Rewolucyjno-Instytucjonalnej i Partii Akcji Narodowej. | Raúl teria dito que não existe diferença entre as políticas pró-corporações do PRI e do PAN. |
71 | Walczył on, by powstrzymać wsparcie ugrupowania Partido Revolucionario Democrático dla reform prywatyzacji. | Ele lutou para evitar que parte do PRD apoiasse as mesmas reformas de privatização. |
72 | Kilka dni przed śmiercią Raula, delegacja przywódców SME odwiedziła go w domu w Meksyku i podarowała mu kartę członkowską, czyniąc go członkiem #16,600. | Apenas alguns dias antes da sua morte, a delegação dos líderes do SME foi à sua casa na Cidade do México e deu-lhe um cartão do sindicato, tornando-o no membro número 16.600. |
73 | Powiedział on, że jest dumny z bycia członkiem „związku oporu”. | Ele disse-lhes que estava orgulhoso de ser um membro desta “união na resistência.” |
74 | Zdjęcie Raula Alvereza, zrobione 2 października podczas marszu sprzed kilku lat, było niesione jako transparent na przedzie tegorocznego marszu. | A fotografia de Raúl Álvarez, tirada há alguns anos noutra marcha de 2 de Outubro, foi este ano carregada como estandarte pelos manifestantes. |
75 | Gdyby nadal żył, z pewnością sam szedłby na czele maszerujących. | Se fosse vivo, estaria sem dúvida ele próprio na frente. |