# | ell | pol |
---|
1 | Μαρόκο: Περιπλοκότητες της γλώσσας | Maroko: Złożoność języka |
2 | Το άρθρο αυτό αποτελεί τμήμα του ειδικού μας αφιερώματος Γλώσσες και Διαδίκτυο. | Charlotte jest antropologiem, który przez ostatnie półtora roku prowadziła w Maroko prace terenowe. |
3 | Η Charlotte είναι ανθρωπολόγος, η οποία, για τον προηγούμενο ενάμιση χρόνο, διεξήγαγε επιτόπου έρευνα στο Μαρόκο. | Jej badanie skupiało się na tym (jak sama to opisuje) „jak zawiłość wielojęzyczności marokańskiego społeczeństwa rozgrywa się w życiu codziennym”. |
4 | Επίκεντρό της (με δικά της λόγια) “το πώς η πολυπλοκότητα της πολυγλωσσίας της μαροκινής κοινωνίας αποτυπώνεται στην καθημερινή ζωή.” Το Μαρόκο είναι όντως μια εκτενώς πολύγλωσση χώρα. | Maroko naprawdę jest ogromnie wielojęzycznym krajem: Marokańczycy mówią po Daryża, lokalnym dialekcie arabskiego, na przemian z francuskim i Standardowym Arabskim (Fusha). |
5 | Οι Μαροκινοί μιλούν την τοπική αραβική διάλεκτο darija, με διάσπαρτα γαλλικά και αραβικά στοιχεία (Fus'ha). | Na północy i w części południa niektórzy wciąż posługują się hiszpańskim, reliktem flirtu Hiszpanii z tą ziemią. |
6 | Στο Βορρά και σε τμήμα του Νότου, κάποιοι μιλούν ακόμη ισπανικά, απομεινάρι των ισπανικών αποικιακών βλέψεων στην περιοχή. | Inni używają dialektów Tamazight, Tashelheit, czy Chleuh, Amazigh, które często są szkalowane przez marokańskie siły arabizujące. |
7 | Άλλοι μιλούν Tamazight, Tashelheit ή Chleuh, διαλέκτους της Αμαζίγκ συχνά δυσφημισμένες από τις δυνάμεις “αραβοποίησης” του Μαρόκου. | No i Angielski, też, jest na wzroście; naucza się go w każdej szkole publicznej w całym kraju. |
8 | Και τα αγγλικά σημειώνουν άνοδο, καθώς διδάσκονται σε όλα τα δημόσια σχολεία της χώρας. | Charlotte niedawno pisała na swoim blogu [ang. |
9 | Πρόσφατα, η Charlotte έγραψε στο blog της για ένα προσεχές δοκίμιο για την αρχική της εμπειρία με τη διάλεκτο darija. | ] o mającym się wkrótce ukazać eseju, w którym opisuje swoje początkowe doświadczenia z Daryża. |
10 | Στο δοκίμιο, θυμάται ένα επεισόδιο, όπου μάθαινε λέξεις της διαλέκτου darija μέσω καρτών αποστήθισης (“flash cards”), όταν παρενέβη η οικοδέσποινά της: | W tym eseju wspomina jeden z epizodów, który przytrafił się jej, podczas gdy ćwiczyła słownictwo w języku Daryża [czy też darija] używając karteczek, gdy jej siostra-gospodyni wkroczyła: |
11 | “Βλέπεις; Εδώ θα ‘πρεπε να βρίσκεται ένα μακρό alif μεταξύ του lam και του qaf,” διόρθωσε. | „Spójrz, tu powinna być długa alif pomiędzy lam i qaf,”[3] poprawiła mnie. |
12 | “Έτσι.” | „O tak.” |
13 | Πήρε το στυλό και πρόσθεσε μια μεγάλη κάθετη οξεία στο alif της λέξης στην κάρτα. | Wzięła długopis i dodała długą pionową kreskę alif do słówka na kartce. |
14 | Ήμουν μπερδεμένη, μόλις εκείνο το απόγευμα είχα μάθει πώς γράφεται η περί ου ο λόγος λέξη. | Byłam zdezorientowana, bo właśnie tego popołudnia nauczyłam się pisowni owego słowa. |
15 | Η Manal όμως προχώρησε στην κάρτα νούμερο δύο. | Ale Manal przeszła do kratki numer dwa. |
16 | Και πάλι, εντόπισε ένα ορθογραφικό λάθος και πρόσθεσε άλλο ένα alif που έλειπε. | Ponownie znalazła błąd w pisowni i dodała kolejny brakujący alif. |
17 | Εγώ απλά κοιτούσα μπερδεμένη λίγο. | Popatrzyłam nieco zdumiona. |
18 | Αυτό συνεχίστηκε με λίγες ακόμα κάρτες. | Tak było z kolejnymi kilkoma kartami. |
