# | spa | swa |
---|
1 | Guatemala: Matan a siete manifestantes indígenas en Totonicapán | Guatemala: Waandamanaji Wazawa 7 Wauawa Totonicapán |
2 | Por lo menos, siete civiles murieron el 4 de octubre cuando fuerzas armadas combinadas desalojaron a manifestantes indígenas de Cuatro Caminos, una conocida intersección de carreteras que van a Quetzaltenango, Ciudad de Guatemala, Huehuetenango y Totonicapán. | Makala hii ni sehemu ya makala zetu maalumu kuhusiana haki za wazawa . Raia wasiopungua 7 wameuawa, takribani watu 32 wamejeruhiwa na 35 walidhuriwa na sumu mnamo tarehe 4, Oktoba, 2012 wakati majeshi ya muungano yalipotumia nguvu kuwatawanya waandamanaji kutoka katika njia panda maarufu inayoeleka Quetzaltenango, jiji la Guatemala City, Huehuetenango na Totonicapán. |
3 | Los manifestantes bloquaron la carretera para protestar por el aumento del precio de la electricidad en la zona. | Waandamanaji walifunga barabara kupinga ongezeko la bei ya nishati ya umeme katika eneo lao. |
4 | También pidieron un diálogo con el gobierno para discutir sus objeciones a las reformas educativas y constitucionales propuestas por el Presidente Otto Pérez Molina. | Pia, wanahitaji majadiliano na serikali ili kujadili pingamizi lao kuhusiana na mabadiliko ya elimu pamoja na ya katiba yaliyopendekezwa na Rais Otto Pérez Molina. |
5 | Los manifestantes eran representantes de comunidades indígenas de Totonicapan, una comunidad excepcional, en su mayor parte indígena (90%) en las tierra altas guatemaltecas. | Waandamanaji walikuwa wawakilishi wa jamii za wazawa kutokaTotonicapan, kwa upekee kabisa, wazawa wengi ambao ni asilimia tisini(90%) ni wanajamii kutoka katika nyanda za juu za Guatemala. |
6 | Aunque las manifestaciones son comunes en la zona, la cantidad de personas muertas y heridas es inusualmente alto. | Wakati maandamano yakiwa yanafanana katika eneo hilo, idadi ya watu waliouawa na kujeruhiwa si ya kawaida kabisa. |
7 | Hay evidencia de que miembros del Ejército Guatemalteco estaban llevando armas, pero el Ministro del Interior lo ha negado, y sostiene que los campesinos se mataron entre ellos, como explica Mario Rodríguez en su post “Declaraciones llenas de cinismo“. | Kuna ushahidi kuwa wanachama wa jeshi la Guatemala walibeba bunduki, pamoja na kuwa Waziri wa Mambo ya Ndani hakukukubaliana na taarifa hii akisema kuwa wakulima waliuana wenyewe kwa wenyewe kama Mario Rodríguez anavyoelezea katika makala kwenye blogu yake “ Matamko Yenye Ushawishi binafsi” [es]. |
8 | Cantones en Totonicapán. | Mkoa wa Totonicapán. |
9 | Foto de Sandra Sebastian de plazapublica.com.gt bao licencia de Creative Commons Attribution Non-Commercial. | Picha na Sandra Sebastian kutoka plazapublica.com.gt chini ya Creative Commons Attribution kwa Ruhusa isiyo ya Kibiashara. |
10 | Totonicapán es una de las zonas mejor organizadas y menos violentas en el país, a pesar de la pobreza con hasta el 82. | Totonicapán ni moja ya maeneo ya nchi yaliyopangiliwa vizuri na ambayo ni nadra sana kuwa na machafuko [es], pamoja na kugubikwa na umasikini uliopitiliza kiasi cha kuwa na watu wenye 82. |
11 | 2% de personas desnutridas. | 2% [es] utapia mlo. |
12 | El pueblo de Totonicapán es muy trabajador y es una de las comunidades medioambientalistas más activas, y se dedica a preservar el bosque y sus fuentes de agua, como lo describe Cultural Survival [en]: | Wakiwa ni wachapakazi wazuri na jamii ya wanamazingira, watu wa Totonicapán wanajulikana kwa utunzaji wa misitu na vyazo vyao vya maji, kama inavyofafanuliwa katika mtandao wa Masalio ya Kitamaduni (Cultural Survival): |
