# | ell | pol |
---|
1 | Βενεζουέλα: Διατήρηση των προφορικών παραδόσεων των πεδιάδων | Wenezuela: Troska o oralność llanos 2.0 |
2 | Αυτή η δημοσίευση είναι η τρίτη και το τελευταίο κομμάτι από μία σειρά σχετικά με τις πεδιάδες της Βενεζουέλας και το πολιτισμό τους. | Ten post stanowi trzecią i ostatnią część serii o wenezuelskich llanos i ich kulturze. |
3 | Μπείτε σ' αυτόν τον σύνδεσμο για να διαβάσετε την πρώτη δημοσίευση της σειράς, και σ' αυτόν για να διαβάσετε τη δεύτερη. | Tutaj można przeczytać pierwszy artykuł, a tutaj drugi. |
4 | Οι προφορικές παραδόσεις των πεδιάδων είναι οι λαμπροί πρωταγωνιστές του πολιτισμού που έχει εξαπλωθεί γύρω από τις επαρχίες της Βενεζουέλας. | Ustne tradycje równin (hiszp. llanos) są tym, co najpiękniejsze i najistotniejsze w kulturze wielu regionów Wenezueli. |
5 | Οι προφορικές παραδόσεις είναι, ως επί το πλείστον, ένα μείγμα των ιθαγενών πολιτισμών και των Ισπανών, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν τη βάση της γλώσσας και των παραδόσεων. | W większości tradycje te są wynikiem zmieszania się wyobraźni rdzennych mieszkańców i Hiszpanów, dwóch komponentów stanowiących podstawę języka i zwyczajów. |
6 | Για να επεκτείνουν, να ενισχύσουν και να διατηρήσουν αυτά τα έθιμα, πολλοί ντόπιοι από αυτά τα μέρη της Βενεζουέλας χρησιμοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα και άλλα εργαλεία του Web 2.0. | W celu upowszechnienia, wyeksponowania i ochrony tych zwyczajów, wielu mieszkańców wspomnianych regionów Wenezueli posiłkuje się serwisami społecznościowymi i innymi narzędziami Web 2.0. |
7 | Το διαδίκτυο γίνεται έτσι μια βάση δεδομένων που υποστηρίζεται από πολλές παρεμβάσεις που κυμαίνονται από αυστηρή ακαδημαϊκή εργασία, προσωπικές σημειώσεις που παρατηρούν τις αλλαγές και την επιρροή της αστικής κουλτούρας στη ζωή των ανθρώπων που κατοικούν στις πεδιάδες αυτές, των “llaneros”. | Internet staje się tym samym bazą danych, która rozwija się dzięki wkładowi wielu osób, od sztywnych prac naukowych, do osobistych notatek, które dotyczą zmian w życiu llaneros, spowodowanych wpływem kultury miast. |
8 | Με αυτόν τον τρόπο, το blog Letras de Cojedes [es] μοιράζεται αυστηρές εργασίες όσον αφορά τη προφορική λογοτεχνία των πεδιάδων, με μελέτες που χρησιμοποιούν ως βάση λαϊκές παροιμίες, ανέκδοτα, παραμύθια και ιστορίες, χαρακτηριστικά αυτής της επαρχίας. | Na przykład na blogu Letras de Cojedes [es] można przeczytać opracowania naukowe dotyczące oralnej literatury llanos, bazujące na popularnych powiedzeniach, żartach, opowiadaniach i tradycyjnych historiach regionu. |
9 | Το κύριο σημείο ενδιαφέροντος είναι το κράτος του Cojedes, που θεωρείται σύμφωνα με το blog, η “καρδιά” του πνεύματος llanero της Βενεζουέλας. | Informacje na blogu dotyczą głównie stanu Cojedes, który został na blogu określony mianem „serca” tego, co oznacza bycie wenezuelskim llanero. |
10 | Φαντάσματα και πνεύματα | Upiory i zjawy |
11 | Η προφορική λογοτεχνία των πεδιάδων περιλαμβάνει επίσης ιστορίες για πνεύματα και φαντάσματα. | Literatura oralna wenezuelskich równin obejmuje także historie o upiorach i zjawach. |
