Sentence alignment for gv-aym-20101202-768.xml (html) - gv-por-20101122-13160.xml (html)

#aympor
1Bolivia: 229ni Tupak Katari Jilan Jiwäwipat AmtasaBolívia: Os 229 anos da imolação do líder andino Tupak Katari
2No último 14 de novembro, a Bolívia relembrou um marco na história de suas nações andinas nativas: os 229 anos da imolação de Tupac Katari [en], como era conhecido o líder indígena Julián Apaza.
314ni uru lapaka phaxsin aymaranakax Tupak Katari ch'axwir jilan 229 mara jiwatapatw amtasiwapxi.Entre 1720 e 1730, crescia na região andina um sentimento anti-colonialista em função de exigências impostas pelas autoridades espanholas.
41720 marat 1730 marakamax pata uraqinx anticolonial amuyuw wali utjäna.Uma série de rebeliões eclodiu no planalto por volta de 1780, demonstrando o descontentamento do povo nativo.
5Khä 1781ni maranw Tupak Katari jilax ayllunkirinakamp Chukiyawu (La Paz) markar muyuntañatak p'iqt'awayäna, uka Chuqiyapu markanw ispañulanakax jakasipxäna, jas ukham saratasipxatapatw Katari jilar katuntawayapxatäna, ukatsti pusi qaqilur (caballo) kayupat amparapat chinkatasaw jiwayapxarakitäna.Em 1781, Tupac Katari liderou uma grande rebelião que sitiou o centro da cidade de La Paz, na época ainda um povoado espanhol. Tal movimento anti-colonialista significou grande afronta para o poder instituído, e, consequentemente, Katari, após ser capturado, foi condenado à morte.
6Tupak Katarin estatwapawa Ayo Ayo Plazatuqina.Estátua de Tupak Katari na praça de Ayo Ayo. Foto da autora Cristina Quisbert
7Cristina Quisbert kullakan jamuqatawaVários povos diferentes promovem atividades em homenagem a esse líder indígena.
8Uka amtasax kunayman markanaknwa walja wakichäwinakax utjäna, 14ni uru lapaka phaxsin La Paz Municipio de Batallas, Peñas markan wakichäwix utjawayi, kawkhanti Tupak katarix khä 1781 maran pusi qaqilump (caballos) jiyjayatakäna jas ukawjan walipun amtatänxa.No 14 de novembro último, a praça da comunidade de Peñas, no distrito de Batallas, em La Paz, foi palco de um desses eventos. Foi justamente neste local que, em 1781, o líder Tupac Katari teve as quatro extremidades de seu corpo amarradas a quatro cavalos, para assim ser esquartejado.
9Radio Atipirix blogupan willküru urunx phuqhask ukwa uñacht'awayäna.Enquanto isso, em outro município da província de Aroma de La Paz, o blog da Rádio Atipiri relata os eventos do domingo passado da seguinte maneira [es]:
10Municipio de Ayo Ayo Sullkawi markanx Lacaya ayllun Julián Apaza jilan yuriwiptuqinx markachirinakamp jilïr irpirinakampix Tupak Katari jilar amtasaw mä waxt'a luqtapxäna.Na cidade de Ayo Ayo, no ayllu (comunidade familiar da época do Império Inca) Sullcavi, na comunidade de Lacaya (local de nascimento de Tupak Katari), os moradores e autoridades indígenas realizaram rituais de agradecimento à luta pela liberdade encabeçada pelo líder indígena Tupac Katari.
11Uka waxt'x pusituqiruw aptapxäna, kawkhanti Julián Apazan janchinakapax jikxataskan jas uksar uñtayasa.Oferendas foram colocadas nos quatro cantos da cidade de Peñas, onde os espanhóis abandonaram os membros de Katari após esquartejá-lo.
12Ayo Ayo Municipionx wakichäwinakax 12ni urut 15ni urukamaw lapaka phaxsin phuqhasïna.As homenagens na cidade de Ayo Ayo aconteceram de 12 a 15 de novembro.
13No último dia da programação, logo de manhã cedo, autoridades indígenas e moradores das diferentes comunidades que formam o município começaram a aglomerar-se na praça principal.
14Jilïr irpirinakamp markachirinakmpix wali qhantatitpachwa mä k'atha ch'ujtäwimp amtapxäna.Após um minuto de silêncio seguido de uma cerimônia ritual, foi aberto o ato preparado especialmente para a ocasião.
15Wali qhantatitwa mä chiqawjat kayuk sarapxäna (una marcha).No meio da manhã, os participantes foram convidados a dirigirem-se para o local escolhido para a concentração da marcha.
16Jilïr irpirinakax marchampiw qalltawapxi.Autoridades nativas iniciam a marcha.