19 | Με κάθε alif pου πρόσθετε, η Manal έβγαζε κι ένα πιο βαθύ επιφώνημα κι εμένα η σύγχυσή μου μεγάλωνε. | Wraz z każdym dopisanym alif Manala wzdychała coraz głębiej, a moje zdumienie rosło. |
20 | Στο τέλος στράφηκε προς το μέρος μου. | W końcu odwróciła się do mnie. |
21 | Με δυσπιστία με ρώτησε: “Αυτά σας μαθαίνουνε;;” | Z niedowierzaniem zapytała: „Czy tego właśnie ciebie uczą??” |
22 | Και ξαφνικά μου ήρθε φώτιση: μάλλον υπέθεσε ότι μάθαινα Fusha, Σύγχρονα Κλασικά Αραβικά, αντί για τη μαροκινή διάλεκτο. | Nagle pojęłam: zapewne zakłada, ze uczę się Fusha, czy Klasycznego Standardowego Arabskiego, a nie dialektu marokańskiego. |
23 | “Αχ, περίμενε!” φώναξα πρόθυμα, ανακουφισμένη που είχα βρει την πηγή της όλης σύγχυσης. | „Oj, zaczekaj!” Rozpoznawszy źródło zamieszania zawołałam z przejęciem. |
24 | “Οι λέξεις δεν είναι από την Fusha, είναι Darija,” εξήγησα, ελπίζοντας ότι αυτό θα ξεδιάλυνε την περίπτωση. | „Te słowa nie są Fusha, ale Darija,” wytłumaczyłam z nadzieją, że to wyjaśni sytuację. |
25 | Αυτή όμως με κοίταξε σιωπηλά. | Ale ona po prostu na mnie spojrzała, w ciszy. |
26 | Η συνοφρυωμένη ρυτίδα στο πρόσωπό της δεν έλεγε να φύγει. | W jej oczach nadal było widać konsternację. |
27 | Τότε τελικά φώναξε με ένα μείγμα έκπληξης και απέχθειας: “Μαθαίνεις Darija; Γιατί; Η Darija είναι κακιά, δεν είναι καλή!” | W końcu zakrzyknęła z zaskoczenia i odrazy: „Uczysz się Daryża? Dlaczego? |
28 | Η Charlotte στη συνέχεια εξηγεί τις διαφορές ανάμεσα στα Κλασικά Αραβικά (Fus'ha) και τη μαροκινή διάλεκτο: | Daryża jest zła, nie jest dobra!” Następnie Charlotte tłumaczyła różnice pomiędzy Klasycznym Arabskim (Fusha) a marokańskim dialektem: |
29 | Στην πραγματικότητα, οι διαφορές ανάμεσα στην Fusha και τη μαροκινή διάλεκτο είναι πολλές. | Rzeczywiście, różnic pomiędzy Fushą a dialektem marokańskim jest wiele. |
30 | Η Fusha, ή Σύγχρονα Κλασικά Αραβικά, είναι η σύγχρονη εκδοχή των αραβικών του Κορανίου. | Fusha, czy też Klasyczny Standardowy Arabski, jest współczesną wersją arabskiego koranicznego. |
31 | Είναι η lingua franca του αραβικού κόσμου, αλλά μητρική γλώσσα κανενός. | To lingua franca świata arabskiego, ale nie jest językiem ojczystym dla nikogo. |
32 | Όπως ισχύει το ίδιο για όλες τις αραβόφωνες χώρες, η γλώσσα της καθημερινής επικοινωνίας στο Μαρόκο είναι μια διάλεκτος των αραβικών, που έχει διαμορφωθεί με την πάροδο του χρόνου από ξένες επιρροές και τη μεταμορφωτική γλωσσική εξέλιξη αυτή καθεαυτή. | Tak jak w każdym kraju arabofonicznym językiem codziennej komunikacji w Maroku jest dialekt - forma języka arabskiego przebarwiona czasem, obcymi wpływami i procesami transformacji ewolucji językowej. |
33 | Οι Μαροκινοί αναφέρονται στην ιδιαίτερη αυτή διάλεκτο με την ονομασία “Darija” και η πιο διακριτή διαφορά της από την Fusha, εκτός από γλωσσικά δάνεια εκ γαλλικών και βερβερικών, είναι αδιαμφισβήτητα η προφορά της. | Marokańczycy odnoszą się do ich dialektu jako ‘Daryża' [lub Darija], a jego najbardziej widocznym odejściem od Fushy (poza zapożyczeniami z francuskiego i języka berber) jest zapewne jego wymowa. |