12 | Οι Μύθοι και Θρύλοι της Βενεζουέλας (Mitos y Leyendas de Venezuela) ανατρέχουν στις πιο διάσημες προσωπικότητες των παραμυθιών, που είναι και αυτές που τυπικά χρησιμοποιούνται για να τρομάξουν παιδιά και ενήλικες, ενώ αφιερώνει διάφορα αποσπάσματα σε προσωπικότητες των πεδιάδων. | Na stronie Mitos y Leyendas de Venezuela [es] (Mity i legendy Wenezueli) przeczytać można o najsłynniejszych bohaterach opowieści tradycyjnie służących do straszenia dzieci i dorosłych, kilka akapitów poświęca się też postaciom charakterystycznym dla opowiadań równin. |
13 | Ο Silbón [es] (έτσι καλείται κάποιος που σφυρίζει πολύ) και η Sayona [es] είναι δύο από τις πιο διάσημες προσωπικότητες που έχουν εξαπλωθεί και σε άλλες περιοχές και των οποίων οι ιστορίες βρίσκονται στο blog. | El Silbón (hiszp. silbar - gwizdać) i la Sayona są dwiema najpopularniejszymi postaciami, które są znane również w innych regionach, i o których można przeczytać na wspomnianym blogu. |
14 | Αυτή είναι μία από τις εκδοχές της ιστορίας του Silbón: | Oto jedna z wersji historii el Silbona: |
15 | Ο Silbón εμφανίζεται ζοφερά στους μεθυσμένους. | El Silbón ukazuje się jako mroczne widmo ludziom pijanym. |
16 | Άλλοι llaneros του δίνουν τη μορφή ενός άντρα ψηλού και αδύνατου. | Inni llaneros opisują go jako mężczyznę wysokiego i szczupłego. |
17 | Χρησιμοποιεί καπέλο και επιτίθεται στους γλεντζέδες και μεθυσμένους άντρες, ρουφώντας από τον ομφαλό τους το αλκοόλ. | Nosi sombrero i atakuje hulaków i pijaków, wysysając aguardiente z ich pępków. |
18 | Αυτός ο μύθος υποστηρίζει ότι όταν ο Silbon φτάνει σε ένα σπίτι το βράδυ, γυρίζει το σάκο του και τότε μετράει το οστά ένα προς ένα. | Według tradycji el Silbón wchodzi nocą do domów, zrzuca z pleców worek i liczy kości. |
19 | Αν κανείς δεν τον ακούσει, ένα μέλος της οικογένειας θα πεθάνει την αυγή. | Jeżeli nikt go wtedy nie usłyszy, o świcie umiera jeden z domowników. |
20 | Εδώ ένα απόσπασμα από την ιστορία της Sayona: | A tutaj fragment historii la Sayony: |
21 | Αυτή η οπτασία με τη φιγούρα μιας ψηλής, αδύνατης, πολύ κομψής γυναίκας με μακριά νύχια θεωρείται σημάδι αποτυχίας και τιμωρίας για την κακή συμπεριφορά και τις απιστίες των ανδρών. | Ta zjawa ukazuje się jako szczupła, wysoka kobieta o długich paznokciach, bardzo elegancka. Jest uważana za omen potępienia złego prowadzenia się i zdrad popełnianych przez mężczyzn. |
22 | Αυτός ο μύθος προέρχεται από τις πεδιάδες και χρονολογείται από την εποχή της αποικιοκρατίας. | Ta pochodząca z równin legenda powstała w epoce kolonialnej. |
23 | Όμως, τη σήμερον ημέρα, ακόμη ακούγονται “παραμύθια” από ανθρώπους που βεβαιώνουν ότι έχουν συλληφθεί με οποιονδήποτε τρόπο από αυτή τη παγωμένη και απαίσια γυναίκα. | Mimo to do dzisiaj spotkać się można z opowieściami osób, które zapewniają, że zostały zatrzymane gdzieś na drodze przez tę zimną i przerażającą kobietę. |
24 | Η Sayona έχει την ιδιαιτερότητα να “ξεδιπλώνεται”, αυτό σημαίνει ότι μπορεί να παρουσιάζεται σαν σκυλί, λύκος ή την προαναφερθείσα φιγούρα. | La Sayona może się „rozwarstwiać”, to znaczy pojawiać się pod postacią psa, wilka, lub wyżej opisanej kobiety. |
