Sentence alignment for gv-aym-20101125-720.xml (html) - gv-por-20101119-13051.xml (html)

#aympor
1Bolivia: Amay P'iqir Laqanchayañ PhunchhäwiBolívia: Festa das ñatitas, quando os ancestrais voltam
2Chacha-Warmi.Chacha-Warmi.
3Wiñayatak chikt'ataña.Juntos para sempre.
4Cristina Quisbert kullakan jamuqata.Foto da autora, Cristina Quisbert.
5La Paz, Bolivia markanxa, 8 lapaka phaxsin mä qhisphillu kajunaru, kartun kajunaruw amay p'iqi pantiyunar apapxi.Urnas de vidro, de madeira, cestos de vime ou caixas de papelão são objetos usados para transportar a ñatita ou caveirinha para o cemitério geral da cidade de La Paz, na Bolívia, a cada 8 de novembro.
6Kunayman maraninakaw utji: jisk'a wawanaka, q'axullanaka, wayn tawaqunaka, chuyman jil kullakanak ukjamwa uñt'ayapxi.Há caveirinhas de todas as idades: crianças, jovens, adultos e idosos, segundo garantem os seus atuais proprietários.
7Janiraw pantiyunar mantkit ukjaw chacha, warminakax jak'achasipxi.Antes mesmo de adentrar o cemitério, homens e mulheres abordam a pessoa que carrega em seus braços uma ñatita perguntando: “Qual o nome dela?”.
8Kuna sutinisa? sasaw kawknir wila masitix amay p'iqi apt'atak ukar jiskt'apxi.Vários são os nomes que aparecem: Cipriano, Sebastian, Cirilo, Gonzalo, José, Filipe, Joana, Teresa, etc.
9Kunayman sutininakaw utji: Cipriano, Sebastian, Cirilo, Gonzalo, José, Felipe, Juanita, Teresa, ukat juk'ampinaka.Este ritual remonta a tempos antigos, embora em determinadas épocas e especialmente durante o período de erradicação da idolatria, a prática parecia caminhar para o desaparecimento.
10Aka uñanchawix nayra pachanakar uñanchatawa, uka pachanakax chhaqtañampiskanwa, jichhapachanakax mä phunchaw ukjam luratajarakiwa.Ele é agora uma grande cerimônia pública, muitas vezes celebrada com grandes festas.
11Aka luraw uñt'añatakixa, Julia Sonco kullakax Julita blogupan uñt'ayi.Para conhecermos mais sobre este costume, Julia Sonco nos conta em seu blog, Julita [es]:
12Amay p'iqit amtañax kawkhatsa juti ukax janiw suma yatitakiti, maysatx yatisirakiwa, precolombina uka pachat jutiriw sasa, Sabino López jilatax sarakiwa, americar conquistadores españoles jupanakax mantanipkäna ukjax “Chullpanakaruw” yäqapxana, ukanakax kuranakan ch'akhanakapanwa jas ukaruw wali amtapxäna.Não temos uma data exata para a origem das ñatitas, mas o ritual acontece desde os tempos pré-colombianos, um fato que o mestre de La Paz, Sabino Lopes, confirma com seu relato de que antes dos conquistadores espanhóis pisarem em solo americano, as “Chullpas”, que são os restos mortais de líderes falecidos, eram veneradas, sendo retiradas de suas tumbas e celebradas no dia de finados.
13Ukatsti, Kunatsa, amay p'iqinakax apatapcha?Mas por que levar os crânios?
14Ukjatxa, Sabino López Julitan qilqataparuw qhanancht'i:A este respeito, Sabino Lopez faz o seguinte esclarecimento no Julita [es]:
15…amay ch'akhaxn “ajayumpi” niya pachpawa (Aymar arux ajayu sañ muni).… o crânio está relacionado com a “ajayu” (palavra da língua aimará que significa ânima, alma ou espírito).
