# | aym | por |
---|
1 | Muisca arur arut arun ch’amanchañataki, jan chhaqtañapataki | Língua Muisca ganha nova vida na internet: uma palavra de cada vez |
2 | Observatorio astronómico muisca - Imagen de amanderson2 bajo licencia CC BY 2.0. | Observatório Muisca - Foto de amanderson2 usada sob licença de CC BY 2.0. |
3 | Muisca arux chhaqtaskiwa. | A língua Muisca está oficialmente extinta. |
4 | Aka arux (familia de las lenguas chibchenses) uka taypinkiwa, muiscas uka jila kullakanakan arst'atänwa, Bogotá-Colombia markan thaya uraqin jakasirinakan arst'atanwa. | No passado, o idioma, que faz parte da família linguística Chibcha, era usado pelo povo Muisca, que vivia ao redor da montanhosa região central da Colômbia cuja área circunda Bogotá atualmente. |
5 | Muisca arun saräwipxatx qillqat pankanakax utjiwa khä XVI ukat XVII maranakata, uka pankanakax kawkhanti jan amtat panka imatanakax utjkï ukhat aptanitawa. | Muito da história deste idioma é encontrada em textos e documentos dos séculos 16 e 17 os quais foram resgatados de arquivos onde estavam inutilizados. |
6 | Uka arux chhaqtaskiw sasinx rey Carlos III de España jupaw yatiyatäna, jupax uka markan juk'amp yatxataw lurañanakapx janiw munkataynati. | O caminho para a extinção do idioma foi cimentado por lei durante o governo do rei Carlos III da Espanha, que baniu o uso da língua como forma de controlar ainda mais a população indígena. |
7 | Uka jark'äwix constitución de Colombia khä 1991 maran iyawsasiwayk ukhakamaw utjatayna. | Esta lei continuava em vigor até a proclamção da Constituição Colombiana de 1991. |
8 | Uka arux janiw arusutaxiti sasas uñt'atakchixa, ukampirus arunakapax colombianos jupanakatx sapurunjamaw arst'ataski. | Embora a língua não seja utilizada ativamente, ela permanece viva em algumas palavras de uso cotidiano na Colômbia as quais são derivadas dessa língua. |
9 | Aka arunakanx uywanakan quqanakan muxsa achunakan sutinakapaw utjaski, “muisquismos” ukham uñt'atawa, Bogotá uksar jakasir jutirinakatx arunakax arst'ataskiwa. | Geralmente utilizadas para descrever animais, plantas e frutas locais, essas palavras são denominadas de “muisquismos,” e são usadas corriqueiramente em Bogotá e em seu arredores por residentes, que desconhecem a origem das palavras. |
10 | Proyecto Muysccubun ukan logopawa. | Logo do projeto Muysccubun. |
11 | Aka arun chhaqtatapax Colombia uksan Jach'a yatiqañ utanakan walja lingüistas ukat antropología yatiqirinakaruw p'arxtayawayi jan ukax amuytatayawayi, jupanakax arur juk'at juk'at nayraqatar sartayañatakiw irnaqt'awayapxi. | A importância histórica da língua Muisca chamou a atenção de estudantes de linguística e antropologia de várias universidades colombianas, que estão trabalhando para reavivar a língua. |
12 | Proyecto “Muysccubun” ukax herramientas digitales ukat redes sociales uksan muisca aru uñt'ayañampiw saranti. | Utilizando-se de ferramentas digitais, aplicativos e mídias sociais, o projeto denominado de “Muysccubun” busca documentar e compartilhar a língua na internet. |
13 | Uka tamankirinakan luräwinakapax (fuentes originales) muisca arun qillt'aña ukat wiki uka jichhakipstayañawa. | Entre suas atividades está a de transcrever documentos de fonte primária em Muisca e carregar como wiki. |
14 | Mä diccionario ukaw Internet uksan español arut muisca arur uñstayasiwayi, Android uka apnaqäwimp inakiw apnaqasispa. | Eles criaram um dicionário online Espanhol-Muisca, que também está disponível como app gratuito para Android. |
15 | Aka documentación ukax Página Facebook del grupo uksan uñt'ayataski, muisca arux enlace documentación de la wiki ukamp chikt'atawa. Jisnawa: | O material é também compartilhado pela página do grupo no Facebook onde eles compartilham a palavra Muisca do dia e mostram o link para a documentação no wiki. |
16 | Urunakan arunakapa: | Por exemplo: |
17 | iaia Fon. | Palavra do dia: |
18 | Gonz. */iaia/ Fon. | 1. Rede de pesca. |
19 | Cons. */iaia/ | 2. despenteado. |
20 | 1. Challwa katuñ *qana. | |
21 | 2. Ñik'ut jan sanjasita. | |
22 | Proyecto Muysccubun uka taman chikancht'asirinakarux tecnologías apnaqäwix p'arxtayawayiwa, jupanakax janiw ukak lurañ munapkiti jan ukastï juk'amp amtanakanipxiwa, Instituto Caro ukat Cuervo ukanakamp chikt'atax sáliba-español Internet uksa aru pirwa lurañ amtapxi, ukax Android ukatak apnaqäwimp wakisirirakiwa. | Esta experiência de utilizar tecnologia para fomentar a língua Muisca gerou iniciativas semelhantes lideradas pelo grupo Muysccubun, incluindo a criação em parceria com o Instituto Caro e Cuervo de um dicionário online de Sáliba-Espanhol, que também está disponível como aplicativo para Android. |
23 | Maysatstï, Mozilla Colombia ukamp yanapt'atax navegador Firefox jaqukipawir ch'amancht'añatakiw sarantasipki. | Além disso, eles colaboram com o Mozilla Colômbia para promover a localização do browser do Firefox em idiomas indígenas da Colômbia. |
24 | Yaqhip pata markan yatiqañ utanakanx muisca arut yaticht'añ amtanakax waljaw utji, Bogotá markan yaqhip yatiqañ utanakans ukakipkarakiwa, tamankirinakax uka documentación luräwimp medios digitales ukan muisca arur ch'amanchañatak kuk'amp yanapt'asp ukwa suyt'asipki. | Não obstante as novas iniciativas do ensino da língua Muisca em algumas escolas rurais, assim como em vários cursos em Bogotá, o projeto espera que a sua contribuição em documentar e revitalizar a língua Muisca possa florescer através do trabalho com as mídias sociais. |