25 | Έτσι, αν είσαι ένας από τους άντρες που διασκεδάζεις να έχεις διάφορες γυναίκες, μην ξεχνιέσαι, γιατί μπορεί μία από αυτές τις μέρες η Sayona να αποφασίσει να σου κάνει μια επίσκεψη… | Zatem jeśli jesteś jednym z tych mężczyzn, którzy nie poprzestają na jednej kobiecie strzeż się, bo być może w najbliższych dniach złoży ci wizytę La Sayona… |
26 | Contrapunteo [es] (χορός) | Contrapunteo |
27 | Μαζί με τα φαντάσματα και τα πνεύματα, η παράδοση του contrapunteo, που είναι επίσης διαδεδομένος και σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, έχει μια πολύ σημαντική θέση στις πεδιάδες της Βενεζουέλας και της Κολομβίας. | Obok opowieści o zjawach i upiorach, ważnym elementem tradycyjnej kultury równin Wenezueli i Kolumbii jest contrapunteo (hiszp. docinki), znane też w innych krajach Ameryki Łacińskiej. |
28 | Η Elba Romero López στο blog της Orinoco Padre Río (Πατέρα του ποταμού Ορινόκο) κάνει μια προσέγγιση στα βασικά χαρακτηριστικά του: | Elba Romero López na swoim blogu Orinoco Padre Río [es] (Orinoko Ojciec Rzeka) przybliża główne cechy charakterystyczne contrapunteo: |
29 | Contrapunteo. | Contrapunteo. |
30 | Φωτογραφία από χρήστη του Flickr Sr: aChe, όλα τα δικαιώματα διατηρούνται, χρησιμοποιείται με άδεια. | Zdjęcie użytkownika Flickr o nicku aChe, wszelkie prawa zastrzeżone, wykorzystane za zgodą. |
31 | Ο contrapunteo μπορεί να έχει ενιαία ομοιοκαταληξία (ελεύθερη) ή να συνδέει την ομοιοκαταληξία του προτελευταίου στίχου, δηλαδή, στίχοι ανά ζεύγη. | W contrapunteo mogą się ze sobą rymować wszystkie wersy (contrapunteo libre), lub tylko przedostatnie wersy każdej części (versos coleados). |
32 | Αυτός ο τρόπος τραγουδιού απαιτεί πνευματική εγρήγορση, γνώση του πολιτισμού των πεδιάδων από τους συμμετέχοντες, καθώς επίσης και την σπίθα που χαρακτηρίζει τον Βενεζολάνο llanero. | Ten sposób śpiewania wymaga bystrości umysłu (tekst pieśni jest improwizowany przez wykonawcę - przyp.tłum. |
33 | Επίσης, στο blog Cantantes Vallepascuenses [es] (τραγουδιστές του χωριού Πεδιάδα του Πάσχα) ο Carmelo González εξηγεί τις βάσεις και τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά: | ) i znajomości realiów życia llaneros. Niezbędna jest także pewna iskra w osobowości, charakterystyczna dla wenezuelskiego llanero. |
34 | Ο contrapunteo είναι η πεμπτουσία της μουσικής έκφρασης των κεντρικών πεδιάδων της Βενεζουέλας και της Κολομβίας. | Na blogu Cantantes Vallepascuenses [es] (Spiewacy z Valle de la Pascua) Carmelo González wyjaśnia podstawy contrapunteo: |
35 | Αυτό συμβαίνει όταν δύο τραγουδιστές αποφασίζουν να αυτοσχεδιάζουν στίχους προσπαθώντας να δείξουν γενναιότητα μπροστά στον αντίπαλο. | Contrapunteo polega na wyrażaniu poprzez muzykę osobowości wenezuelskich i kolumbijskich llaneros. |
36 | Αποτελείται από μια συζήτηση που γίνεται με το ρυθμό της μουσικής, απαιτεί την εγρήγορση και το επίπεδο της γνώσης των παραδόσεων εκ μέρους των συμμετεχόντων, προκειμένου να απαντούν με αρμονία και συνοχή. | Dwóch śpiewaków postanawia improwizować w celu dowiedzenia swojej odwagi przeciwnikowi. Jest to kłótnia w rytm muzyki, wymagająca bystrości umysłu i znajomości realiów życia llaneros tak, żeby odpowiedź dana przeciwnikowi była harmonijna i sensowna. |