16Sarawirjamax amay p'iqir amtañaw utji, janchin jiwawipax janiw ajayux jiwxiw sañ munkiti, [amay p'iqir amtaña] kimsaqalqu uru lapaka phaxsina.Segundo a concepção andina que ele tem sobre o ritual das ñatitas, a morte do corpo não significa a morte da ajayu, que é celebrada com uma K'oachada [cerimônia para as ñatitas] no oitavo dia do mês de novembro.
17Walja pantiyun chiqanaknwa amay p'iqin uñtaparux jisk'a, jach'a wrasirunakan insinsun q'aphicht'at uñjasina.É possível ver, ao sopé das ñatitas em várias partes do cemitério, pequenos braseiros - onde se pode colocar brasas e incenso - ou ainda braseiros maiores, com uma mesa de ritual preparada especialmente para a ocasião.
18q´uwancha.K´oachada.
19Amay p'iqir laqanchata.Ritual para as ñatitas.
20Cristina Quisbert kullakan jamuqata.Foto da autora, Cristina Quisbert.
21Blog Religión satax mä rayru unlinetuqit amay p'iqinakt uñt'ayäna:O blog Religión oferece a seguinte referência uma rádio online sobre os crânios:
22Amay p'iqinakax chiqpach sarawiruw uñanchi, yaqhipanakax kipka sutinakani, ukankaruw jaqinakax kuna askinaksa mayipxi, ukjamarak yäqapxi.As ñatitas são crânios que representam divindades andinas a quem se pede favores; algumas são batizadas de acordo com a procedência que têm e a outras são dados pseudônimos pelas pessoas que as amam.
23“Teodorita satawa, jisk'a lalawa sasaw Pilar mamax jaysi” Qawqha pachas jumampi chikaxi?“Ela se chama Teodorita”, responde Dona Pilar, quando indagada sobre o nome da ñatita que traz nos braços. “É uma menina”, acrescenta.
24“7 maraw nayamp chikaxi, payllapxituwa (me lo han regalado) sasaw uñt'ayi.E há quanto tempo a tem? “Está comigo há sete anos, foi um presente”, responde.
25FOY Panqaranakamp k'achachata.Coroada com flores.
26Cristina Quisbert kullakan jamuqata.Foto da autora, Cristina Quisbert..
27Fanbot satax Globo ukaruw uñt'ayi (cita) kunati pantiyunan 8 uru lapaka phaxsin phuqhaskani uka qilqañataki:Por sua vez, Fanbot cita o jornal El Globo para descrever o que aconteceu no cemitério geral no dia 8 de novembro:
28Walja amayan p'iqinakapaw panqaranakan k'achacht'at phaxsüru urux tatakuramp wintist'atapxäna. Uka amyan p'iqinakaparux wali yaqawiw utji.Uma multidão de crânios humanos decorados com flores foi abençoada na segunda-feira por um padre em uma igreja católica, no decorrer do longo ritual ancestral que mostra-se mais vigoroso a cada ano e que encerra o festival do Dia de Finados neste país de forte tradição andina.
29Kuna mayiwinakarus ist'atapxañapataki. La Paz pantiyunar purisinx yaqhipanakax Capilla utaruw sarapxi.Chegando ao Cemitério Geral de La Paz, alguns seguem diretamente para a capela e outros optam por outras partes do cemitério.
30Sarawinakaw amay p'iqir amtañatak utji.Há uma crença profunda nos favores que podem ser concedidos pelas ñatitas.
31Panqaranakamp velanakamp inal mamamp ch'allt'asa, mayiwinakarus ist'atapxañapatak amtampiw apapxi.É comum ver várias coroas de flores sobre os crânios, bem como pétalas de flores, velas, folhas de coca ou cigarros deixados pelos visitantes em cada urna, na esperança de que seus pedidos sejam ouvidos.
32Mayiwinak katuqasa.Recebendo pedidos.
33Cristina Quisbert kullakan jamuqata.Foto da autora, Cristina Quisbert.