13 | Este bosque ha sido preservado durante generaciones, gracias al trabajo del pueblo que ha vivido en armonía con el mundo a su alrededor, por medios de conocimiento ancestral de manejo de recursos y participación activa de cada comunidad. | Misitu imekuwa ikihifadhiwa kwa ajili ya vizazi, shukrani kwa juhudi za watu walioishi kwa amani na ulimwengu uwazungukao, hali iliyochangiwa na maarifa ya mababu zao ya umilikaji wa rasilimali pamoja na ushiriki hai wa kila jamii. |
14 | Para ese nivel de cuidado y manejo se necesita una comunidad bien organizada y líderes activos que busquen el bien común. | Kwa hali hii ya kuthamini na usimamizi, unahitaji jamii iliyo na mshikamano na yenye viongozi wawajibikaji wanaotafuta maslahi ya umma. |
15 | Totonicapán es uno de los pocos territorios donde las autoridades indígenas ejercen poder, dividido en 48 cantones, encabezados por alcaldes comunales y un presidente que sirve como el mediador en caso de conflictos y es el portavoz cuando se necesita dialogar más allá de la comunidad. | Totonicapán ni miongoni mwa maeneo machache ambayo mamlaka za wazawa zina nguvu, zilizogawanywa katika majimbo 48 yanayoongozwa na Mameya pamoja na Rais ambaye anafanya kazi kama mpatanishi endapo kutatokea migogoro na pia kama mzungumzaji mkuu endapo kutakuwa na majadiliano ya nje ya wanajamii. |
16 | En 2011, por primera vez en la historia, una mujer, la estudiante de Derecho María del Carmen Tacam, fue elegida Presidenta de los Cantones en Totonicapán. | Mwaka 2011, meya wa kwanza katika historia, mwanamke mmoja ambaye ni mwanafunzi wa sheria, María del Carmen Tacam, alichaguliwa kuwa rais wa jimbo la Totonicapán. |
17 | Explicó en una entrevista que sigue las instrucciones del consenso de todas las 48 autoridades locales. | Katika mahojiano [es], mwanamke huyu alieleza kuwa anafuata maelekezo yaliyofikiwa na mamlaka zote 48 za mamlaka za vijiji. |
18 | Como informó Voces Mayas, María del Carmen explicó que mientras hacían un llamado para abstenerse de medidas violentas, las comunidades indígenas bloquearon la intersección Cuatro Caminos porque el gobierno y las corporaciones no respondieron a sus claras demandas. | Taarifa iliyotolewa na Voces Mayas [es], María del Carmen alieleza kuwa, wakati akisihi kuacha kutumia nguvu, jamii za watu wazawa walifunga njia panda ya Cuatro Caminos kufuatia serikali na mashirika kushindwa kusikiliza madai yao ya msingi. |
19 | También mencionó que el hospital local colapsó por la cantidad de personas heridas. | Pia alitanabaisha kuwa, hospitali ya mtaa ilizidiwa na wagonjwa kutokana na idadi kubwa ya watu waliojeruhiwa. |
20 | En sus declaraciones, María del Carmen explicó a la prensa que la comunidad de Totonicapán exigía un diálogo para encontrar soluciones a tres asuntos delicados: | Katika matamko yake, María del Carmen aliwafafanulia [es] waandishi wa habari kuwa, jamii ya watu wa Totonicapán walihitaji mdahalo kwa ajili ya kutafuta ufumbuzi wa mambo muhimu matatu: |
21 | La comunidad quiere mantener abierto el diálogo y está esperando respuestas claras del gobierno de Pérez Molina. | Wanajamii wanataka majadiliano yawe ya wazi na wanasubiri majibu ya serekali ya Pérez Molina. |
22 | Durante el gobierno anterior, el diálogo entre el gobierno y las comunidades tuvo como mediador al Ombudsman, como los demuestran los documentos, pero esta vez se le ha negado el acceso. | Wakati wa serikali iliyotangulia, majadiliano kati ya serikali na wanajamii yalipatanishwa na Ombudsman kama hati [es] zinavyoonesha, lakini kwa kipindi hiki, alizuiwa kufanya hivyo. |
23 | María del Carmen Tacám y el símbolo de poder. | María del Carmen Tacám na ishara ya uongozi. |
24 | Foto de Sandra Sebastian de plazapublica.com.gt con licencia Creative Commons Attribution Non-Commercial. | Picha na Sandra Sebastian kutoka plazapublica.com.gt chini ya Creative Commons Attribution Ruhusa isiyo ya Kibiashara. |