37 | Όταν τα τραγούδια αυτοσχεδιάζονται γύρω από τα μουσικά όργανα στο χορό του contrapunteo, η γλώσσα συνηθίζεται να είναι πικάντικη και ταυτόχρονα προκλητική, με θέματα γύρω από τη φιλία, την πεδιάδα και τα έθιμα με ερωτήσεις και απαντήσεις. | Kiedy na bieżąco wymyśla się zwrotki przy dźwiękach harfy, używany przy tym język często jest pikantny i prowokacyjny. Pieśni traktują o przyjaźni, równinie i jej zwyczajach, pełne są pytań i odpowiedzi. |
38 | Κάποιοι χορευτές του contrapunteo χρησιμοποιούν θέματα προσβλητικά και έχουν ως αρχή να κάνουν τον αντίπαλο να νιώθει απειλούμενος και ταυτόχρονα να τον φέρουν σε θέση “ματ” μπροστά στην κριτική επιτροπή και το κοινό. | W niektórych contrapunteos mogą być też obraźliwe, mając na celu wywołanie u przeciwnika poczucia zagrożenia i zaszachowanie go przed sędzią i publicznością. |
39 | Σε αυτό το βίντεο, ο Alcides Padilla και “El Moroturo”[es] προσφέρουν ένα παράδειγμα του contrapunteo: | Przykład contrapunteo w wykonaniu Alcidesa Padilli y „El Moroturo” można zobaczyć w poniższym wideo: |
40 | Η ομιλία των πεδιάδων | Język llanos |
41 | Η ομιλία της καθημερινής ζωής των πεδιάδων επίσης προσφέρει στοιχεία για να την ανακαλύψετε. | Również język życia codziennego llanos oferuje wiele do odkrycia. |
42 | Ο Jeroh Huan, στις Historiografías (Ιστοριογραφίες), διαλέγει μερικές από τις πιο διάσημες εκφράσεις και εξηγεί το νόημά τους. | Jeroh Juan, na stronie Historiografías [es], podaje niektóre z popularnych w tym regionie powiedzeń i wyjaśnia ich znaczenie. |
43 | Στη δημοσίευσή του, ο Jeroh μιλά για τη συζήτησή του με έναν δάσκαλο σχολείου που κατάγεται από την επαρχία και απεικονίζει [es] τις επιρροές στη γλώσσα και πώς η διείσδυση της αστικής ζωής στις πεδιάδες συμβάλλει στην εξαφάνιση ορισμένων χρήσεων: | W poniższym poście Jeroh relacjonuje rozmowę, jaką przeprowadził z jednym z nauczycieli miejscowej szkoły i dzieli się refleksją na temat tego, jak wpływ miejskiego życia na llaneros przyczynia się do zanikania niektórych użyć języka: |
44 | Μερικές φορές ένας llanero σε κάποια ηλικία μιλά με νοσταλγία γι' αυτό που σήμαινε η πεδιάδα τους περασμένους καιρούς. | Często zdarza się, że starsi llaneros z pewną nostalgią wspominają to, czym były równiny w przeszłości. |
45 | Παρατηρούν πως τα σύρματα και τα βοσκοτόπια αντικαταστάθηκαν από γαλακτοκομικές εταιρείες που ήταν η δουλειά που έκανε περήφανο τον άντρα για τα ζώα του. | Widzą, jak druciane siatki i dozorcy zniszczyli to, co kiedyś oznaczało bycie kowbojem, pracę, która była chlubą mężczyzny żyjącego w siodle. |
46 | Οι μηχανές και τα ποδήλατα αντικαθιστούν τα άλογα, τα γαϊδούρια και τα μουλάρια. | Obecnie miejsce koni, osłów i mułów zajmują motory i rowery. |
47 | Οι εξωλέμβιοι κινητήρες κάνουν το ίδιο με τα bongos, curiaras [es] (είδη κανό), τα κουπιά και τους μοχλούς; και το αλουμίνιο αντικαθιστά το ξύλο, και ούτω καθεξής, όλα εξαφανίζονται αργά αλλά αμείλικτα. | Użycie silników sprawia, że znikają łodzie, indiańskie czółna, wiosła i dźwignie. Aluminium zastępuje drewno powoli, lecz nieubłaganie. |