34 | Στο απαίδευτο αυτί, ακόμα κι ενός αρχάριου μαθητή, ακούγεται σαν οι ομιλητές της μαροκινής διαλέκτου να έχουν “φάει” όλα τα φωνήεντα από τις λέξεις τους, κάτι που θα μπορούσε να εξηγήσει τη “διάγνωση” της Μανάλ περί εκτενούς απουσίας alif στις λέξεις μου. | Dla niewprawionego (a nawet początkującego ucznia) ucha, często brzmi tak jakby mówiący dialektem marokańskim usunęli ze słów wszystkie samogłoski, co mogłoby tłumaczyć diagnozę Manal mówiącą o godnym ubolewania braku alif w mojej pisowni. |
35 | Σε άλλη δημοσίευση, η Charlotte περιγράφει την περίεργη σχέση των Μαροκινών με τη Γαλλία και τα γαλλικά, περιγράφοντας μια ασθενή [en] αντικείμενο έρευνάς της σε ψυχιατρική κλινική του Μαρόκου: | W innym tekście Charlotte ilustruje złożone stosunki Marokańczyków z Francją i językiem francuskim poprzez opisanie pacjenta [ang. ] w marokańskim zakładzie dla umysłowo chorych, w którym prowadziła swoje badania: |
36 | Για την Νάντια, η πηγή της αρρώστιας της είναι η μαροκινή κουλτούρα. | Dla Nadii, kultura marokańska jest źródłem jej choroby. |
37 | Η κατάθλιψή της γεννήθηκε από ασφυξία, ασφυξία από την δυσβάσταχτη πίεση των κοινωνικών ηθών και ταμπού. | Jej depresja zrodziła się z uduszenia; przypadek uduszenia się przez nie do pokonania ciśnienie kulturalnych morali i zakazów. |
38 | Πέρασε κάποια χρόνια στη Γαλλία, την οποία θυμάται ως ένα μέρος φωτός και αέρα, δίχως να τη βαραίνει καμία έγνοια στον κόσμο. | Spędziła we Francji pięć lat, i pamięta ją jako miejsce jasności i powietrza, bez troski świata o ucieśnienie jej. |
39 | Το βαρύ πέπλο της θλίψης έπεσε πάνω της όταν επέστρεψε στην πατρίδα της πριν από 15 χρόνια. | Gruba, zimowa pokrywa smutku nie spadła na nią dopóki nie powróciła do ziemi ojczystej, 15 lat temu. |
40 | Συνεπώς, αρχίζω κι αναρωτιέμαι αν η προτίμησή της να μιλάει γαλλικά μπορεί να πηγάζει από την ανάγκη της να ανασαίνει. | Dlatego zaczynam zastanawiać się, czy to, że woli mówić po francusku może być determinowane przez potrzebę oddychania. |
41 | Ίσως το να μιλάει αραβικά, μια γλώσσα εντελώς συνδεδεμένη και δεμένη με τα μαροκινά πρότυπα (υπερβολικής) ευπρέπειας, ισοδυναμεί με το να στερείται το οξυγόνο από τον αέρα της. | Może mówienie po arabsku - języku w sposób trwały powiązany z a przez to związany przez marokańskie standardy kultury osobistej (wyrażania się) - daje je odczucie jakby powietrze pozbawione było tlenu. |
42 | Μήπως τα γαλλικά αποτελούν την έξοδο διαφυγής της, ένα ξήλωμα στο πυκνό υφαντό των ηθικών κωδίκων; Ένα μπαλόνι από ήλιο που τη σηκώνει ψηλά, πέρα από τα όρια των μαροκινών προσδοκιών για το φύλο της; | Zatem czy francuski może być dla niej lukiem bezpieczeństwa, szwem w wąsko przędzonej tkaninie moralności? Balonem wypełnionym helem, który unosi ją wysoko ponad zasięg marokańskich oczekiwań związanych z płcią? |
43 | Ανεξάρτητα από τα αισθήματά της για τα αραβικά, ωστόσο, η Νάντια επίσης μιλάει γαλλικά, πολύ απλά γιατί έτσι έμαθε. | Niezależnie od jej odczuć odnośnie arabskiego Nadia, jednak mówi także po francusku, ponieważ tak została wykształcona. |
44 | Έχοντας λάβει εκπαίδευση στα γαλλικά σχολεία του Μαρόκου, πτυχίο ιατρικής και μια ζωή στους ελίτ κοινωνικούς κύκλους του Μαρόκου, δεν αποτελεί έκπληξη ότι η Νάντια μπορεί ευκολότερα να εκφραστεί στα γαλλικά παρά στα αραβικά. | Nie dziwi zatem, że Nadii łatwiej jest wyrazić się po francuski niż arabsku po edukacji w Francuskich szkołach Maroka, studiach medycznych i przeżytym życiu w elitarnych kręgach społeczeństwa marokańskiego. |