25 | Además, ya en marzo de 2012, diferentes voces expresaron su preocupación [en] por el rápidamente creciente tamaño y rol del ejército en Guatemala y la presencia de los llamados “megaproyectos” como la mina Goldcorp. | Kwa kuongezea zaidi, mapema mwezi Machi, 2012, watu tofauti waliweka bayana matakwa yao kuhusiana na ongezeko la haraka la idadi na kazi za kijeshi nchini Guatemala na uwepo wa kile kijulikanacho kama “miradi mikubwa” (“mega projects”) kama vile mgodi wa Goldcorp. |
26 | Cascadia solidaria [en] comenta acerca del aumento de acciones militarizadas contra civiles: | Cascadia solidaria anaeleza kuhusiana na kuongezeka kwa matukio mengi ya kijeshi dhidi ya raia: |
27 | El uso estratégico de bloqueos de caminos por organizaciones indígenas y de campesinos como forma de presión política y revindicación recibe una dura respuesta del estado y poderosos actores económicos, sobre todo del grupo de presión del Comité Coordinador de Asociaciones Agricolas, Comerciales, Industriales y Financieras (CACIF), que ha hecho campaña a favor de la prohibición y represión de los bloqueos como violaciones al derecho de la libertad de tránsito. | Mkakati wa kufunga barabara unaotumiwa na wazawa na jumuiya za campesino kama namna ya hamasa za kisiasa na kama namna ya kuhamasisha utatuzi wa changamoto zao unapingwa vikali na taifa pamoja na mkundi yenye ushawishi mkubwa wa kiuchumi haswa haswa kundi la watu wafanyabiashara la CACIF*, ambalo limeshahamasisha kuwashikilia watu kama namna ya kukiuka haki ya watu kuwa na uhuru wa kutembea. |
28 | El gobierno de Pérez Molina ha usando antes la violencia para romper los bloqueos de caminos y las ocupaciones de estudiantes, profesores y padres que protestan por las excluyentes reformas educativas; si se confirman que las muertes de hoy son responsabilidad de las fuerzas de seguridad, será el primer ejemplo claro de represión gubernamental mortal en contra de una protesta civil bajo Mano Dura [N. del T.: línea de acción del gobierno para enfrentar la criminalidad en el país]. | Serikali ya Pérez Molina siku za hivi karibuni ilitumia nguvu kuwatawanya makundi ya wanafunzi, walimu na wazazi wanaoandamana kupinga mabadiliko ya elimu yaliyo ya kibaguzi; kama mauaji ya sasa yatathibitishwa kuwa yametokana na matumizi ya nguvu ya kijeshi, itakuwa ni kiashirio cha kwanza cha serikali kandamizi iliyo ya kiuaji dhidi ya raia wanaoandamana chini ya uangalizi waMano Dura. |
29 | Aunque los líderes de la comunidad han pedido la investigación de las muertes, si el gobierno sigue las huellas establecidas por su respuesta al conflicto social y protesta en Barillas [en], Huehuetenango, se podrían implementar medidas represivas como arrestos de líderes de la protesta o la declaración de un estado de excepción. | Wakati viongozi wa kijamii wanashinikiza uchunguzi kufuatia mauaji haya, kama uongozi unafuata mkakati ulioanzishwa kufuatia migogoro ya kijamii na maandamano ya Barillas, Huehuetenango, mbinu za kushikilia watu kama vile kuwaweka kizuizini viongozi wa maandamano au serekali kutoa tamko zingeweza kutumika. |
30 | En una declaración oficial, el Presidente -que es la máxima autoridad y Comandante en Jefe del Ejército de Guatemala - indicó que ha ordenado una investigación de la violencia y las muertes del 4 de octubre. | Katika tamko rasmi la serikali, Rais ambaye ndiye mwenye mamlaka ya mwisho na aliye amiri jeshi mkuu wa jeshi la Guatemala alitanabaisha kuwa ameshatoa amri ya kufanyika kwa uchunguzi [es] kuhusiana na uonevu na mauaji toka Octoba 4. Wakati huohuo, wanajamii wanasubiria majadiliano pamoja na majibu ya kero zao. |
31 | Mientras tanto, las comunidades esperan diálogo y respuestas. | Makala hii ni sehemu ya makala zetu maalumu kuhusiana na haki za wazawa . |