48 | Το πρόβλημα είναι το εξής: στο βαθμό που “τελειώνει η σκληρή δουλειά της πεδιάδας”, ως εκ τούτου, επίσης εξαφανίζονται από τις πεδιάδες αυτές οι ρήσεις, παροιμίες, ανέκδοτα, συγκρίσεις και στίχοι. | Problem wywodzi się stąd, że w miarę, jak „kończy się z ciężką pracą na równinie”, znikają także u figlarnych llaneros te powiedzenia, przysłowia, kawały, porównania i wierszyki. |
49 | Ο blogger επισημαίνει επίσης το μεγάλο αριθμό εικόνων της φύσης των πεδιάδων, όπου τα ζώα και οι συμπεριφορές τους είναι πάντα παρόντες, αλληγορίες της ανθρώπινης συμπεριφοράς. | Blogger podkreśla także wrzechobecność natury w języku llaneros, gdzie zwierzęta i ich zwyczaje zawsze są metaforycznymi obrazami ludzkich zachowań. |
50 | Στη συνέχεια, ως κλείσιμο, μερικά από λόγια που παρουσιάζονται και εξηγούνται στη δημοσίευση “Ρήσεις και παροιμίες των πεδιάδων υπό εξαφάνιση” [es]: | Na koniec przedstawiamy wybór niektórych przysłów, zaprezentowanych i wyjaśnionych w poście „Dichos y refranes del llano en vías de extinción” [es] (Przysłowia i powiedzenia zagrożone wyginięciem): |
51 | · “Ένα ραβδί δεν κάνει ξύλο”. Για να δείξουν ότι ένα άτομο δεν είναι αρκετό για να κάνει ή να διατηρήσει κάτι. | · Un solo palo no hace leña (Jedno uderzenie kijem to jeszcze nie lanie) - jedna osoba nie wystarcza, żeby coś dobrze zrobić. |
52 | · “Είδαν άσπρο το αυτί μου”, ή “σε έναν τύπο είδαν άσπρο αυτί” για να πουν σε κάποιον ότι φαίνεται χαζός. (Αυτό γιατί η τίγρη έχει το σημείο κίτρινο ενώ ο οσελότος [es]- μικρό αιλουροειδές άσπρο). | · Me vieron la oreja blanca lub a fulano le vieron la oreja blanca (Miałem/ktoś miał białe ucho) - uznali mnie/kogoś za głupka (przysłowie zainspirowane białymi łatkami na uszach ocelota). |
53 | · “Ο τύπος είναι σαν το παγόνι, ωραίος αλλά δεν τραγουδά” Έχει το ίδιο νόημα με το προηγούμενο [ότι ο αναφερόμενος δεν πείθει κανέναν] και επίσης χρησιμοποιόταν για να σημειώσουν έναν άντρα ως ομοφυλόφιλο. | · Fulano es como el pavo real, bonito pero no canta (Jest jak paw, piękny, ale nie śpiewa) - to samo, co w poprzednim przysłowiu (osoba nieprzekonująca), używane także w odniesieniu do homoseksualnego mężczyzny. |
54 | · “Σηκώνω το κανό”. Σημαίνει ότι βοηθάς κάποιον, σχεδόν πάντα, οικονομικά. | · Arrimar la canoa (Użyczyć canoe) - pomóc komuś, zwłaszcza materialnie. |
55 | · “Είσαι caimán (είδος αλιγάτορα) από τον ίδιο σωλήνα, είτε καλός είτε απαίσιος”. Για να υποδείξουν ότι δύο άνθρωποι στους οποίους αναφέρονται είναι της ίδιας φύσης και δεν μπορούν να τους εμπιστευτούν. | · Ser caimán de un mismo caño, pozo o charco (Być kajmanem z tego samego strumienia, studni lub kałuży) - osoby, do których ktoś odnosi to przysłowie, są do siebie podobne i nie można im ufać. |
56 | Σημείωση: Έχει γίνει προσπάθεια να γραφτούν οι λέξεις όσο το δυνατόν καλύτερα σύμφωνα με την προφορά των ομιλητών, όπως αναπτύσσεται μέσω συζήτησης στην πεδιάδα. | Uwaga: autor w podanych przez siebie zwrotach hiszpańskich zachował słownictwo i wymowę właściwą dla llaneros. |