17Cristina Quisbert kullakan jamuqatawa.Foto da autora, Cristina Quisbert.
18Radio Atipirix blogupan 15ni phaxsüru urut uñt'ayi.Na segunda-feira, dia 15, Radio Atipiri [es] ofereceu o seguinte relato em seu blog:
19Ayo Ayo markarux 20 provincianakatwa kipka thuqhüwipamp kipka isinakapan purintapxäna.Várias delegações chegaram na cidade de Ayo Ayo, provenientes de unidades agrícolas das 20 províncias de La Paz, trazendo música indígena e trajando vestimentas típicas de cada comunidade e ayllu.
20Kipka thuqhüwi.Dança original.
21Cristina Quisbert kullakan jamuqatawaFoto da autora, Cristina Quisbert
22kipka thuqüwimpi.Banda de música nativa.
23Cristina Quisbert kullakan jamuqatawaFoto da autora, Cristina Quisbert
24La Paz - Oruro jach'a thakjan 10:50 am pacharuw tisphilimp qallantawapxi Julián Apaza jilan jiwatapat amtasa.As comunidades concentraram-se na estrada para La Paz Oruro e no cruzamento do município de Ayo Ayo. Por volta das 10h50, a marcha seguiu em direção ao memorial, de onde saiu o desfile em lembrança do esquartejamento e morte de Julian Apaza (Tupac Katari).
25Ayllunkirinakax marchantasipkiwa.Membros das comunidades marchando.
26Cristina Quisbert kullakan jamuqatawaFoto da autora, Cristina Quisbert
27May maya ayllunakatwa mä phichhu isinik jil kullakanakax purintanipxäna, sañäni: warminakax wik'uña mantani, janq'u chumpani,anti pullirani, ch'iyar ch'utuquni jas ukham isthapt'ata, maysatx chachanakax wayruru punchuni, ch'iyar ch'utuquni, wik'uña waphantani (chalina) jas ukham isthapt'atapxarakinwa.
28229 maraw Tupak Katarin jiwataptx makiptawayxi. Uka pachaxa janchinakapax may may chiqar apayatanwa.Os membros das comunidades chegaram uniformizados, as mulheres vestindo mantas marrom, blusas brancas, chapéus pretos e saias de flanela vermelha.
29Periodico el Cambio Altu pata markan wakichawinakxat qilqt'awayi.Os Mallkus (uma das autoridades nativa) vieram com seus ponchos wayrurus (vermelho e preto), títulos de autoridade, chapéus pretos e lenços marrons.
30Willküru 15ni urux Altu pata markanx Jilïr irpirinakamp markachirinampix 07:00 pacharuw wiphal sayt'ayapxi. Julián Apazan jiwäwipapat amtasa.Há 229 anos, os executores de Tupac Katari, após esquartejá-lo, exibiram partes de seu corpo em vários locais de La Paz, como um alerta aos rebeldes.
31Julián Apazax Tupak Katari sutimp uñt'atarakinwa, ukatx mä Kamachi Rutas de Tupak Katari sas sutimpiw uñt'ayapxi.Seu coração foi levado para aquela área de El Alto. O jornal Cambio [es] descreve a homenagem feita no local:
32O hasteamento da bandeira às segundas-feiras, tradicionalmente realizado às 7h da manhã na cidade de El Alto, a cargo das autoridades municipais, militares, policiais e comunidade, tornou-se ontem (15 de novembro), um emocionado ato de lembrança do desmembramento do Julian Apaza, mais conhecido como Tupac Katari, com a apresentação do projeto de lei das Rotas Tupac Katari [proposta de um circuito turístico].
3319ni uru lapaka phaxsin uka kipkarakiw Altu pata markanx kunayman thuqhüwinakax uñacht'ayasïna, Tupak Katari jach'a yatiqañ utan yatxatatanakaw p'iqicht'awapxäna.Da mesma forma, tivemos no 19 de novembro uma apresentação conjunta de música e dança indígenas nas principais ruas da cidade de El Alto, e para os próximos 26 e 27 de novembro está previsto um encontro de profissionais indígenas, organizado pela Universidade Indígena Tupac Katari.
34Pachanakax makiptawayxiwa, Aymaranakanx Julian Apazan arupax jakaskiwa. “¡Waranqa waranqaw kut'anïxa!”.O tempo passou, mas segue na memória dos povos nativos a mensagem que retumbou na voz de Tupac Katari: “voltarei e seremos milhões!”
35Warminakax marchampiw sarantapxi.Mulheres indígenas presentes na marcha.
36Cristina Quisbert kullakan jamuqatawaFoto da autora, Cristina Quisbert